Lụa hát trên tà áo dài: Hành trình giữ gìn văn hóa và nghệ thuật

Nghệ nhân Đinh Quang Trung, từng là giám đốc sáng tạo tại Ý, đã từ bỏ công việc ổn định để theo đuổi sứ mệnh hồi sinh áo dài được vẽ thủ công trên lụa Việt Nam, mở ra hướng đi mới cho nghệ thuật và làng nghề truyền thống nước ta.

Khởi Nguồn Của Một Đam Mê

Khi còn là giám đốc sáng tạo cho một tập đoàn thời trang tại Ý, Đinh Quang Trung nhận ra tình yêu đặc biệt của mình dành cho áo dài Việt Nam. Từ bỏ vị trí mơ ước, anh trở về nước với mục tiêu khôi phục và phát triển nghề vẽ thủ công trên lụa Việt Nam – một mảng làng nghề tưởng chừng đã bị lãng quên.

Hành trình này khởi đầu từ những trăn trở: Vì sao nghệ thuật vẽ trên áo dài ở nước ta lại mai một, sản phẩm thường giống nhau và thiếu chiều sâu mỹ thuật? Thực tế, nhiều người cho rằng chỉ cần có chút năng khiếu là có thể vẽ áo dài, thiếu đi tính chuyên nghiệp, dẫn đến giá trị thị trường thấp và chất lượng chưa xứng tầm.

Với mong muốn thay đổi, nghệ nhân Trung thành lập một xưởng chuyên đào tạo học trò, đồng thời dồn tâm huyết vào việc nghiên cứu, tạo ra kỹ thuật riêng để những chiếc áo dài vẽ thủ công đạt chất lượng cao nhất. Từ công đoạn pha màu, xử lý vải đến cách tạo bố cục, tất cả đều phải tuân thủ quy trình chặt chẽ, có sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật truyền thống và tư duy thiết kế hiện đại.

“Nhiều người nghĩ vẽ áo dài rất dễ, nhưng để tác phẩm có giá trị, người làm phải được đào tạo, có tình yêu và sự tôn trọng với chất liệu,” anh Trung chia sẻ.

Bước Chuyển Từ Ý Tưởng Đến Thực Tiễn

Thay vì đi tìm nghệ nhân sẵn có, Đinh Quang Trung chủ trương tuyển chọn những người trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm, sau đó trực tiếp giảng dạy. Anh mong muốn họ sở hữu tinh thần cầu thị, ý chí học hỏi, tuân thủ quy trình vẽ và nhuộm lụa bài bản.

Với quan điểm “đào tạo mới ra được một sản phẩm đồng nhất,” Trung xây dựng nền tảng giáo dục kéo dài qua nhiều giai đoạn:

• Giai đoạn cơ bản: Làm quen với cọ, màu nhuộm, thực hành trên vải lụa trắng.
• Giai đoạn nâng cao: Học về bố cục, đường nét, xử lý chi tiết tinh xảo.
• Giai đoạn hoàn thiện: Kết hợp tư duy mỹ thuật, thiết kế, ý nghĩa văn hóa và tinh thần của từng bộ sưu tập.

Mục tiêu của phương pháp này không đơn thuần là dạy vẽ, mà còn truyền đạt lòng yêu nghề, tinh thần tìm tòi, đổi mới. Qua đó, những họa sĩ – nghệ nhân tương lai không chỉ nắm bắt kỹ thuật mà còn tiếp thu được giá trị văn hóa từ lụa Việt Nam.

“Muốn có sản phẩm đẹp, trước tiên tâm hồn người thổi hồn vào lụa phải đẹp. Ngay cả khi tạo màu cũng cần cái tâm và sự trân trọng,” anh Trung nhấn mạnh.

