editor 3 tuần trước

Giải mã 6 lý do người tiêu dùng quyết định mua sản phẩm OCOP

Chương trình OCOP đang dần khẳng định vai trò trong việc nâng tầm đặc sản Việt. Nghiên cứu cho thấy người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sản phẩm chứng nhận, an toàn, bản sắc và bị tác động mạnh bởi xu hướng tiêu dùng cộng đồng.

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” ra đời năm 2018, được xem như một hướng đi quan trọng để thúc đẩy kinh tế nông thôn. Dưới sự chủ trì của cơ quan nhà nước, nhiều tỉnh thành đã chọn ra những sản phẩm mang nét tiêu biểu của từng vùng, nâng cấp chất lượng, sau đó giới thiệu ra thị trường trong và ngoài nước.

Tại Cần Thơ, nông nghiệp gắn liền với sông nước phù sa. Sự trù phú ấy tạo nên hàng loạt nông sản độc đáo, từ trái cây miệt vườn đến các loại bánh, món ăn đặc sản. Khi tham gia Chương trình OCOP, địa phương mong muốn khẳng định vị thế và nâng tầm giá trị bản địa, phát huy lợi thế về văn hóa, ẩm thực, truyền thống canh tác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều người dân, dù sống ngay tại thành phố, vẫn chưa thực sự hiểu rõ nội hàm của “mỗi xã một sản phẩm” hoặc còn nhầm lẫn với các nhãn mác khác.

Mặt khác, doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã thường gặp khó khăn về vốn, công nghệ, cũng như kỹ năng làm tiếp thị. Do đó, việc nâng cao nhận thức cộng đồng và tạo thị trường bền vững cho những mặt hàng “đặc trưng, có tiềm năng” là nhiệm vụ quan trọng để OCOP thật sự bứt phá.

Vì Sao Nhiều Người Quan Tâm Đến Chương Trình

Những năm gần đây, xã hội chứng kiến xu hướng “ăn sạch, sống khỏe” ngày càng rõ nét. Không chỉ người thành phố, mà cả người dân khu vực nông thôn cũng dần chú ý đến sự khác biệt, nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm. Họ tìm đến các cửa hàng, gian hàng cam kết chất lượng, truy xuất rõ ràng.

Chương trình “mỗi xã một sản phẩm” được kỳ vọng mang lại nhiều ưu điểm:

Khai thác thế mạnh của từng địa phương, tạo nên thương hiệu độc đáo.
Thu hút khách du lịch, khuyến khích họ mua đặc sản để làm quà, góp phần tăng thu nhập cho nông dân.
Kích thích tinh thần khởi nghiệp, giúp nhiều cá nhân, tổ chức đầu tư mạnh tay vào công nghệ chế biến, bảo quản.

Đặc biệt, quá trình đánh giá sản phẩm tham gia OCOP đòi hỏi các chủ thể phải nâng cao tiêu chuẩn, không ngừng cải tiến. Từ đó, người tiêu dùng có cơ sở tin tưởng khi mua hàng.

Hành Vi Người Tiêu Dùng: Xu Hướng Mua Thực Phẩm Chất Lượng

Trong những cuộc gặp gỡ và trao đổi thực tế với người dân tại Cần Thơ, đa số cho biết họ thường cân nhắc kỹ càng trước khi chọn mua nông sản, nhất là mặt hàng có dán tem, nhãn hoặc giới thiệu là “chương trình OCOP”. Người mua thường quan tâm một số điểm như:

Có đảm bảo tính An toàn thực phẩm hay không?
Địa điểm bày bán có sạch sẽ, tiện đường, tạo cảm giác tin cậy không?
Mức giá có hợp lý, tương xứng với công sức người sản xuất?
Hương vị, bao bì, mẫu mã và câu chuyện văn hóa đằng sau sản phẩm.

Đặc biệt, nhiều người tiết lộ rằng họ quyết định mua một phần xuất phát từ lời khuyên của người thân, bạn bè. Khi nhóm nghiên cứu hỏi về “vai trò của cộng đồng xung quanh đối với quyết định mua,” một vị khách chia sẻ:

“Bạn bè tôi hầu như ai cũng khuyến khích dùng hàng địa phương, vì vừa ủng hộ bà con, vừa an tâm hơn so với thực phẩm trôi nổi. Thế là tôi cũng thử, rồi thấy ngon, thành ra mua thường xuyên.”

