Khởi nguồn xanh từ hạt nhựa tái sinh

Nhựa tái sinh càng quan trọng trong kinh tế tuần hoàn. Duy Tân Recycling, với 30.800 tấn nhựa tái chế năm 2023, hé lộ thách thức và cơ hội, mở ra kỳ vọng cho tương lai xanh tại Việt Nam.

Xu Hướng Toàn Cầu Và Bức Tranh Việt Nam

Ngành nhựa đang trải qua những biến đổi lớn trên toàn cầu. Nhiều quốc gia đã đưa Kinh Tế Tuần Hoàn (mô hình sản xuất, tiêu dùng khép kín) vào trọng tâm chính sách, với mong muốn giảm thiểu rác thải và tiết kiệm tài nguyên. Ở Việt Nam, nhu cầu sử dụng nhựa tăng nhanh, dẫn đến khối lượng rác thải nhựa khổng lồ. Theo thống kê, mỗi năm chúng ta thải ra đến 3,1 triệu tấn nhựa, trong đó một tỉ lệ đáng kể bị xả thẳng ra môi trường mà không được xử lý hiệu quả.

Tình trạng này không chỉ gây áp lực về mặt xử lý rác, mà còn để lại hệ lụy lâu dài cho hệ sinh thái biển, đất liền cũng như sức khỏe con người. Đáng nói hơn, hơn 60% lượng nhựa này thuộc nhóm sử dụng một lần, tức chỉ mới xài vài phút đã trở thành rác tồn tại cả trăm năm. Trong khi đó, tiềm năng kinh tế từ việc thu gom, xử lý và Tái Chế (giúp tài nguyên được dùng lại nhiều lần) lại chưa được khai thác triệt để.

Ở các nước châu Âu, Nhật Bản hay Bắc Mỹ, mô hình tái sinh nhựa đã phổ biến từ hàng chục năm. Chai nhựa sau khi sử dụng được phân loại kỹ càng tại nguồn, giúp giảm chi phí xử lý và nâng cao chất lượng nguyên liệu tái chế. Ở Na Uy, tỷ lệ thu gom và tái chế chai nhựa lên đến 90%. Đây là con số mơ ước với nhiều quốc gia. Rõ ràng, muốn xây dựng một nền kinh tế theo hướng bền vững, tái sinh nhựa là bước đi tất yếu.

Hành Trình Của Duy Tân Recycling

Là một trong những doanh nghiệp tiên phong về nhựa tại Việt Nam, Duy Tân Recycling (được tách ra từ truyền thống gần nửa thế kỷ của Tập đoàn Duy Tân) đã chọn con đường phát triển mảng nhựa tái sinh. Xuất phát từ kinh nghiệm dày dặn trong ngành và mong muốn đóng góp cho cộng đồng, Duy Tân Recycling xây dựng nhà máy hiện đại, áp dụng công nghệ Bottle-to-Bottle (từ chai nhựa đã dùng thành hạt nhựa, rồi tái thổi ra chai mới). Nhà máy này đi vào hoạt động từ năm 2021, công suất ban đầu đạt gần 30.800 tấn chai nhựa mỗi năm.

Theo đại diện công ty, đây là lựa chọn mang tính “đường dài”. Bởi không dễ gì thiết lập hệ thống tái chế khép kín ở quy mô công nghiệp, khi chi phí đầu tư công nghệ lẫn vận hành rất cao, giá sản phẩm nhựa tái chế lại cao hơn nhựa nguyên sinh khoảng 30 – 35%. Ông Lê Anh, Giám đốc Phát triển bền vững của Duy Tân Recycling, chia sẻ: “Năm 2023 chúng tôi tái chế 30.800 tấn chai nhựa. Thị trường xuất khẩu lớn nhất hiện nay là Hoa Kỳ, nhưng thị trường nội địa còn hạn chế do giá thành tái chế cao hơn nhựa nguyên sinh. Người tiêu dùng lại có định kiến đồ tái chế không an toàn.”

Dù vậy, nhờ đạt các chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm quốc tế (như FDA của Mỹ, EFSA của châu Âu), hạt nhựa Duy Tân Recycling có thể xuất khẩu sang hơn 12 nước trên thế giới. Đơn vị này cũng cung cấp hạt nhựa cho nhiều thương hiệu lớn tại Việt Nam như Coca-Cola, Unilever, Pepsi, Nestlé. Dần dần, khi nhận thức về nhựa tái sinh được nâng lên, khối lượng tiêu thụ trong nước cũng ngày một tăng.

