Khám phá trà cổ thụ Việt Nam

Việt Nam sở hữu những vùng trà Shan Tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi, ẩn mình trên những đỉnh núi cao hùng vĩ như Tà Xùa (Sơn La) và Suối Giàng (Yên Bái). Hành trình chinh phục những “báu vật đánh rơi của đất trời” không chỉ là một cuộc phiêu lưu giữa biển mây mà còn là cơ hội khám phá những nét văn hóa độc đáo và thách thức trong việc bảo tồn tinh hoa trà Việt.

Tà Xùa – Vùng Trà Giữa Biển Mây

Tà Xùa, thuộc huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, nổi tiếng với những dãy núi trập trùng tựa như “sống lưng khủng long”, lơ lửng giữa biển mây. Không chỉ là điểm đến hấp dẫn với dân phượt, nơi đây còn lưu giữ trà Shan Tuyết cổ thụ, một loại trà quý hiếm được đồng bào H’Mông bản địa trân quý từ bao đời nay.

Những gốc trà cổ thụ này chỉ mọc ở độ cao trên 1.500m, nơi quanh năm sương mù bao phủ. Người H’Mông gọi những cây trà này là “báu vật đánh rơi của đất trời”, bởi sự quý hiếm và độc nhất vô nhị của chúng.

Việc đến được rừng trà cổ thụ không phải là điều dễ dàng. Những con đường đèo dốc quanh co, địa hình hiểm trở khiến hành trình trở thành một thử thách thực sự. Nhưng chính sự khó khăn này lại càng làm tăng thêm giá trị của trà Shan Tuyết Tà Xùa.

Chứng kiến những gốc trà cổ thân to hơn cả vòng tay người ôm, đứng sừng sững giữa đại ngàn, người ta không khỏi kinh ngạc. Những búp trà non xanh tươi, vươn mình trong giá rét, được hái bởi đôi bàn tay khéo léo của những cô gái H’Mông, chuẩn bị bước vào quá trình chế biến kỳ công.

Người H’Mông ở Tà Xùa sử dụng phương pháp sao sấy truyền thống, lưu truyền qua nhiều thế hệ, để chế biến trà. Búp trà tươi sau khi hái được làm héo tự nhiên, rồi trải qua quá trình sao, vò, sấy hoàn toàn bằng thủ công.

Chén trà Shan Tuyết Tà Xùa khi pha có màu vàng trong, hương thơm quyến rũ của núi rừng, vị thanh mát, hậu ngọt kéo dài. Chính điều này đã khiến nhiều du khách quốc tế tìm đến tận nơi để tận mắt chứng kiến quá trình tạo ra loại trà thượng hạng này.

Nhà báo Vanessa Fenda, một chuyên gia trà đến từ Mỹ, chia sẻ: “Tôi chưa từng biết đến đời sống của người H’Mông, nhưng chuyến đi này thực sự mở mang tầm mắt. Tôi rất ấn tượng với cách họ gìn giữ nghề làm trà truyền thống, và tôi tin rằng trà Shan Tuyết Việt Nam có tiềm năng rất lớn trên thị trường quốc tế.”

Suối Giàng – Kho Báu 600 Năm Tuổi Đang Kêu Cứu

Cách Tà Xùa không xa, Suối Giàng (Yên Bái) cũng là một vùng trà Shan Tuyết cổ thụ lâu đời. Nơi đây sở hữu hàng nghìn cây trà có tuổi đời trên 300 – 600 năm, với đặc trưng là lớp tuyết trắng phủ trên búp trà, tạo nên hương vị khác biệt.

Tuy nhiên, dù là niềm tự hào của người dân Suối Giàng, những gốc trà cổ thụ ở đây đang đối mặt với một thách thức nghiêm trọng: sâu bệnh, mối mọt và sự mai một do khai thác chưa hợp lý.

Qua khảo sát, nhiều gốc trà hơn 100 tuổi ở Suối Giàng đang chết dần do mối mọt. Một trong những nguyên nhân chính là cách thu hái chưa khoa học. Người dân bản địa thường leo trực tiếp lên cây để hái trà, vô tình làm trầy xước lớp vỏ, tạo điều kiện cho nước mưa ngấm vào và khiến côn trùng xâm hại.

Chủ nhiệm Hợp tác xã trà Suối Giàng cho biết: “Hiện chúng tôi có hơn 400ha trà, trong đó 193ha là trà cổ thụ. Nhưng sản lượng đang giảm dần do nhiều cây bị hư hại. Chúng tôi đang tìm cách bảo tồn để phát triển bền vững, nhưng cần sự hỗ trợ từ các chuyên gia.”

Hiện tại, một số gốc trà tổ trên 600 năm tuổi đã không còn. Nếu không có biện pháp bảo tồn kịp thời, Suối Giàng có thể mất đi những cây trà quý giá nhất của mình.

Các chuyên gia nông nghiệp khuyến nghị:

• Áp dụng phương pháp thu hái khoa học, tránh làm tổn thương thân cây.
• Kiểm soát sâu bệnh bằng các biện pháp tự nhiên thay vì dùng hóa chất.
• Hỗ trợ bà con trong việc bảo tồn và phát triển vùng trà cổ theo hướng hữu cơ và bền vững.

Trà Shan Tuyết – Tài Nguyên Quốc Gia Cần Được Gìn Giữ

Trà Shan Tuyết Tà Xùa và Suối Giàng không chỉ là sản phẩm nông nghiệp mà còn là báu vật văn hóa của Việt Nam. Việc bảo tồn những cây trà cổ thụ không chỉ giúp phát triển kinh tế mà còn giữ gìn một phần di sản quý giá của dân tộc.

Khi thế giới ngày càng quan tâm đến trà hữu cơ, sạch và có nguồn gốc rõ ràng, trà Shan Tuyết Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa hơn trên thị trường quốc tế. Nhưng điều quan trọng nhất, chúng ta cần có những chiến lược bảo vệ vùng trà cổ thụ một cách nghiêm túc, trước khi quá muộn.