Nhiều người đặt vấn đề về khả năng thương mại hóa sản phẩm. Bởi lẽ, để hoàn thiện một chiếc áo dài thủ công, người nghệ nhân mất từ 7 đến 10 ngày, trải qua rất nhiều khâu từ nhuộm, vẽ đến may ráp. So với việc mua vải có sẵn, in họa tiết công nghiệp, rõ ràng cách làm này tốn kém thời gian, công sức và cả chi phí.

Dù vậy, theo Đinh Quang Trung, sức mạnh của một tác phẩm thủ công nằm ở giá trị độc bản và chiều sâu nghệ thuật. Khi người tiêu dùng cảm nhận được sự tinh tế, sự công phu và câu chuyện văn hóa ẩn sau mỗi họa tiết, họ sẵn sàng bỏ ra mức chi phí tương xứng.

“Nếu chỉ chạy theo lợi nhuận nhanh, chúng ta sẽ đánh mất bản sắc. Khi áo dài bị coi như hàng chợ rẻ tiền, giá trị cốt lõi của nó cũng dần biến mất,” anh Trung bộc bạch.

Bên cạnh đó, anh còn tìm cách hỗ trợ, tạo công việc ổn định cho những hộ gia đình gắn bó với nghề trồng dâu, nuôi tằm. Bởi muốn có chất liệu lụa tốt, không thể thiếu bàn tay của những làng nghề truyền thống.

“Lụa Hát Trên Vai” – Tái Hiện Thời Hoàng Kim

Đinh Quang Trung từng ấp ủ dự án “Lụa Hát Trên Vai” với mong muốn khôi phục hào quang xưa của con đường tơ lụa Việt Nam. Thời kỳ chiến tranh, nền dệt lụa rực rỡ một thời dần gián đoạn, ít người nước ngoài nhớ tới lụa Việt như một “thương hiệu” từng lẫy lừng.

Anh Trung tin rằng, để vực dậy vị thế này, trước hết lụa Việt Nam phải “sống” được ngay tại quê hương. Với sự chủ động về kỹ thuật nhuộm, thiết kế, pha màu, anh kêu gọi các nhà thiết kế trẻ làm ra sản phẩm độc đáo từ lụa nội địa, thay vì chỉ nhập vải hoặc sử dụng chất liệu khác.

“Mình không thể trông chờ vào nguồn vải có sẵn để rồi bảo lụa Việt không có cơ hội. Muốn bứt phá, cần tinh thần tiên phong, bỏ công nghiên cứu,” anh nói.

Từng “thỉnh giảng” cho các trường đại học ngành thời trang, nghệ nhân Trung mong muốn bộ môn nhuộm và vẽ lụa được đưa vào giáo trình chính quy. Hiện nay, đa phần sinh viên thiết kế còn thiếu cơ hội thực hành trên chất liệu lụa, chưa hiểu hết quy trình sản xuất thủ công.

Nếu vẽ lụa hiện diện trong hệ đào tạo chính thống, thế hệ mới sẽ biết cách tận dụng nguyên liệu, làm chủ màu sắc, từ đó sáng tạo ra nhiều tác phẩm thời trang độc đáo. Lý tưởng hơn, họ có thể tự tìm hướng đi riêng, góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề lụa Việt theo hướng hiện đại.

Đinh Quang Trung luôn chia sẻ tầm nhìn này: Hãy để việc học vẽ lụa trở thành một bước chuẩn mực, giúp sinh viên có nền tảng quan trọng trong kiến thức thiết kế. Và cũng nhờ đó, đội ngũ nghệ nhân tương lai sẽ đông đảo, tài năng và nhiệt huyết hơn.

“Trước mắt, tôi tiếp tục hỗ trợ các trường và sinh viên, còn xa hơn, mong ước của tôi là vẽ lụa trở thành một môn học đầy đủ, được giảng dạy dài hạn. Thế hệ tương lai cần sớm hiểu được giá trị kinh tế và văn hóa mà vải lụa Việt nắm giữ,” anh Trung chia sẻ.