Qua đó, có thể thấy người tiêu dùng Cần Thơ bắt đầu chú ý đến yếu tố “câu chuyện” đằng sau sản phẩm. Và chính mạng xã hội, sự tương tác trong gia đình, lời khen từ người thân góp phần đẩy mạnh sức hút đặc sản OCOP.

6 Động Lực Ảnh Hưởng Quyết Định Mua

Trong số những yếu tố chi phối quá trình lựa chọn, người dân Cần Thơ thường nhắc đến 6 khía cạnh then chốt:

1. Chất Lượng Và Đặc Trưng Sản Phẩm

Các sản phẩm tiêu biểu như trái cây (xoài cát Hòa Lộc, cam sành, sầu riêng), bánh dân gian, mắm và khô thủy sản… đều được lòng khách bởi hương vị riêng, khó lẫn với nơi khác. Muốn đạt tiêu chuẩn, nhà sản xuất cần tập trung chọn nguyên liệu tốt, quản lý quy trình kỹ lưỡng và tạo dấu ấn riêng để nổi bật trên kệ hàng.

Không ít hợp tác xã chia sẻ, ban đầu họ chỉ nghĩ “nông sản mình ngon, bà con quen mua.” Nhưng khi bước vào Chương trình, họ nhận ra cần đầu tư thêm máy móc, cải tiến quy trình, đóng gói đẹp mắt. Kết quả, sản phẩm không chỉ ngon mà còn đồng đều, ít hư hao, có thể bán với giá cao hơn.

2. Mức Giá Và Tính Hợp Lý

Phần đông người tiêu dùng chấp nhận chi trả cao hơn cho đặc sản vùng miền, nhưng vẫn yêu cầu giá bán phải nằm trong “ngưỡng hợp túi tiền.” Khi thấy giá quá đắt, họ quay sang các lựa chọn khác. Song, nếu giá quá rẻ, nhiều người cũng nghi ngại chất lượng.

Do đó, nghệ thuật định giá đòi hỏi nhà sản xuất phải nghiên cứu kỹ: vừa thể hiện thành quả lao động, vừa tạo ra sự khác biệt rõ rệt so với hàng trôi nổi. Chẳng hạn, đẩy mạnh khía cạnh “tươi ngon,” “sản xuất sạch,” “tiêu chuẩn an toàn,” để người mua thấy “đồng tiền xứng đáng.”

3. Nguồn Thông Tin Và Mức Độ Hiểu Biết

Người dân tiếp cận khái niệm “mỗi xã một sản phẩm” chủ yếu qua tivi, tin tức, bạn bè hoặc mạng xã hội. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm sâu mục đích, quy trình, tiêu chí đánh giá. Kết quả là một bộ phận khách hàng bối rối trước nhiều loại chứng chỉ khác nhau.

Việc truyền thông đồng bộ, nhất quán là điều cần chú trọng. Khi mọi người hiểu rõ giá trị và ý nghĩa của Chương trình, họ sẵn sàng ủng hộ. Nhiều doanh nghiệp tổ chức buổi thử nếm, giới thiệu vùng nguyên liệu, đăng video ghi lại cảnh canh tác, chế biến để tăng niềm tin.

Nhờ đó, một số thương hiệu dần khẳng định vị thế. Ví dụ, một công ty chuyên làm trà từ lá khổ qua, khi tham gia OCOP, đã quay clip quá trình hái, sấy, đóng gói, đăng trên mạng. Người xem bị thu hút bởi sự công phu và cam kết “không phẩm màu.” Kết quả, công ty bán chạy hơn hẳn, nhất là qua kênh trực tuyến.

4. Địa Điểm Bán Sản Phẩm

Không gian mua sắm ảnh hưởng lớn đến tâm lý. Nếu quầy hàng nằm trong siêu thị hoặc cửa hàng nông sản sạch, người mua có cảm giác an tâm hơn. Nhưng tại các khu chợ truyền thống, nếu không có gian hàng riêng với biển hiệu rõ, sản phẩm OCOP dễ bị hòa lẫn với những mặt hàng đại trà, mất đi điểm nhấn.

