editor 2 tuần trước

Bứt phá trong xuất khẩu trái cây: Kinh nghiệm từ vùng đất Cần Thơ

Xuất khẩu trái cây Việt Nam đang trỗi dậy mạnh mẽ, lần đầu vượt mốc 7 tỷ USD với mức tăng hơn 27% so với năm trước. Tuy nhiên, để duy trì đà phát triển, nhà vườn và doanh nghiệp cần giải quyết hàng loạt thách thức về tổ chức sản xuất, kỹ thuật và thị trường.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, việc trồng cây ăn trái từ lâu đã là thế mạnh nhờ khí hậu nhiệt đới, đất đai phì nhiêu cùng nguồn nước sông Mekong dồi dào. Tuy nhiên, diện tích đất nông nghiệp ngày một thu hẹp bởi tốc độ đô thị hóa, cùng nhiều tác động khác nhau của biến đổi khí hậu như hạn hán, xâm nhập mặn hay mưa trái mùa. Trong bối cảnh ấy, sản lượng và CHẤT LƯỢNG cây ăn quả đứng trước sức ép phải cải thiện liên tục để cạnh tranh trên thương trường quốc tế.

Theo số liệu từ các cơ quan chuyên môn, tổng diện tích cây ăn quả cả nước đạt hơn 1 triệu ha, tập trung chủ yếu ở khu vực Nam Bộ, chiếm trên 700.000 ha. Vùng Đồng bằng sông Cửu Long vốn nổi danh về cây ăn trái, nhưng mở rộng sản xuất hiện gặp nhiều cản trở do thâm canh cao, nhiễm phèn mặn, quỹ đất hạn hẹp, cũng như yêu cầu khắt khe từ thị trường bên ngoài.

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu trái cây Việt Nam đạt trên 7 tỷ USD, lần đầu tiên vượt qua mốc 7 tỷ. Tỷ lệ tăng trưởng xuất khẩu nông sản, đặc biệt là trái cây, lên đến hơn 27%. Những con số ấn tượng này minh chứng cho tiềm năng cũng như nỗ lực đổi mới công nghệ sản xuất, ứng dụng kỹ thuật canh tác mới và nâng cao AN TOÀN thực phẩm. Thế nhưng, các chuyên gia nhấn mạnh rằng đây chỉ là bước khởi đầu: muốn duy trì đà tăng trưởng, ngành trái cây phải tiếp tục điều chỉnh, nâng cấp quy trình sản xuất và đáp ứng chuỗi quy định nghiêm ngặt từ thị trường quốc tế.

Thời Cơ Và Thách Thức

1. Thời Cơ Vàng Cho Nông Sản

Tín hiệu xuất khẩu tích cực: Dù thị trường thế giới biến động, Việt Nam vẫn giữ vững đà tăng trưởng, cho thấy trái cây Việt Nam đang được ưa chuộng, có chỗ đứng ngày càng vững chắc trên bản đồ nông sản toàn cầu.
Đa dạng chủng loại: Xoài, sầu riêng, nhãn, chôm chôm, vú sữa… là những “đại diện sáng giá” khi chinh phục được nhiều thị trường khó tính.
Cơ hội mở rộng thị phần: Với sự thành công trong quá trình đàm phán xuất khẩu sang Úc, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, EU… cánh cửa vẫn đang rộng mở nếu các nhà vườn có thể đảm bảo những cam kết về kỹ thuật và chất lượng.

2. Thách Thức Lớn Từ Các Hàng Rào Kỹ Thuật

Khắt khe về kiểm dịch: Các nước nhập khẩu đều đặt ra quy trình kiểm dịch nghiêm ngặt, để ngăn mầm bệnh lây lan hay côn trùng xâm nhập.
Tiêu chuẩn an toàn thực phẩm: Quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng, vi sinh vật… không ngừng được bổ sung và thay đổi.
Quy mô sản xuất nhỏ lẻ: Tại Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều nông hộ sở hữu diện tích canh tác giới hạn, khó tạo thành vùng nguyên liệu lớn, khiến việc cấp mã số vùng trồng mất nhiều thời gian.
Biến đổi khí hậu: Hạn mặn, mưa trái mùa, ngập úng bất ngờ… gây ảnh hưởng đến năng suất, khiến chi phí canh tác ngày càng tăng.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hội Làm Vườn Việt Nam, đã thẳng thắn nhận định: “Để trụ vững trên thị trường quốc tế, nhà vườn phải nắm rõ quy trình, linh hoạt ứng phó với từng biến động của thiên nhiên và yêu cầu thay đổi từ phía nước nhập khẩu.”

Giải Pháp Chiến Lược Để Vươn Xa

1. Quản Lý Sâu Bệnh Và Nâng Cao Giá Trị Sản Phẩm

Theo Giáo sư Tiến sĩ Trần Văn Hâu, nguyên Giảng viên cao cấp Trường Đại học Cần Thơ, AN TOÀN thực phẩm gắn liền với phương pháp canh tác:

Quy trình canh tác chuẩn: Nhà vườn cần cập nhật kỹ thuật xử lý, bảo vệ cây trồng trước biến đổi khí hậu và dịch hại. Chẳng hạn, với sầu riêng hoặc vú sữa, việc kiểm soát bệnh thối rễ, nấm lá, côn trùng gây hại đòi hỏi quan sát thường xuyên.
Phân bón hợp lý: Sử dụng phân bón hữu cơ, trung vi lượng và thuốc bảo vệ thực vật theo danh mục cho phép, đúng giai đoạn, tuân thủ thời gian cách ly.
Kiểm soát quy trình chăm sóc: Ghi chép nhật ký canh tác, có kế hoạch theo dõi chi tiết để đảm bảo sản phẩm không vượt ngưỡng dư lượng cho phép.