Câu Chuyện Của Những Tác Phẩm Sống

Mỗi chiếc áo dài thủ công được thực hiện qua hàng chục công đoạn khắt khe. Ban đầu, tấm lụa trắng được căng khung, người thợ nhuộm phối màu sao cho giữ được độ mềm mại, trong suốt của lụa. Tiếp đó, họa sĩ phác thảo ý tưởng, vẽ từng nét, pha trộn để tạo chuyển màu tinh tế.

Điểm độc đáo là kỹ thuật “vẽ hai mặt” để tấm vải không bị cứng đơ do lớp màu quá dày. Thợ thủ công phải có kinh nghiệm, đôi khi phải thức khuya vì những ý tưởng “bùng nổ” trong đêm. Công đoạn cuối cùng là ráp áo, thử size, chỉnh sửa tạo form áo mềm mại, thanh thoát.

“Thành quả của 7-10 ngày cặm cụi là một tác phẩm mà khi đứng cách 1-2 mét, ta vẫn thấy đường nét uyển chuyển, độ trong của lụa, màu sắc hài hòa. Giá trị thật nằm ở những chi tiết không trộn lẫn,” anh Trung khẳng định.

Những chiếc áo dài vẽ tay luôn mang đến nét thanh lịch đặc trưng. Khi khoác lên, người mặc cảm nhận rõ sự khác biệt, từ độ rủ của lụa đến màu vẽ như hòa quyện vào vải. Quan trọng hơn, đó là sự nối tiếp truyền thống được khoác lên mình theo cách hoàn toàn mới mẻ.

Dù sản phẩm có giá không hề rẻ, nhưng ngày càng nhiều khách hàng sẵn sàng chi trả. Đối với họ, giá trị ở đây không chỉ nằm trong vẻ đẹp thẩm mỹ, mà còn là bài học về bản sắc văn hóa, về sự tỉ mỉ và lòng nhiệt huyết của người nghệ nhân dành cho nghệ thuật.

Hai Bộ Sưu Tập Tại Lễ Hội Áo Dài TP.HCM

Lễ hội Áo dài Thành phố Hồ Chí Minh là sự kiện văn hóa quan trọng, thu hút sự quan tâm của hàng nghìn khán giả trong và ngoài nước. Năm nay, ban tổ chức đã “đặt hàng” Đinh Quang Trung xây dựng hai bộ sưu tập đặc biệt.

Bộ sưu tập đầu tiên mang tên “Thành phố Hồ Chí Minh trong tôi” gồm 18 tác phẩm, tái hiện các danh lam thắng cảnh, điểm đến du lịch của thành phố. Từng nét vẽ được in đậm dấu ấn Sài Gòn – TP.HCM, khắc họa vẻ đẹp vừa hiện đại vừa truyền thống.

“Những nét phác thảo này được tôi và đội ngũ dựa trên trải nghiệm cá nhân cùng những câu chuyện lịch sử của Sài Gòn. Khi vẽ, ta cảm nhận như đang đi dọc các con đường, nhìn thấy Bưu điện Trung tâm, Nhà hát Thành phố…,” anh Trung kể.

Trong khi đó, bộ sưu tập thứ hai là “Sắc Việt Toàn Cầu” với 30 mẫu áo dài, vẽ những cảnh đẹp biểu trưng của nhiều quốc gia trên thế giới, như một cách “tương tác” giữa văn hóa Việt và bạn bè năm châu. Qua đó, anh Trung muốn gửi gắm tinh thần hội nhập, khẳng định áo dài hoàn toàn có thể trở thành “đại sứ” văn hóa ở bất kỳ nơi đâu.

Nghệ nhân Trung bày tỏ, cả hai bộ sưu tập đều tốn nhiều thời gian chuẩn bị. Bởi lẽ, để hình ảnh thế giới hiện lên một cách rõ nét trên lụa Việt Nam, người vẽ phải nghiên cứu, sáng tạo sao cho dung hòa giữa yếu tố bản địa và hồn cốt Việt.