Một ví dụ khác là nhóm du khách đến Cần Thơ thường ghé chợ nổi Cái Răng. Nhưng hầu hết, họ chỉ tiếp cận sản phẩm theo cách “mua ngay trên ghe,” rất ít điểm bán trưng bày logo hay biển báo “đạt chuẩn OCOP.” Do đó, nhà quản lý địa phương nên cân nhắc việc thành lập gian hàng giới thiệu, hoặc sắp xếp khu trưng bày, tạo điều kiện để sản phẩm được chú ý nhiều hơn.

5. Tính An toàn Và Lợi Ích Sức Khỏe

Yếu tố này được người tiêu dùng nhắc đến thường xuyên. Tâm lý chung: “Đặc sản thì ngon, nhưng phải đảm bảo không hóa chất.” Từ thực trạng lạm dụng phân bón, chất bảo quản, nhiều người rất lo lắng khi chọn mua thực phẩm. Thế nên, yếu tố sạch, an toàn, có quy trình kiểm định là “chìa khóa” tạo niềm tin.

Khi một sản phẩm có xác nhận đáng tin cậy, người mua cảm thấy yên tâm, sẵn sàng giới thiệu người khác dùng thử. Họ tin rằng “nông sản quê hương thì hiền lành, không dùng kỹ thuật bừa bãi,” nhưng thực tế vẫn cần sự minh bạch. Do đó, gắn nhãn “sản xuất hữu cơ,” “VietGAP,” hay “GlobalGAP” cùng Chương trình OCOP giúp củng cố nhận thức tích cực.

6. Áp Lực Từ Xung Quanh (Chuẩn Chủ Quan)

Ở một số quốc gia, đặc biệt là Việt Nam, “chuẩn chủ quan” đóng vai trò rất lớn. Người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi lời khuyên, gợi ý của bạn bè, gia đình, đồng nghiệp. Ai cũng muốn theo kịp xu hướng, nhất là xu hướng “dùng hàng nội chất lượng.”

Đối với sản phẩm OCOP, nhiều khách hàng cảm thấy ấm lòng khi nghe câu chuyện “mua ủng hộ nông dân,” hay “hãy gìn giữ đặc sản quê hương.” Sự ủng hộ ấy vô hình trung đã trở thành lan tỏa tự nhiên, và bản thân người mua cũng thấy “tôi làm điều đúng.”

Thách Thức Và Cơ Hội

Dù tiềm năng rộng lớn, chương trình “mỗi xã một sản phẩm” ở Cần Thơ vẫn đối mặt một số khó khăn:

Quy mô nhỏ: Không ít hộ, hợp tác xã đang thử nghiệm, chưa xác định thị trường dài hạn. Thiếu máy móc hiện đại dẫn đến năng suất không đều, khó đạt chất lượng cao.
Nhận thức hạn chế: Nhiều người chưa phân biệt rõ sản phẩm đạt OCOP với các sản phẩm chưa có kiểm chứng. Cũng có khách chỉ mua một lần vì tò mò, sau đó không tiếp tục do chưa cảm nhận được khác biệt.
Cạnh tranh nội địa: Không chỉ đối thủ nước ngoài, chính các tỉnh thành khác nhau cũng cạnh tranh quyết liệt. Sản phẩm nào không đủ nổi bật sẽ chìm trong vô số loại hàng tương tự.
Chính sách hỗ trợ: Cần liên kết chặt chẽ hơn giữa nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp, người dân. Chính sách hay nhưng triển khai chưa đồng đều, thiếu giám sát dẫn đến mất thời gian và nguồn lực.

Tuy nhiên, nhìn từ góc độ tích cực, nhu cầu thị trường với thực phẩm chất lượng và đặc sản vẫn ngày một tăng. Xu hướng du lịch xanh, du lịch trải nghiệm giúp quảng bá vùng miền hiệu quả. Nếu khai thác tốt, sản phẩm OCOP tại Cần Thơ hứa hẹn vươn xa, không chỉ trong nước mà còn có thể xuất khẩu.

