Giấc mơ game thế kỷ: Bên trong thương vụ Activision Blizzard 75 tỷ USD

Bài viết này hé lộ cách Bobby Kotick, cựu CEO của Activision, từ ý định mua lại TikTok năm 2020 đến việc tạo dựng đế chế game tỷ đô. Hành trình đầy bất ngờ ấy còn chạm đến câu chuyện hợp tác với Microsoft và những thách thức trong ngành giải trí toàn cầu.

Khởi Nguồn Tham Vọng: Từ Giấc Mơ Game Đến Cuộc Gọi Điện Thoại Định Mệnh

Bobby Kotick xuất hiện như một nhân vật trung tâm của ngành giải trí tương tác suốt hơn 30 năm qua. Từ thời còn là sinh viên, anh đã nuôi tham vọng biến máy tính trở thành công cụ đa năng, nhưng bước ngoặt lớn nhất lại đến khi anh dấn thân vào lĩnh vực phát triển và phát hành trò chơi điện tử. Dưới đây là câu chuyện về cách anh gây dựng tên tuổi, từ một người trẻ mới khởi nghiệp cho đến khi trở thành linh hồn của Activision và tạo ra thương vụ bán công ty đình đám với Microsoft vào năm 2023.

Năm 2020, trong bối cảnh chính quyền Mỹ đe dọa cấm TikTok, Bobby Kotick nhận được tin quan trọng từ Steven Mnuchin, khi đó là Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ. Mnuchin cho biết nếu ByteDance (công ty mẹ của TikTok) buộc phải bán mảng kinh doanh tại Mỹ, thì nhiều khả năng Microsoft sẽ là “bên duy nhất” có thể mua.

Bobby Kotick liên lạc với nhà sáng lập ByteDance – Trương Nhất Minh, để thương thảo ý định mua TikTok. Trong cuộc trao đổi, phía ByteDance bày tỏ mong muốn được bán cho Bobby hơn là bán cho Microsoft. Dẫu vậy, Kotick cũng nhận ra khó khăn: anh không đủ nguồn lực và kinh nghiệm về các yêu cầu an ninh quốc gia dành cho một sản phẩm mạng xã hội tầm cỡ này. Ý định lập liên minh với Microsoft được Bobby đưa ra, nhưng CEO Satya Nadella thẳng thắn từ chối và nhắc: “Nếu thương vụ TikTok không thành, chúng ta nên ngồi lại nói về việc Microsoft mua Activision.”

Chính “kèo phụ” này lại trở thành nhân tố quan trọng: ba năm sau, vào 2023, Microsoft chính thức bỏ ra 75 tỷ USD để mua lại Activision, đánh dấu vụ sáp nhập lớn chưa từng có trong ngành trò chơi điện tử.

Bobby Kotick từng chia sẻ ông bị hấp dẫn bởi các công ty trò chơi đang trong giai đoạn khó khăn, nơi ông có thể “trục vớt” giá trị tiềm ẩn. Đó là lý do vì sao anh mua lại quyền kiểm soát Activision – công ty lúc đó rơi vào cảnh khánh kiệt, nợ nần.

Anh khởi đầu chiến lược bằng việc sáp nhập, mua lại hoặc cứu vớt những studio có khả năng sáng tạo cao. Kotick duy trì văn hóa của từng studio, không “đồng hóa” họ thành một khối. Chính môi trường tự do sáng tạo này đã giúp sản sinh những thương hiệu game đình đám như Call of Duty, Tony Hawk’s Pro Skater hay Guitar Hero.

Bài học M&A (mua bán và sáp nhập) được Bobby đúc kết qua nhiều thương vụ:

• Luôn giữ lại đội ngũ quản lý có năng lực.
• Bảo toàn văn hóa gốc: không đổi tên studio, không áp đặt mô hình quản lý cứng nhắc.
• Đặt yếu tố lợi nhuận dài hạn và tầm nhìn phát triển IP (Intellectual Property – tài sản trí tuệ) lên hàng đầu.

Nhờ đó, Activision liên tục ghi dấu ấn với loạt game có doanh thu khổng lồ, trong đó Call of Duty duy trì vị thế “ông hoàng” game bắn súng FPS suốt nhiều năm.

Những Ngã Rẽ Khác Biệt: Quá Trình Đối Đầu Và Cộng Tác Với Các Ông Lớn

Khi trò chơi điện tử ngày một bành trướng, các “đại gia” công nghệ như Amazon, Apple, Meta hay Tencent cũng lăm le bước vào sân chơi. Bobby Kotick nhận định cạnh tranh khốc liệt sớm muộn cũng phá vỡ mô hình kinh doanh “độc lập” của Activision. Tư duy này dẫn tới quyết định lịch sử: bán công ty cho một tập đoàn mạnh về cơ sở hạ tầng và tầm phủ sóng.