“Có những vị khách nước ngoài đến xem áo dài, họ rất ngạc nhiên khi thấy cảnh quan của đất nước họ được họa lại trên tấm lụa. Cảm giác đó rất đáng giá,” anh Trung chia sẻ thêm.

Lan Tỏa Tinh Thần Áo Dài: Không Chỉ Của Phái Đẹp

Đối với Đinh Quang Trung, áo dài không chỉ dành cho phụ nữ mà còn phù hợp cả nam giới. Trong lễ hội, anh luôn khuyến khích cánh mày râu thử khoác lên mình chiếc áo dài, xem đó là cách trân trọng những giá trị văn hóa mà ông cha để lại.

Nhất là dịp 8/3 – Ngày Quốc tế Phụ nữ, thông điệp “Tôn vinh áo dài, tôn vinh người phụ nữ Việt” thường được nhắc đến. Song, rộng hơn, anh mong mọi người – không kể giới tính – đều tự hào mặc áo dài, truyền cảm hứng về nghệ thuật và bản sắc qua từng đường kim, mũi chỉ.

“Chiếc áo dài nên được tất cả mọi người trân trọng. Tôi từng gặp nhóm bạn trẻ nam đạp xe vòng quanh thành phố trong trang phục áo dài, gây ấn tượng mạnh mẽ. Họ chính là thế hệ tương lai, thúc đẩy những giá trị cổ truyền theo cách tươi mới,” anh Trung kể.

Nỗi Trăn Trở Về Thế Hệ Kế Thừa

Sau hơn 12 năm dấn thân, Đinh Quang Trung vui mừng vì nhận được sự ủng hộ từ khách hàng, giới mộ điệu. Mỗi tác phẩm ra mắt, anh đều cảm thấy được “đền đáp” bằng ánh mắt trầm trồ, sự hứng khởi của người xem.

Song, điều anh lo ngại nhất là thế hệ kế cận. Liệu trong tương lai, khi anh già đi, sẽ có đủ những người trẻ có tâm, đủ đam mê và cũng đủ bản lĩnh theo nghề, hay họ sẽ nhanh chóng chạy theo xu hướng thương mại hóa?

Dù vậy, anh Trung cho rằng khi mình vẫn còn đủ nhiệt huyết, cứ dành trọn công sức để mở rộng đào tạo, kết nối với làng nghề, hỗ trợ sinh viên đại học. Hy vọng rằng cùng với “mạch sống” ấy, sẽ có nhiều trái tim đồng điệu tiếp tục giữ lửa cho một nền nghệ thuật đầy tiềm năng.

“Tôi tin rằng tình yêu dành cho lụa, cho áo dài, sẽ truyền từ người này sang người khác. Điều chúng ta cần làm là gieo mầm và ươm chúng trong một môi trường chuyên nghiệp, tôn trọng giá trị cốt lõi,” anh Trung khép lại.

Kết Nối Văn Hóa Và Nghệ Thuật Thông Qua Áo Dài

Câu chuyện của Đinh Quang Trung đã chứng minh rằng, chỉ cần có nhiệt huyết và tầm nhìn, chúng ta hoàn toàn có thể hồi sinh cả một làng nghề truyền thống, làm giàu cho văn hóa dân tộc, đồng thời mở ra những cơ hội kinh tế mới.

Từ nền móng giáo dục, việc khôi phục con đường tơ lụa đến chuyện thương mại hóa một tác phẩm tinh xảo đều đòi hỏi sự đầu tư tâm huyết. Dù hành trình có khó khăn, anh Trung tin rằng tương lai của lụa Việt Nam đang rộng mở. Và chính niềm kiêu hãnh khi khoác lên mình chiếc áo dài vẽ tay đã, đang và sẽ tiếp tục gắn kết mọi thế hệ, đưa văn hóa Việt bay xa hơn trên bản đồ quốc tế.