Đề Xuất Phát Triển Cho Người Sản Xuất Và Doanh Nghiệp

Để nâng cao hiệu quả, một số giải pháp sau có thể xem là phù hợp:

Nâng cấp chất lượng bền vững: Hãy đầu tư vào quy trình canh tác hữu cơ hoặc ít nhất tuân thủ tiêu chuẩn an toàn. Cải thiện khâu bảo quản, vận chuyển để giữ hương vị tự nhiên. Thiết kế bao bì nổi bật, có thông tin chi tiết, dễ đọc.
Truyền thông chân thực, giàu cảm xúc: Thay vì liệt kê quá nhiều chứng chỉ, hãy kể câu chuyện. Chẳng hạn, giới thiệu người nông dân đã nỗ lực thế nào, hay truyền thống làng nghề bao nhiêu năm. Kết hợp kênh mạng xã hội, TV, báo in, hội chợ… để khách thực sự hiểu vì sao sản phẩm độc đáo, xứng đáng với giá bán.
Liên kết các kênh bán hàng: Ngoài điểm bán tại địa phương, cần đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, tạo điều kiện để khách ở xa đặt mua nhanh chóng. Nhiều đơn vị thành công khi đẩy mạnh livestream, ship tận nơi, kết hợp hậu mãi tốt.
Tạo điểm nhấn quảng bá cho khách du lịch: Khi du khách đến Cần Thơ, nên có những quầy giới thiệu sản phẩm OCOP ngay trung tâm. Bố trí khu trải nghiệm để du khách nếm thử, chụp ảnh check-in, rồi mua về làm quà. Cách này vừa thỏa mãn hiếu kỳ, vừa nâng tầm thương hiệu.
Nêu bật yếu tố xã hội: Khuyến khích người mua chia sẻ trên mạng, đăng ảnh, review, kèm hashtag. Từ đó, tạo làn sóng ủng hộ đặc sản quê hương. Các doanh nghiệp cũng có thể tặng voucher, quà tặng nhỏ để khuyến khích khách “kể câu chuyện” sản phẩm.
Duy trì tinh thần học hỏi: Thường xuyên mời chuyên gia hoặc cơ quan quản lý đến tư vấn, tập huấn. Nâng dần tiêu chuẩn về sản xuất, chế biến, quản trị. Chỉ cần nỗ lực đều đặn, mỗi năm cải thiện thêm một bước, ắt hẳn vị thế hàng Việt sẽ ngày càng nâng cao.

Hướng Đến Thương Hiệu Bền Vững

Xét trên tổng thể, chương trình “mỗi xã một sản phẩm” là chìa khóa để nâng tầm đặc sản miền sông nước. Thay vì bó hẹp trong khuôn khổ nông sản thô, người dân Cần Thơ có thể mạnh dạn phát triển dịch vụ du lịch, mở rộng kênh tiêu thụ, đa dạng hóa mặt hàng. Thái độ người tiêu dùng hiện nay khá cởi mở: họ sẵn sàng đón nhận sản phẩm chất lượng, có gắn câu chuyện địa phương, được kiểm tra minh bạch.

Tuy nhiên, để tiến xa hơn, cần có sự đồng hành xuyên suốt. Nhà nước ban hành chính sách, nhưng người dân và doanh nghiệp mới là lực lượng trực tiếp làm nên thành công. Trên hết, một sản phẩm muốn giữ chân thị trường phải xây dựng được uy tín. Lời khen của một cá nhân hay một hội nhóm sẽ lan tỏa nhanh chóng, trở thành “áp lực tích cực” để người khác thử mua.

Khi nhận thức xã hội tăng cao, sản phẩm được nâng cấp liên tục, đồng thời yếu tố cộng đồng được khai thác khéo léo, thương hiệu bản địa sẽ vững vàng. Đó không chỉ là thành quả về kinh tế, mà còn là niềm tự hào, góp phần gìn giữ giá trị vùng miền.

Trên hành trình sắp tới, nếu có thêm những dự án quy mô, những nhà đầu tư tâm huyết, sản phẩm Cần Thơ nói riêng và ĐBSCL nói chung hứa hẹn vượt khỏi biên giới, trở thành “món quà Việt Nam” mang đậm dấu ấn văn hóa và chất lượng đáng tin cậy.

Để minh họa thực tế, một đại diện cơ sở trồng trái cây tham gia Chương trình chia sẻ: “Chúng tôi mất hàng năm trời tìm hiểu quy chuẩn, hoàn thiện vườn cây, rồi mới đủ điều kiện để nhận Chứng nhận. Ban đầu khá vất vả, nhưng khi khách thấy logo chương trình, họ yên tâm hơn. Tiếng lành đồn xa, doanh số đi lên trông thấy.”

Câu chuyện này thể hiện rõ ràng: chỉ khi người làm sản phẩm tuân thủ quy trình nghiêm túc, đảm bảo mọi khâu minh bạch, họ mới chạm đến lòng tin của khách.