Bobby Kotick từng bày tỏ lo ngại trước những công ty Trung Quốc như Tencent đang vươn lên rất mạnh. Không chỉ sở hữu nguồn lực khổng lồ, các tập đoàn này còn vận hành theo phong cách 996 (làm 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày/tuần), với tinh thần kỷ luật cao. Kotick tin rằng để bứt phá, Activision cần dựa vào nền tảng vững chắc trong mảng điện toán đám mây, hạ tầng mạng, hoặc tối thiểu phải liên minh cùng một “đại bàng” công nghệ Mỹ có tiềm lực tài chính và sức ảnh hưởng.

Kotick cũng chia sẻ rằng mô hình giải trí truyền thống bị thách thức mạnh bởi streaming. Thương vụ sát nhập giữa các hãng phim lớn như Disney, AT&T (với Warner Bros.)… thường đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ nhưng giá trị mang lại đôi khi “một cộng một lại nhỏ hơn hai” do xung đột văn hóa, khác biệt chiến lược.
Anh từng cân nhắc mua Time Warner để kết hợp IP phim ảnh với IP game, song tập đoàn viễn thông AT&T đã nhanh tay hơn. Dẫu kế hoạch không thành, ông nhận ra ngành giải trí nói chung đang bước vào giai đoạn chuyển giao, nơi việc “đi một mình” sẽ ngày càng khó khăn.

Cú Hích Từ Năm 2020 Đến 2023: Hành Trình Về Đích Của Kotick

Khép lại biến cố TikTok năm 2020, Bobby Kotick chịu thêm nhiều áp lực sau một loạt cáo buộc “môi trường làm việc độc hại.” Thực tế, theo lời Kotick, đây là chiêu trò “dựng chuyện” từ một tổ chức công đoàn muốn giành lợi thế trong việc kêu gọi nhân viên Activision gia nhập. Mặc dù cuối cùng các cáo buộc này bị gỡ bỏ, danh tiếng của công ty cũng ít nhiều bị ảnh hưởng.

Song, Bobby Kotick bước qua giai đoạn đầy sóng gió bằng cách củng cố hệ thống quản trị, đồng thời duy trì nỗ lực đàm phán với Microsoft. Khi giới chức Anh (CMA) từng có ý định chặn thương vụ với lý do “độc quyền trên mảng đám mây,” chính Kotick phải xắn tay “xử lý” hồ sơ pháp lý, bởi Activision chưa từng có bộ phận phụ trách đối ngoại cấp chính phủ.

Cuối cùng, không như số phận của nhiều hãng game từng rơi vào tay các công ty lớn rồi dần tàn lụi, Activision nhận được “cái gật đầu” từ Microsoft với mức giá 75 tỷ USD, chính thức đưa Kotick thành một trong những CEO thành công nhất lĩnh vực game.

Steve Wynn Và Cuộc “Phiêu Lưu” Tài Chính Thời Trẻ

Trước khi Activision định hình vị thế, Kotick có vô số trải nghiệm cùng các nhà đầu tư tiếng tăm. Nổi bật là câu chuyện ông gặp Steve Wynn – trùm sòng bạc Las Vegas, người chỉ sau một chuyến bay chung đã đầu tư 300.000 USD cho ý tưởng khởi nghiệp của anh: “Chúng ta cứ thế mà hợp tác. Tôi lo gọi vốn, cậu làm sản phẩm.”

Chính Wynn về sau cũng bất ngờ khi phát hiện khoản cho vay này hóa ra được chuyển thành cổ phần trong công ty. Có thời điểm, lượng cổ phần đó trị giá hàng chục triệu USD, còn nếu giữ dài hạn, ông đã nắm trong tay khoản lợi nhuận khổng lồ lên đến hàng tỷ USD.

Ngay từ thập niên 1990, khi chứng kiến cách Electronic Arts (EA) đối xử cứng nhắc với các studio, Bobby quyết tâm đi theo hướng riêng. Một ví dụ điển hình là việc anh mua các studio nhưng giữ nguyên tên ban đầu, không ép họ tuân theo một chuẩn “nội bộ” như EA từng làm.

Một người bạn đồng hành quan trọng trong suốt chặng đường này chính là Brian Kelly – đồng Chủ tịch Activision Blizzard. Theo Kotick, cả hai có cùng triết lý: nếu một người “thực sự tin tưởng” vào ý tưởng nào đó thì người còn lại sẵn lòng ủng hộ.

