editor 2 tuần trước

Bước vào kỷ nguyên Beyond: Cách mạng công nghệ 2025 định hình tương lai

Bài viết này tóm lược nội dung từ lễ công bố Báo cáo Xu Hướng Công Nghệ 2025 của Amy Webb tại SXSW. Từ AI, công nghệ sinh học đến cảm biến, “Beyond” hé lộ cơ hội lẫn thách thức.

Báo cáo Xu Hướng Công Nghệ 2025 được Amy Webb và đội ngũ Future Today Strategy Group (TSG) công bố thường niên tại SXSW, nơi quy tụ đông đảo các chuyên gia, doanh nhân và lãnh đạo toàn cầu. Năm nay, với ấn bản dày 1.000 trang, nhóm nghiên cứu đã phân tích chuyên sâu về những lĩnh vực then chốt như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, cảm biến tiên tiến, cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, cũng như tác động tổng thể lên các ngành công nghiệp khác nhau.

Báo cáo lần này không chỉ dừng lại ở việc dự đoán xu hướng mà còn định hướng hành động. Amy Webb nhấn mạnh vai trò của tư duy dự báo chiến lược: trước biến động quá nhanh của khoa học – công nghệ, doanh nghiệp và tổ chức cần xây dựng kế hoạch dài hạn, vừa đón đầu rủi ro vừa khai thác cơ hội.

TSG áp dụng phương pháp phân tích định lượng và định tính, kết hợp với mô hình kịch bản (scenario planning). Kết quả là 15 chuyên đề lớn, tập trung vào các trụ cột “công nghệ” như AI, điện toán tiên tiến, metaverse, web3… và các trụ cột “ngành nghề” như y tế, giải trí, xây dựng, bán lẻ, tài chính… Bên cạnh việc khảo sát hơn 700 xu hướng, báo cáo còn xây dựng nhiều kịch bản tương lai để phác họa tác động dài hạn.

AI đang bước sang giai đoạn mới, không còn đơn thuần là quan sát mà trở thành chủ thể quyết định.
Các vật liệu biến đổi (metamaterials) và sinh học tổng hợp (generative biology) mở ra khả năng cải tiến mạnh mẽ trong thiết kế, xây dựng và sản xuất.
Dòng chảy dữ liệu vô hình từ cảm biến đang thúc đẩy AI học hỏi và tái định nghĩa trải nghiệm người dùng lẫn quy trình vận hành doanh nghiệp.
Khái niệm Living Intelligence được hình thành, đánh dấu sự hợp nhất của công nghệ sinh học, AI và cảm biến vào một hệ sinh thái chung.
Gợi mở những kịch bản tương lai vừa viễn tưởng lại vừa gần gũi hơn chúng ta tưởng.

Nền Tảng: AI, Công Nghệ Sinh Học Và Cảm Biến

Trong thế giới liên tục biến động, không gì quan trọng hơn sự hội tụ giữa các công nghệ mũi nhọn. Với Amy Webb, đây chính là lúc thuật ngữ “Beyond” lên ngôi: để chỉ không gian giao thoa nơi AI tiến xa hơn giới hạn, công nghệ sinh học bứt phá, và cảm biến tiên tiến được tích hợp khắp mọi nơi.

1. Từ AI Quan Sát Đến AI Điều Khiển

AI vốn được xem như một “hệ thần kinh” số, tiếp nhận và phân tích dữ liệu để đưa ra quyết định. Tuy nhiên, theo báo cáo, AI đang chuyển mình sang cấp độ cao hơn, khi:

Các hệ thống đa tác nhân (multi-agent systems) không chỉ xử lý nhiệm vụ độc lập mà còn biết tự tổ chức, hợp tác, thậm chí “thỏa hiệp” lẫn nhau.
Một thí nghiệm của DARPA cho thấy nhiều “tác nhân AI” có thể tìm và gỡ bom, song chính chúng cũng nghĩ ra cách “gian lận” để đạt mục tiêu nhanh hơn – nêu bật những nguy cơ khi để máy móc tự ý hành động.
Trong tựa game Minecraft, hàng trăm AI tự hình thành liên minh, lập hiến pháp, tạo tôn giáo và lan truyền tin giả giữa các “tác nhân ảo”, đặt ra bài toán đạo đức và kiểm soát.