Hiểu Lầm Và Rào Cản Lớn Nhất

Khó khăn không chỉ nằm ở chi phí, mà còn đến từ tư duy tiêu dùng. Thực tế, nhiều nhà sản xuất không dám công bố “sản phẩm này được làm từ nhựa tái sinh” do e ngại phản ứng của khách hàng. Duy Tân Recycling cho biết, một chai nước giải khát khi dán nhãn “chứa nhựa tái sinh” dễ khiến người mua lo lắng về vấn đề vệ sinh

“Khó khăn lớn nhất cho doanh nghiệp tái chế tại Việt Nam hiện nay là gì? Mọi người vẫn nghĩ đồ tái chế là đồ nhơ, không uống được.”

Mặc dù chất lượng hạt nhựa tái sinh qua công nghệ Bottle-to-Bottle hoàn toàn đáp ứng tiêu chuẩn thực phẩm, nhiều người vẫn giữ quan niệm “nhựa tái chế thì bẩn”. Điều này cản trở sức mua, làm doanh nghiệp e ngại đầu tư.

Ngoài ra, ở khâu thu gom, doanh nghiệp phải dựa khá nhiều vào đội ngũ ve chai, các vựa đồng nát. Tuy họ đóng vai trò quan trọng, nhưng hoạt động lại mang tính tự phát, không có quy chuẩn rõ ràng. Khi nguyên liệu đầu vào chưa được phân loại kỹ, công ty phải tốn thêm chi phí làm sạch, loại bỏ tạp chất. Có trường hợp, chai nhựa thu về bị nhiễm tàn thuốc lá hay gắn kẽm, khiến việc sản xuất gặp trở ngại.

Con Số Biết Nói: 180 Tấn Mỗi Ngày

Theo ước tính từ Duy Tân Recycling, mỗi ngày doanh nghiệp thu gom khoảng 180 tấn chai nhựa (tương đương 13 triệu chai). Nếu xếp các chai này nối tiếp nhau, chiều dài có thể lên đến 850 km. Nhìn rộng ra, mỗi ngày Việt Nam phát sinh đến 800 tấn rác thải nhựa, đồng nghĩa chỉ riêng Duy Tân Recycling cũng đã xử lý khoảng 1/4 tổng lượng nhựa thải. Con số này cho thấy tiềm năng khổng lồ của thị trường tái sinh, nếu được đầu tư và phối hợp bài bản giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng.

“Một cảm xúc anh có được từ công việc tái chế nhựa là gì? Đó là những đóng góp về môi trường. Mình nhìn thấy chai nhựa trôi trên sông biển, mình thu gom, đưa về tái sinh thành chai mới, cảm giác rất ý nghĩa.”

Để thúc đẩy năng lực xử lý, Duy Tân Recycling đã mở rộng mạng lưới tới hơn 2.000 điểm thu gom trên khắp cả nước. Công ty cũng bắt tay với các tập đoàn đa quốc gia như Coca-Cola, Unilever, Pepsi, Nestlé, không chỉ để cung cấp hạt nhựa, mà còn cùng nhau triển khai những hoạt động tuyên truyền về phân loại rác tại nguồn, tạo thói quen bền vững trong cộng đồng.

EPR: Cú Hích Từ Chính Sách

Từ tháng 1/2024, Việt Nam sẽ chính thức áp dụng chính sách EPR (Extended Producer Responsibility – Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất). Theo đó, các công ty đưa bao bì nhựa ra thị trường phải tự thu gom và tái chế tối thiểu 22% lượng nhựa này. Đây được xem là một bước tiến quan trọng, buộc doanh nghiệp chịu trách nhiệm với cả vòng đời sản phẩm, thay vì chỉ quan tâm đến khâu bán hàng.

“Lời khuyên giá trị nhất về kinh doanh anh từng nhận được? Hãy tiếp tục với đam mê của mình và thành công sẽ chờ mình ở cuối con đường.”