Hành Trình Sáng Tạo: Từ Tony Hawk’s Pro Skater Đến Call Of Duty

Một trong những dấu ấn lớn của Kotick là biến mọi sản phẩm trở thành tựa game toàn cầu. Trong thập niên 1990, Activision tung Tony Hawk’s Pro Skater – tựa game trượt ván hấp dẫn mang đậm phong cách đường phố Mỹ. Nhận thấy tiềm năng “vượt biên giới,” Kotick đầu tư mạnh tay vào khâu phát hành quốc tế, thậm chí mua hẳn các nhà phân phối tại nhiều thị trường để tự bán sản phẩm.

Tiếp đến là Call of Duty, dòng game bắn súng góc nhìn thứ nhất phát triển từ Infinity Ward và Treyarch. Thương hiệu này nhanh chóng vượt qua Medal of Honor của EA để trở thành chuẩn mực cho thể loại FPS, với doanh thu hằng năm có thể đạt vài tỷ USD. Không chỉ vậy, Call of Duty còn duy trì lượng người chơi ổn định, thường xuyên đứng top trong các bảng xếp hạng game bán chạy.

Trong một dẫn chứng ấn tượng, Kotick từng khẳng định: “Một phiên bản Call of Duty, nếu thành công, có thể tạo ra doanh thu bằng cả loạt phim bom tấn Hollywood gộp lại.”

Không chỉ gói gọn ở game bắn súng, Activision từng gây sốt với Guitar Hero – tựa game âm nhạc kích thích người chơi “hóa thân” thành rocker. Thành công rực rỡ của Guitar Hero phần nào bắt nguồn từ tư duy đầu tư mạnh vào trải nghiệm người chơi: phụ kiện tay cầm guitar, danh sách nhạc bản quyền mở rộng.

Bên cạnh đó, bước ngoặt lớn không kém là khi Activision sáp nhập với Vivendi Games, qua đó sở hữu Blizzard Entertainment – “ông trùm” game nhập vai và chiến thuật với World of Warcraft, StarCraft, Diablo. World of Warcraft đặc biệt nổi tiếng với mô hình thu phí tháng, từng lên tới hơn 10 triệu người chơi. Kotick duy trì triết lý: tránh áp dụng “thương mại hóa cực đoan,” để game thủ thoải mái gia hạn gói chơi hằng tháng chứ không nhất thiết phải nhồi nhét phí.

Văn Hóa Doanh Nghiệp Và Chặng Đường Vượt Thử Thách

Khoảng năm 2021, Activision Blizzard bất ngờ đối mặt với cáo buộc “môi trường làm việc độc hại.” Sự việc trở nên ồn ào khi truyền thông đề cập đến các vụ quấy rối và phân biệt đối xử. Tuy nhiên, theo khẳng định của Kotick, đây chủ yếu là hoạt động được “dàn dựng” nhằm thúc đẩy nỗ lực thành lập công đoàn trong nội bộ.

Dù cuối cùng bên nguyên đơn rút cáo buộc, hậu quả truyền thông kéo dài buộc Kotick phải tăng tốc thỏa thuận bán công ty, bởi ông không muốn danh tiếng Activision rơi vào vòng xoáy kiện tụng.

Bên cạnh công việc, Kotick tích cực tham gia hoạt động xã hội. Ông thành lập quỹ Call of Duty Endowment từ khoảng 12 năm trước, đặt mục tiêu hỗ trợ cựu binh Mỹ kiếm việc làm sau khi rời quân ngũ. Con số được ghi nhận lên tới 145.000 cựu binh đã có việc làm. Kotick chia sẻ: “200.000 cựu binh Mỹ mỗi năm lâm cảnh thất nghiệp, gấp 3 lần mức trung bình. Tôi muốn thay đổi điều đó.”

Việc tạo việc làm cho quân nhân giải ngũ không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà còn trở thành nguồn cung nhân lực chất lượng. Nhiều cựu binh tỏ ra xuất sắc khi chuyển sang lĩnh vực công nghệ, nhờ tác phong kỷ luật và khả năng hợp tác cao.

Cuộc Gặp Gỡ Với Steve Jobs, Pixar Và “Bài Học Focus Group”

Trong sự nghiệp, Bobby Kotick từng hợp tác với nhiều huyền thoại công nghệ và giải trí. Một trong những cuộc gặp đáng nhớ là với Steve Jobs – khi ông đến Pixar để bàn thảo một dự án liên quan đến Toy Story 2. Kotick kể câu chuyện về văn hóa “bài trừ” khảo sát người dùng quá mức.