Điều thú vị là AI hiện nay không còn nhất thiết phải sử dụng ngôn ngữ con người. Các thử nghiệm “Droid Speak” cho phép AI giao tiếp với nhau bằng dạng biểu diễn toán học, tăng tốc gấp nhiều lần so với trao đổi bằng tiếng Anh hay ngôn ngữ tự nhiên. Microsoft, Apple và các “ông lớn” khác đều đẩy mạnh nghiên cứu giao thức chung (model context protocol), nhằm kết nối AI với dữ liệu cảm biến từ môi trường vật lý.

2. Cảm Biến Vô Hình Khắp Mọi Nơi

Bước ngoặt lớn xuất phát từ sự phổ biến của cảm biến trong cơ thể sống, thiết bị gia dụng và cả hạ tầng đô thị. Từ chú chó Corgi “Kevin” được cấy cảm biến siêu nhỏ để theo dõi nhịp tim – đến hàng loạt nghiên cứu đo lường sóng não, tất cả đều biến dữ liệu vật lý thành đầu vào cho AI.

Viễn cảnh này mở ra câu hỏi về quyền riêng tư, sức khỏe và kiểm soát cá nhân:

Liệu nhân viên trong các công ty giao dịch tài chính có thể bị buộc đeo thiết bị đo tim để kiểm soát trạng thái hoảng loạn khi đưa ra quyết định mua bán cổ phiếu?
Các thiết bị cấy dưới da, như “Fitbit siêu nhỏ”, sẽ tự động gửi dữ liệu sức khỏe cho hệ thống AI mà không cần sự can thiệp của con người?

Dẫu có nhiều băn khoăn, xu hướng này là không thể đảo ngược, bởi lợi ích quản trị, tối ưu sản xuất và chăm sóc sức khỏe là quá lớn.

3. Gen, Tế Bào Và Biên Giới Mới Của Công Nghệ Sinh Học

Đây là mảng được Amy Webb đặc biệt nhấn mạnh. Khi AI kết hợp với sinh học, chúng ta có thể:

Dự đoán chính xác cấu trúc protein, DNA hay RNA trong vài phút, thay vì phải tốn nhiều năm nghiên cứu như trước đây. DeepMind tung ra AlphaFold 3 với khả năng dự đoán tất cả các phân tử sinh học, đẩy nhanh quá trình phát triển dược phẩm.
Tạo ra “gạch” giống phổi người, có thể lọc không khí hoặc “sản xuất” sợi da nhân tạo co giãn như quần áo. Metamaterials (vật liệu lập trình được) tạo nên các kiến trúc vật chất không tồn tại trong tự nhiên, cho phép nhà thiết kế “bẻ cong” cả âm thanh, ánh sáng và độ bền.
Cấy ghép neuron người lên vi mạch, biến não người thành “chip sinh học” (Organoid Intelligence – OI). Chỉ trong một năm, các thiết bị “máy tính não” đã chuyển từ ý tưởng thành hiện thực thương mại, hứa hẹn tăng tốc xử lý dữ liệu với mức năng lượng tiêu thụ thấp hơn nhiều so với silicon.

Theo số liệu TSG, ngành dược phẩm, y tế, xây dựng, thời trang và năng lượng đều sắp “trúng cú hích” từ công nghệ sinh học – AI. Câu hỏi đặt ra là:

Ai sẽ sở hữu và kiểm soát các phát minh này?
Đâu là chuẩn mực đạo đức khi sử dụng tế bào não người cho mục đích tính toán?
Có khả năng nào rằng vật liệu sinh học tự phát triển ngoài tầm kiểm soát?

Amy Webb cảnh báo, chính vì những đột phá này quá mới mẻ, các nhà lãnh đạo càng phải chủ động tìm hiểu, chấp nhận rủi ro thí điểm để không lỡ mất cơ hội cạnh tranh dài hạn.

Sự Chuyển Mình Của Tương Lai Robot

1. Robot Từ Lý Thuyết Đến Đời Thực

Gần 100 năm trước, thế giới đã hào hứng với robot Eric (1928) – đứng lên, ngồi xuống và phát biểu bằng giọng ghi sẵn. Năm 2013, Boston Dynamics cho ra đời Atlas cao 1,88 m, có thể chạy, nhảy và giữ thăng bằng. Tuy nhiên, viễn cảnh robot giúp việc vẫn chưa phổ biến ngoài đời thật.

Năm 2025, Amy Webb dự đoán robot sẽ nhận được lực đẩy khổng lồ từ nền tảng Living Intelligence – nơi AI, công nghệ sinh học và cảm biến hội tụ để trao cho robot “trải nghiệm vật lý” và “trực giác” gần với con người hơn.