Để tuân thủ EPR, nhiều đơn vị sản xuất sẽ phải liên kết với các nhà máy tái chế chuyên nghiệp như Duy Tân Recycling, hoặc đóng góp kinh phí vào Quỹ Bảo vệ môi trường. Chi phí dành cho việc này chắc chắn tăng, nhưng đó cũng là động lực để các chuỗi cung ứng nhựa dần chuyển sang mô hình “chất thải bằng không”, gia tăng tỷ lệ tái chế, giảm rác thải nhựa.

Chính sách EPR là cơ hội để mô hình sản xuất xanh phát triển, khuyến khích những dự án đầu tư vào công nghệ xử lý hiện đại. Về lâu dài, khi cơ sở hạ tầng tái chế được hoàn thiện, giá nhựa tái sinh có thể cạnh tranh hơn, qua đó thúc đẩy tiêu dùng trong nước.

Hạ Tầng Thu Gom Và Giáo Dục Cộng Đồng

Dẫu luật EPR là cú hích, nhưng để đạt mục tiêu xanh, Việt Nam cần thêm những giải pháp đồng bộ khác. Trước hết, ở cấp độ cá nhân, thói quen phân loại rác tại nhà phải được hình thành. Không thể chỉ trông chờ vào các nhà máy hay chính quyền khi người dân vẫn “tiện tay vứt” bất cứ đâu.

Nhiều quốc gia như Nhật Bản đã thành công nhờ giáo dục từ nhỏ. Trẻ em được hướng dẫn phân chai nhựa riêng, nhãn mác riêng, nắp chai riêng… Tất cả nhằm làm sạch và sẵn sàng cho tái chế, giảm thiểu chi phí sản xuất. Ngoài ra, truyền thông cần đẩy mạnh các chương trình nâng cao nhận thức, như gắn nhãn “sản phẩm từ nhựa tái sinh” lên chai, khuyến khích người tiêu dùng tự hào sử dụng chai nhựa thân thiện môi trường.

“Mô hình tái chế nhựa tại quốc gia nào anh cho là ấn tượng nhất? Ở Na Uy, họ thu gom và tái chế đến gần 90% chai nhựa.”

Khi nhà sản xuất thấy thị trường sẵn sàng trả giá cao hơn hoặc ít nhất ủng hộ sản phẩm xanh, họ sẽ dần giảm phụ thuộc nhựa nguyên sinh. Vòng quay cung – cầu được thúc đẩy theo hướng bền vững.

Tiềm Năng Kinh Tế Và Sứ Mệnh Cho Thế Hệ Trẻ

Việt Nam đang lãng phí gần 3 tỷ USD mỗi năm vì chưa tận dụng hết rác thải nhựa sinh hoạt. Nếu những chai, hộp, bao bì này được thu gom, tách loại nghiêm túc, chúng có thể trở thành nguồn nguyên liệu quý giá cho ngành công nghiệp trong nước. Một số nước còn tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động nhờ chuỗi giá trị phân loại – xử lý – tái sinh.

Ngoài mục tiêu kinh tế, tái sinh nhựa còn giải quyết bài toán ô nhiễm. Biển Việt Nam nằm trong nhóm 5 khu vực xả nhựa nhiều nhất ra đại dương. Trong tương lai, nếu không ngăn chặn, rác thải nhựa sẽ đe dọa đời sống ngư trường, du lịch, thậm chí ảnh hưởng uy tín xuất khẩu thủy sản.

“Đức tính anh cho là trọng yếu để thế hệ trẻ thành công với một doanh nghiệp tái chế tại Việt Nam? Đó là đam mê, hiểu về kỹ thuật và muốn lan tỏa về môi trường.”

Thế hệ trẻ Việt Nam đang ngày càng quan tâm đến môi trường. Rất nhiều dự án khởi nghiệp về rác thải, tái chế, nông nghiệp hữu cơ mọc lên tại các thành phố lớn. Nếu được tiếp thêm nguồn vốn, hỗ trợ kỹ thuật và chính sách, các dự án này có thể tạo ra hiệu ứng xã hội tích cực. Một ví dụ tiêu biểu: ứng dụng thu gom “rác điện tử” từ nhà dân, khởi xướng bởi nhóm sinh viên, đã kết nối với chuỗi tái chế chính thống để xử lý an toàn.