Theo quan điểm của Jobs: “Làm phim vĩ đại không đến từ focus group. The Godfather không ra đời từ nghiên cứu thị trường.”

Sự khác biệt nằm ở chỗ: game cũng là lĩnh vực sáng tạo, và đôi khi lạm dụng khảo sát người chơi có thể giết chết đột phá nghệ thuật. Dù vậy, Kotick thừa nhận “dữ liệu lớn” (big data) ngày nay vẫn quan trọng, đặc biệt trong việc đo lường hành vi và xu hướng của game thủ trên diện rộng.

Vì Sao Thỏa Thuận Với Microsoft Là Lựa Chọn Hoàn Hảo?

Một câu hỏi đặt ra: Tại sao Kotick không bán cho Meta, Amazon hay Apple? Thực tế, anh từng cân nhắc tới các tập đoàn này, nhưng còn e ngại khả năng thương vụ bị chặn hoặc chậm trễ do quy định chống độc quyền. Apple cũng “nói không” với những thương vụ mua lại lớn kể từ khi họ thâu tóm Beats. Meta vướng các rắc rối về quyền riêng tư dữ liệu. Amazon ít kinh nghiệm vận hành game cốt lõi.

Trong khi đó, Microsoft có mọi thứ: tiềm lực tài chính, nền tảng hạ tầng (Azure), tệp khách hàng rộng (Xbox, PC), đặc biệt là đội ngũ quản trị chính sách lão luyện. Satya Nadella, với phong cách lãnh đạo “mềm mỏng” hơn Steve Ballmer, sẵn sàng trao quyền tự chủ cho Activision. Kotick dẫu phải vất vả với quá trình phê duyệt, vẫn tin rằng bến đỗ này tối ưu cho tương lai các studio game trực thuộc.

Bài Học “Grit” Và Lời Kết Cho Người Trẻ Khởi Nghiệp

Khi được hỏi về khái niệm “grit” (ý chí bền bỉ), Kotick nêu rõ: “Đó là yếu tố quan trọng nhất mà tôi tìm kiếm ở nhân viên. Grit khó đo, khó huấn luyện, nhưng nếu ai có nó, họ sẽ vượt qua mọi thách thức.”

Tinh thần ấy toát lên trong hành trình cuộc đời Bobby Kotick: bắt đầu từ con số 0, dùng 300.000 USD do Steve Wynn đầu tư để khai sinh công ty phần mềm, kiên định theo đuổi lý tưởng sở hữu studio game, và chuyển hóa Activision thành thế lực toàn cầu.

Quan trọng hơn, anh luôn biết “chờ thời cơ” – học từ Warren Buffett nguyên tắc “chỉ vung gậy khi thấy cú ném đẹp.” Tham vọng mua TikTok thất bại, nhưng lại mở ra cánh cửa bán Activision Blizzard cho Microsoft với giá hàng chục tỷ USD.

Tương Lai Sau Thương Vụ Và Dự Định Tiếp Theo

Với thương vụ 75 tỷ USD, Bobby Kotick chính thức khép lại chương lịch sử của mình tại Activision. Dù vậy, quan điểm “vẫn còn dư năng lượng” khiến giới quan sát tò mò: Liệu anh sẽ theo đuổi thương vụ TikTok một lần nữa, hay lấn sân vào lĩnh vực phần cứng, AI, hoặc một dự án hoàn toàn mới?

Trước mắt, Kotick bày tỏ mục tiêu tiếp tục các hoạt động thiện nguyện giúp cựu chiến binh. Ngoài ra, anh ấp ủ tham vọng hiện thực hóa giấc mơ làm thiết bị chơi game đột phá – thứ mà anh từng đề xuất với Microsoft khi ngỏ ý: “Nếu có làm việc tại Microsoft, tôi muốn phụ trách đội thiết kế phần cứng.”

Con đường sắp tới của Bobby Kotick có lẽ vẫn đầy bất ngờ. Song, điểm mấu chốt dễ dàng nhận thấy: anh là mẫu người dẫn đầu không ngại đương đầu thử thách, giàu “grit,” và sẵn sàng xoay chuyển chiến lược khi cơ hội gõ cửa. Chính điều đó đưa tên tuổi Kotick và đế chế Activision vượt khỏi biên giới ngành game, để trở thành một tượng đài về sự kết hợp giữa đam mê sáng tạo và nhạy bén thương mại.