Thép Nippon tham vọng thâu tóm U.S. Steel: Thương vụ 14,1 tỷ USD và những rào cản Chính trị

Thương vụ 14,1 tỷ USD giữa Nippon Steel và U.S. Steel đang khuấy động thị trường thép toàn cầu. Nippon Steel muốn mở rộng quy mô, tái cấu trúc ngành, nhưng gặp nhiều rào cản chính trị, phản đối từ công đoàn và cạnh tranh quyết liệt tại Mỹ.

Bối Cảnh Và Lý Do Thương Vụ

Tháng 12/2023, Nippon Steel – nhà sản xuất thép lò cao lớn nhất Nhật Bản – bất ngờ tuyên bố kế hoạch mua lại U.S. Steel, hãng thép có lịch sử từ năm 1901 và từng là “tượng đài” của ngành thép Mỹ. Động thái trị giá 14,1 tỷ USD này hứa hẹn giúp Nippon Steel vượt lên thành nhà sản xuất thép lớn thứ ba thế giới.

• Mục tiêu: Thâm nhập sâu vào thị trường thép cao cấp của Mỹ – thị trường tiêu thụ thép lớn nhất thế giới, đặc biệt trong lĩnh vực ô tô và công nghệ cao.
• Bối cảnh: Nippon Steel từng trải qua nhiều đợt hợp nhất và tái cơ cấu tại Nhật Bản, quyết định dồn lực đầu tư ra nước ngoài, trong đó Mỹ là “mảnh đất vàng” nhờ nhu cầu thép cao cấp luôn ổn định.

Mâu Thuẫn Chính Trị Trước Bầu Cử Mỹ

Trong giai đoạn bầu cử tổng thống Mỹ 2024, cả cựu Tổng thống Donald Trump, Tổng thống đương nhiệm Joe Biden lẫn Phó Tổng thống Kamala Harris đều công khai phản đối thương vụ này. Thương vụ bị quy vào diện xét duyệt của Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Mỹ (CFIUS), nhưng tiến trình nhanh chóng “giậm chân tại chỗ” vì những rủi ro chính trị.

• Trì hoãn phê duyệt: Nippon Steel phải rút rồi nộp lại hồ sơ để tránh làm ảnh hưởng đến kết quả bầu cử, dẫn đến việc phê duyệt bị dời sang cuối năm 2024.
• Chính sách bảo hộ: Với việc Donald Trump tái đắc cử, xu hướng áp dụng thuế quan cao, ủng hộ “sản xuất tại Mỹ” có thể càng khiến thương vụ thêm chông gai.

Thách Thức Từ Công Đoàn Và Đối Thủ Cleveland-Cliffs

Công đoàn Thép Thống nhất (USW) – lực lượng lao động có ảnh hưởng lớn ở U.S. Steel – kịch liệt phản đối việc bán cho “ngoại bang”. Đồng thời, Cleveland-Cliffs, một đại gia thép khác của Mỹ, cũng tham gia cạnh tranh mua lại U.S. Steel và có mối quan hệ thân thiết với ban lãnh đạo USW. Điều này gây khó khăn lớn cho Nippon Steel.

• Xung đột nội bộ:
  • “Nhật Bản là một trong những đồng minh thân cận nhất của chúng ta, vì vậy cũng chẳng khác gì một công ty Mỹ sở hữu U.S. Steel… không quan trọng đó là quốc gia nào…” – Một nhân viên U.S. Steel bày tỏ quan điểm đồng tình với việc bán cho Nhật Bản.
  • Trong khi đó, một số người lo ngại mất chủ quyền sản xuất thép “thuần Mỹ”.
• Đe dọa đóng cửa nhà máy: CEO U.S. Steel, ông David Burritt, cảnh báo Mon Valley Works – nhà máy lớn nhất của công ty – có thể phải đóng cửa hoặc di dời trụ sở nếu không có dòng vốn đầu tư mới.

Hệ Lụy Tài Chính Và Chiến Lược Của S.S. Steel

U.S. Steel từng là “người khổng lồ” của ngành thép thế giới thập niên 1960. Song, do nhiều lần được chính phủ Mỹ bảo hộ bằng thuế quan và hạn chế nhập khẩu, công ty thiếu động lực tái cơ cấu toàn diện. Hậu quả là:

• Hạ tầng xuống cấp: Nhà máy cũ kỹ, dây chuyền lạc hậu, khả năng cạnh tranh giảm rõ rệt.
• Nguồn vốn hạn chế: Nếu không có sự bơm vốn từ Nippon Steel hay một đối tác khác, U.S. Steel khó tránh nguy cơ đóng cửa một số nhà máy trọng yếu.

