Sáp nhập tỉnh và câu chuyện OCOP: Thương hiệu nông đặc sản sẽ đi về đâu?

Khi những đường ranh giới hành chính thay đổi, một điều tưởng chừng đơn giản như việc sáp nhập tỉnh thành cũng kéo theo nhiều xáo trộn không nhỏ. Trong số những thách thức nổi bật nhất, phải kể đến câu chuyện các sản phẩm OCOP – những đặc sản địa phương vốn gắn liền với tên gọi và thương hiệu vùng miền.

Sự thay đổi hành chính này tác động thế nào đến các chủ thể OCOP, và làm sao để định vị lại thương hiệu sau sáp nhập tỉnh?

Năm 2025, Việt Nam thực hiện một bước cải cách hành chính lớn, giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố. Quyết định này không chỉ là việc thay đổi bản đồ đơn thuần, mà nó thực sự đã và đang tạo ra những dư chấn sâu rộng trong đời sống kinh tế – xã hội.

Một trong những lĩnh vực chịu tác động mạnh là các sản phẩm OCOP (One Commune, One Product) – chương trình vốn được coi là “linh hồn” của kinh tế nông thôn. Các sản phẩm OCOP luôn gắn chặt với tên địa phương như một phần không thể thiếu trong chiến lược truyền thông, marketing và định vị thị trường. Khi địa phương bị sáp nhập, cái tên quen thuộc gắn bó hàng trăm năm qua có nguy cơ bị “xóa sổ,” kéo theo nguy cơ mất nhận diện thương hiệu trên thị trường.

Khi Cái Tên Là Tài Sản Vô Giá Của OCOP

Mỗi sản phẩm OCOP không đơn thuần là món hàng tiêu dùng. Nó là câu chuyện về một vùng đất, một nền văn hóa, một cộng đồng sản xuất. Khi nhắc tới chè Shan Tuyết, người tiêu dùng nhớ ngay đến Suối Giàng, Yên Bái. Khi nghĩ về tiêu ngon, người ta liên tưởng ngay tới tiêu Vĩnh Linh, Quảng Trị. Nếu giờ đây, tên gọi địa phương này không còn tồn tại trên bản đồ hành chính, các sản phẩm sẽ chịu tổn thất nặng nề trong nhận diện thương hiệu và giá trị chỉ dẫn địa lý.

Chúng ta cần nhận ra rằng tên địa danh không phải chỉ là cái tên, mà thực chất là một “thương hiệu mềm,” một dạng tài sản kinh tế – văn hóa vô hình, thứ không dễ dàng tạo dựng lại chỉ bằng một vài chiến dịch truyền thông ngắn hạn.

Thách Thức Đặt Ra Cho Các Chủ Thể OCOP Sau Sáp Nhập

Việc thay đổi hành chính sẽ đặt các chủ thể OCOP trước những thách thức rõ rệt và rất cụ thể:

• Thay đổi bao bì, nhãn mác: Việc sửa đổi bao bì, nhãn hiệu, tên thương mại sẽ tiêu tốn nhiều chi phí. Các doanh nghiệp nhỏ, hộ gia đình, hợp tác xã phải chịu thêm gánh nặng kinh tế không nhỏ trong việc tái đầu tư thiết kế, sản xuất mới toàn bộ nhãn hàng, bao bì sản phẩm.
• Tái định vị trên thị trường: Với những sản phẩm đã có thị trường rộng, việc tái định vị lại không chỉ tốn kém mà còn đầy rủi ro. Một số thương hiệu nhỏ và vừa có thể sẽ mất thị phần trong quá trình chuyển đổi thương hiệu và tên gọi mới, bởi người tiêu dùng dễ hoang mang và mất kết nối cảm xúc vốn có.
• Khó khăn về mặt pháp lý: Việc thay đổi địa giới hành chính cũng đòi hỏi các chủ thể OCOP phải điều chỉnh rất nhiều thủ tục pháp lý, giấy tờ công nhận OCOP, đăng ký nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, gây nhiều phiền toái về thủ tục hành chính.

Định Vị Lại Thương Hiệu OCOP: Giải Pháp Nào Khả Thi?

Đứng trước những thách thức nói trên, câu hỏi lớn được đặt ra là làm thế nào để bảo tồn giá trị thương hiệu OCOP dù thay đổi địa giới hành chính? Dưới đây là những gợi ý chiến lược giúp các chủ thể OCOP vượt qua khó khăn này một cách hiệu quả nhất:

1. Giữ nguyên tên vùng trong định vị thương hiệu

Dù tên tỉnh hành chính có thay đổi, các doanh nghiệp và địa phương nên giữ lại tên vùng quen thuộc trong nhãn hiệu và truyền thông sản phẩm. Chẳng hạn, dù tỉnh mới có tên khác, tiêu Vĩnh Linh hay chè Suối Giàng vẫn nên được giữ nguyên tên gọi vì đó chính là thương hiệu đã ăn sâu vào tâm trí người tiêu dùng.

2. Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc địa phương (PGI)

Việc áp dụng rộng rãi hệ thống chỉ dẫn địa lý (PGI – Protected Geographical Indication) là một giải pháp hiệu quả giúp các chủ thể OCOP duy trì nhận diện vùng sản xuất rõ ràng, minh bạch trước người tiêu dùng trong nước và quốc tế.

3. Truyền thông mới nhưng giữ cái hồn cũ

Các chiến dịch truyền thông sau sáp nhập cần khéo léo gắn kết hình ảnh vùng cũ với tỉnh mới. “Vẫn hương vị xưa – trong màu áo mới” là thông điệp nên được nhấn mạnh, giúp duy trì kết nối cảm xúc với người tiêu dùng.

4. Nhà nước cần hỗ trợ thiết thực và hiệu quả

Các địa phương và trung ương cần hỗ trợ doanh nghiệp OCOP bằng các chính sách cụ thể như hỗ trợ tái thiết kế bao bì, nhãn mác, hỗ trợ pháp lý, hỗ trợ truyền thông rộng rãi nhằm giảm nhẹ gánh nặng chi phí cho các chủ thể OCOP nhỏ.

OCOP Không Chỉ Là Sản Phẩm – Mà Là Ký Ức Và Tương Lai

Khi sáp nhập tỉnh, chúng ta đang đối diện với việc thay đổi trên nhiều khía cạnh chứ không chỉ dừng lại ở bản đồ hành chính. Đối với các sản phẩm OCOP và thương hiệu nông đặc sản địa phương, đây không chỉ là sự thay đổi cái tên, mà là một thử thách thực sự về kinh tế, văn hóa và truyền thông.

Sáp nhập tỉnh là cần thiết cho phát triển quốc gia, nhưng việc bảo tồn tên gọi, giá trị thương hiệu OCOP cũng không kém phần quan trọng. Những người làm chính sách và quản lý địa phương cần cân nhắc sâu sắc, toàn diện và khôn ngoan để quyết định giữ lại các giá trị truyền thống, bảo tồn thương hiệu địa phương, tránh để mất đi tài sản văn hóa và kinh tế quý giá đã được gây dựng qua nhiều thế hệ.

Sáp nhập hành chính có thể nhanh, nhưng gây dựng lại thương hiệu đặc sản địa phương đôi khi cần cả một thế hệ.