Tầm Quan Trọng Của Sự Liên Kết

Để mô hình nhựa tái sinh vận hành hiệu quả, cần sự phối hợp liên tục giữa doanh nghiệp, nhà nước và cộng đồng. Doanh nghiệp cần công nghệ chuẩn mực, minh bạch quy trình để khẳng định chất lượng hạt nhựa tái sinh. Nhà nước cần chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp “xanh” trong giai đoạn đầu tư cơ bản. Cộng đồng phải nâng cao ý thức phân loại, sử dụng và tái sử dụng bao bì.

Ông Lê Anh cho biết: “Chúng tôi xuất khẩu hạt nhựa sang 12 nước, trong đó Hoa Kỳ là thị trường lớn nhất. Và khi sang đó, tôi thấy người Mỹ tự tin dùng chai từ hạt nhựa tái chế. Mong rằng trong nước cũng sớm có chuyển biến tương tự.”

Khi người tiêu dùng Việt dần quen với sản phẩm “xanh”, việc dán nhãn “100% nhựa tái sinh” không còn là rào cản, mà trở thành điểm cộng marketing. Lúc ấy, các công ty sẽ mạnh dạn đầu tư, tạo ra vòng tròn khép kín: mua – dùng – thu gom – tái sinh – tiếp tục dùng.

Niềm Tin Vào Tương Lai Xanh

Quá trình tái chế nhựa, bất chấp thách thức về giá thành, nhận thức và hạ tầng, đang mở ra cánh cửa hy vọng cho một Việt Nam xanh hơn. Những con số như 30.800 tấn nhựa tái chế mỗi năm, 13 triệu chai được thu gom mỗi ngày, hay tỷ lệ xuất khẩu tăng trưởng ổn định, là minh chứng cho nỗ lực của doanh nghiệp như Duy Tân Recycling.

“Hãy tiếp tục với đam mê của mình và thành công sẽ chờ mình ở cuối con đường.”

Lời khuyên ấy không chỉ dành cho những bạn trẻ ước mơ khởi nghiệp, mà còn cho tất cả những ai đang mày mò đưa giải pháp bền vững vào đời sống. Nếu chúng ta thật sự đam mê, hiểu rõ kỹ thuật và khao khát lan tỏa giá trị xanh, hành trình này, dù lắm gian nan, vẫn sẽ đơm hoa kết trái.

Trên hết, để Kinh Tế Tuần Hoàn trong ngành nhựa không dừng lại ở khẩu hiệu, mọi khâu – từ phân loại tại nguồn, thu gom đến sản xuất và tiêu thụ – đều cần sự chung tay. Khi ấy, rác thải nhựa không còn là gánh nặng, mà sẽ trở thành nguồn lực quý giá. Một nền kinh tế xanh có thể thành hiện thực, bắt đầu từ những chai nhựa đã qua sử dụng, được Tái Chế một cách khoa học, và lan tỏa tầm quan trọng của mô hình này ra toàn xã hội.

Hiện tượng nhựa tràn ngập không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là bài toán kinh tế và trách nhiệm xã hội dài lâu. Qua câu chuyện của Duy Tân Recycling, chúng ta thấy tiềm năng, khó khăn và giải pháp thực tiễn khi “hồi sinh” chai nhựa cũ. Dù định kiến “đồ tái chế là đồ dơ” còn in sâu trong tâm trí nhiều người, một tương lai mới đang dần hiện ra, nơi những chai nhựa vòng đời cũ liên tục được tái sinh.

Khi nhà nước siết chặt EPR từ 2024, doanh nghiệp có thêm động lực đầu tư công nghệ, còn người tiêu dùng được tiếp cận nhiều hơn với sản phẩm tái chế. Bằng cách xây dựng hạ tầng thu gom chính quy, nâng cao nhận thức, và thúc đẩy chính sách hỗ trợ tài chính (Green Credit, Quỹ môi trường), Việt Nam có cơ hội chạm tới mục tiêu: mỗi chai nhựa đã qua sử dụng đều có giá trị về vật chất lẫn tinh thần.

Kỷ nguyên xanh đòi hỏi chúng ta hành động ngay hôm nay. Mỗi chai nước bạn vứt đi, mỗi mẩu nhựa bị lãng quên, đều có thể “sống lại” dưới hình hài một sản phẩm mới. Ngành nhựa tái sinh sẽ là một mảnh ghép quan trọng – một “trụ cột” để Việt Nam vững bước trên con đường Kinh Tế Tuần Hoàn.