Tái Cấu Trúc Tại Nhật Bản Và Tham Vọng Toàn Cầu Của Nippon Steel

Nippon Steel đã trải qua giai đoạn đầy biến động trong nước:

• Mở rộng bằng sáp nhập: Từ năm 1970, công ty liên tiếp hợp nhất với Yahata Iron & Steel, Fuji Iron & Steel, rồi sau đó là Sumoore Metal Industries để củng cố vị thế hàng đầu.
• Giảm chi phí nội địa: Từ 15 lò cao xuống 10 lò cao, công ty cắt giảm chi phí cố định sau khi chịu khoản lỗ hơn 2,9 tỷ USD trong năm tài chính kết thúc tháng 3/2020.
• Chiến lược “Sản xuất địa phương cho tiêu dùng địa phương”: Tập trung nguồn lực vào Mỹ, Ấn Độ, Đông Nam Á. Việc mua U.S. Steel được xem là “mảnh ghép quan trọng” giúp hoàn thiện chuỗi sản xuất ngay trên đất Mỹ.

Trạng Thái Ngành Thép Thế Giới

Ngành thép toàn cầu bị Trung Quốc chi phối mạnh mẽ khi nước này chiếm đến một nửa sản lượng toàn thế giới. Tuy nhiên, Trung Quốc đang dư thừa công suất, trong khi nhu cầu nội địa suy giảm do khủng hoảng bất động sản. Dẫn đến:

• Sự tràn ngập của thép giá rẻ: Nhiều nước áp dụng hàng rào thuế quan để bảo hộ ngành thép nội địa.
• Dịch chuyển sản xuất: Các tập đoàn thép lớn trên thế giới nỗ lực xây dựng nhà máy ở nhiều khu vực khác để tránh phụ thuộc Trung Quốc và tranh thủ các thị trường tăng trưởng mới.

Bài Toán Giảm Phát Thải Carbon

Thép là ngành công nghiệp phát thải CO2 nhiều nhất. Việc chuyển đổi sang công nghệ lò điện hồ quang (Electric Arc Furnace) có thể giảm khí thải, nhưng vẫn cần quặng sắt để đáp ứng nhu cầu khổng lồ. Đồng thời, công nghệ dùng hydro trong lò cao (hydrogen steelmaking) đang được nghiên cứu mạnh mẽ.

• Xu hướng xanh: Các hãng thép phải đầu tư lớn để đáp ứng tiêu chuẩn môi trường, tạo thêm rào cản cho các công ty không đủ năng lực tài chính.
• Nippon Steel có lợi thế: Với quy mô lớn hơn, công ty dễ dàng huy động nguồn vốn và công nghệ tiên tiến để tiến xa trong công nghệ thép xanh.

Triển Vọng Và Kết Luận

Thương vụ mua lại U.S. Steel là “nước cờ tất yếu” để Nippon Steel duy trì tăng trưởng và cạnh tranh trong bối cảnh ngành thép toàn cầu do Trung Quốc dẫn dắt. Tuy nhiên, trở ngại chính trị Mỹ, sự phản đối mạnh mẽ từ công đoàn, cùng áp lực cạnh tranh từ Cleveland-Cliffs đang khiến quá trình đàm phán trở nên căng thẳng.

• Kết hợp quy mô và chất lượng: Nippon Steel kỳ vọng nâng tầm sản xuất, đặc biệt là thép cao cấp cho ngành ô tô và thiết bị công nghiệp.
• Cần sự ủng hộ nội bộ Mỹ: Ngoài khoản đầu tư 2,7 tỷ USD cải thiện cơ sở hạ tầng của U.S. Steel, Nippon Steel cam kết duy trì việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành thép Mỹ.
• Đường dài phía trước: Quyết định từ CFIUS và kết quả bầu cử Mỹ đang tác động trực tiếp đến số phận của “thương vụ thế kỷ” 14,1 tỷ USD này. Liệu Nippon Steel có thể vượt qua mọi rào cản để hiện thực hóa giấc mơ thống lĩnh thị trường thép toàn cầu? Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ, nhưng chắc chắn, đây là một trong những thương vụ có tầm ảnh hưởng lớn nhất của ngành công nghiệp thép thế giới trong thập kỷ qua.

Nguồn: Nikkei Asia