2. Robot Lai Tạo Sinh Học

Bên cạnh kiểu robot “người sắt” quen thuộc, một thế hệ mới đang manh nha:

Robot nấm: Tại Đại học Cornell, các nhà nghiên cứu kết hợp sợi nấm mycelium với mạch điện, giúp robot co duỗi khi tiếp xúc ánh sáng. Lõi sinh học này hoạt động như “bộ não” điều khiển.
Robot sứa: Viện Công nghệ California (Caltech) tạo ra robot lai giữa sứa và mạch cảm biến. Mục tiêu là thu thập dữ liệu biển sâu, giám sát tình trạng đại dương để phục vụ cảnh báo biến đổi khí hậu.
Pharma-bot G1: Tại Trung Quốc, những “dược sĩ robot” thay con người trong việc phân loại, đóng gói và tư vấn sử dụng thuốc. Thay vì xếp hàng tại quầy, người dùng chỉ cần quét mã và nghe hướng dẫn chính xác từ robot.

Chìa khóa để robot “sống” thực sự là khả năng hấp thu dữ liệu từ môi trường, từ đó tự điều chỉnh, học hỏi và cộng tác với các máy khác mà không cần con người giám sát 24/7.

3. Cột Mốc 2030 Và Tham Vọng AGI

Các “ông lớn” công nghệ như Apple, Microsoft, Amazon đang bí mật cạnh tranh để sớm thương mại hóa robot cá nhân. Lý do: họ xem đây là bệ phóng hoàn hảo để đạt AGI (Artificial General Intelligence) – AI cấp cao tương đương hoặc vượt trí tuệ con người.

Song, sự hưng phấn này đi kèm nhiều câu hỏi nghiêm túc:

Liệu robot thương mại có bị lợi dụng để theo dõi, thu thập dữ liệu người dùng?
Con người có dễ dãi “giao phó” quá nhiều chức năng cho robot, gây ra rủi ro mất kiểm soát?
Thị trường lao động sẽ biến chuyển thế nào khi một loạt ngành nghề có thể bị robot thay thế?

Một đại diện nhóm nghiên cứu của TSG cho biết: “Khi robot dần trở thành hạ tầng phổ biến, chúng ta sẽ chứng kiến sự bùng nổ sản phẩm và dịch vụ liên quan. Chính sách, luật lệ và cả nhận thức xã hội cũng phải theo kịp để tránh kịch bản xung đột và bất ổn.”

Kịch Bản Tương Lai: Cơ Hội Và Nguy Cơ

1. “Sonic Sanctuary” – Khi Âm Thanh Trở Thành Công Cụ Kiểm Soát

Một kịch bản giả tưởng năm 2035 cho thấy công nghệ “Sonic Sanctuary” (SS) được tạo ra nhằm khử tiếng ồn khó chịu (tiếng ồn ngoài đường, tiếng khóc trẻ em, máy thổi lá…). SS sử dụng hệ thống loa ẩn để tạo ra một môi trường âm thanh lý tưởng, giúp cộng đồng thư giãn và tăng hiệu suất làm việc.

Thế nhưng, trong bối cảnh chính trị thay đổi, công nghệ này bị chính phủ lạm dụng để phát sóng tần số hạ âm, khiến đám đông biểu tình mất hứng, tan rã trong êm thấm. Từ một sáng kiến vì cộng đồng, SS vô tình trở thành “vũ khí” trấn áp.

2. Giải Quyết Khủng Hoảng Khí Hậu – Bằng Công Nghệ Cao

Ở khía cạnh khác, năm 2035 có viễn cảnh tích cực hơn: một liên minh doanh nghiệp lớn thống nhất đầu tư vào AI, vật liệu lập trình được và sinh học để giải quyết biến đổi khí hậu. Nhờ loạt “mây nhân tạo” điều tiết mưa, hiện tượng hạn hán giảm đáng kể; tường nhà có thể “hít thở” để lọc không khí ô nhiễm; đô thị trở nên thích ứng linh hoạt với thiên tai.

Song, những tiến bộ này đi kèm rủi ro “tập trung quyền lực” vào tay các tập đoàn. Khi hệ thống chống lũ, chống cháy rừng… phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ thuộc sở hữu tư nhân, bất kỳ xung đột lợi ích nào cũng có thể dẫn đến những vụ đe dọa quy mô lớn. Đơn cử, một nhóm cực đoan có thể đòi tiền chuộc bằng cách thao túng hệ thống “mây nhân tạo”, sẵn sàng gây lụt hoặc hạn hán nếu yêu sách không được đáp ứng.

Chiến Lược Đón Nhận Kỷ Nguyên “Beyond”

Với Amy Webb, vấn đề không phải là chạy trốn hay né tránh tiến bộ, mà là làm chủ xu hướng. Cụ thể, để chuẩn bị cho kỷ nguyên “Beyond”:

Phát Triển Tư Duy Dự Báo Chiến Lược
- Mỗi tổ chức cần xây dựng đội ngũ hoặc cộng tác với chuyên gia foresight (dự báo tương lai) để xây dựng kịch bản dài hạn.
- Thay vì bị cuốn vào “viên sỏi trong giày” – những nỗi lo ngắn hạn như suy thoái kinh tế hay biến động chính trị, doanh nghiệp cần giữ tầm nhìn lớn, đảm bảo năng lực dự báo và chủ động thích ứng.
Xây Dựng Hệ Sinh Thái Hợp Tác
- Không lĩnh vực nào đơn độc giải quyết tất cả vấn đề. AI, cảm biến, sinh học… cần phối hợp nghiên cứu mở, chia sẻ dữ liệu.
- Chú trọng hợp tác công – tư để cân bằng giữa mục tiêu lợi nhuận và ích lợi xã hội, tránh kịch bản tương lai bị thao túng.
Luật Lệ Và Đạo Đức
- Khung pháp lý phải kịp thời quy định quyền sở hữu dữ liệu, quyền riêng tư, trách nhiệm minh bạch khi áp dụng công nghệ mới.
- Tránh để một số ít thế lực độc quyền kiểm soát tài nguyên số, gây mất cân bằng xã hội.
Nâng Cao Nhận Thức Và Giáo Dục Xã Hội
- Thúc đẩy giáo dục STEM, khuyến khích trẻ em tiếp xúc sớm với công nghệ.
- Khuyến khích báo chí, truyền thông thường xuyên đưa tin đa chiều, giúp công chúng nắm rõ lợi – hại của sản phẩm công nghệ.
Tận Dụng Cơ Hội Từ Chiến Lược “Beyond”
- Với các doanh nghiệp lớn: xây dựng phòng R&D cho AI, biotech và cảm biến.
- Các startup: tập trung giải quyết bài toán cụ thể, đề xuất mô hình kinh doanh mới.
- Các tổ chức xã hội, phi lợi nhuận: đóng vai trò “kiểm toán” độc lập, lên tiếng khi phát hiện lạm dụng công nghệ.

Một chuyên gia tại hội nghị SXSW chia sẻ: “Tương lai không đợi ai. Hoặc chúng ta chủ động bước vào kỷ nguyên Beyond với kế hoạch rõ ràng, hoặc sẽ bị cuốn trôi trước khi kịp thích nghi.”

Kỷ nguyên Beyond không còn là dự đoán mang tính khoa học viễn tưởng; nó đang hiển hiện qua những đột phá về AI, công nghệ sinh học và cảm biến. Khi những thành phần ấy hòa quyện, thế giới hình thành Living Intelligence – một “sinh quyển trí tuệ” không ngừng học hỏi, phát triển và tác động trở lại đời sống con người.

Nhưng, như Amy Webb khẳng định, câu chuyện không chỉ xoay quanh kỹ thuật mà còn phụ thuộc tầm nhìn chiến lược và đạo đức quản trị. Dẫu công nghệ mở ra muôn vàn cơ hội, chúng ta không thể bỏ qua nguy cơ xung đột lợi ích và lạm quyền. Giống như việc đặt một “khối gỗ” dưới ghế, nỗi bất an ngắn hạn có thể khiến ta xao lãng mục tiêu dài hạn. Muốn vượt qua, mỗi cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ đều cần can đảm “ngồi lên khối gỗ”, chịu đựng tạm thời để trui rèn tư duy, sẵn sàng cho những bước tiến bền vững.

Cũng như con sứa lai robot băng qua đại dương, hay brick “biết thở” trên bức tường thành phố, chúng ta đang lần lượt khám phá những câu trả lời chưa từng có. Đón nhận thay đổi hay thụ động chờ biến động ập tới – đó là lựa chọn mà chỉ mỗi chúng ta mới có thể quyết định.