Ông Lê Thanh Tùng cũng khuyến khích nông dân từng bước áp dụng các chứng nhận bền vững như VietGAP, GlobalGAP, hay thậm chí hướng tới hữu cơ, để vừa nâng tầm giá trị, vừa bảo vệ môi trường sản xuất.

2. Xây Dựng Vùng Nguyên Liệu Và Mã Số Vùng Trồng

XUẤT KHẨU bền vững đòi hỏi nông sản có nguồn gốc rõ ràng. Vậy nên việc thiết lập vùng trồng quy mô lớn, có mã số định danh là ưu tiên hàng đầu.

Đồng bộ diện tích: Các hợp tác xã (HTX) được khuyến khích tập hợp nhiều nông hộ cùng trồng một loại cây, áp dụng quy trình canh tác thống nhất.
Cấp mã số: Chính quyền địa phương và Sở Nông nghiệp hỗ trợ thủ tục, hướng dẫn ghi chép, tạo điều kiện cấp mã vùng cho những hộ đủ chuẩn.
Tránh pha trộn sản phẩm: Việc cấm trộn lẫn hàng đạt tiêu chuẩn và hàng kém chất lượng trong khâu đóng gói, vận chuyển là yêu cầu bắt buộc để tránh mất uy tín chung.

Ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ, chia sẻ: “Chúng tôi đang nỗ lực hết mình nhằm thúc đẩy liên kết giữa địa phương, HTX và doanh nghiệp, tạo ra vùng nguyên liệu tập trung, xuất khẩu ổn định.”

Góc Nhìn Chuyên Gia

1. Kinh Nghiệm Để Sản Xuất Hiệu Quả

Giáo sư Trần Văn Hâu nhấn mạnh, bên cạnh hạ tầng thủy lợi, nông dân cần nâng tầm kiến thức:

Chủ động giám sát vườn: Quan sát sâu bệnh mỗi ngày, bón phân cân đối đạm, lân, kali, chú ý vi lượng kịp thời.
Làm chủ công nghệ rải vụ: Nắm rõ cơ chế thời tiết, can thiệp chuẩn xác về nước tưới, phân bón, hooc-môn để hạn chế tỉ lệ rụng hoa, tăng sức chống chịu.
Kết nối với chuyên gia: Tham gia các buổi tập huấn, hội thảo khoa học về kỹ thuật canh tác, tìm hiểu thông tin qua kênh chính thống do địa phương tổ chức.

2. Rải Vụ Cho Trái Cây: Giải Pháp Tăng Thu Nhập

Ông Trần Thái Nghiêm cho biết, Cần Thơ hiện có khoảng 13.000 ha vùng cây ăn trái sản xuất tập trung, nhiều nơi đã thành công trong xử lý cho trái rải vụ, tránh dồn ứ sản lượng mùa thuận, đồng thời bán được giá cao. Kỹ thuật rải vụ phổ biến trên cây vú sữa, sầu riêng, nhãn, giúp:

Giá bán tốt hơn: Tránh cùng thời điểm thu hoạch đại trà, đảm bảo lợi nhuận cao cho nhà vườn.
Kiểm soát sức khỏe cây: Giảm gánh nặng trên cây, chủ động phân bổ thời gian chăm sóc, tỉa cành, phục hồi, kéo dài tuổi thọ.
Nâng tầm thương hiệu địa phương: Khi liên tục có sản phẩm chất lượng, các doanh nghiệp xuất khẩu sẵn sàng ký hợp đồng dài hạn.

Trong buổi tham quan một vườn vú sữa tại huyện Phong Điền, phóng viên ghi nhận chia sẻ từ nông dân Nguyễn Thành Nghi: “Năm nay, mưa trái mùa khiến tôi lo lắng, nhưng nhờ áp dụng quy trình xử lý hoa và phân bón lá, vườn vẫn giữ được tỷ lệ đậu trái cao. Thu nhập so với vụ trước tăng gần gấp rưỡi.”

Sản Xuất Rải Vụ: Đột Phá Cho Hiệu Quả Cao

1. Kỹ Thuật Và Lợi Ích

Xử lý khô hạn: Tạo điều kiện khô hạn giả để cây phân hóa mầm hoa, đặc biệt với cây sầu riêng, xoài, vú sữa.
Phân chia giai đoạn ra hoa: Điều chỉnh nước và dinh dưỡng sao cho cây ra hoa từng đợt, không bị “sốc” bất ngờ bởi thời tiết thay đổi.
Chăm sóc sau đậu trái: Tập trung phòng trừ nấm bệnh, sâu ăn lá, bổ sung dinh dưỡng hợp lý để trái phát triển đều, giảm tỉ lệ rụng.

2. Minh Chứng Từ Nông Hộ

Nhiều hộ nông dân đã cải thiện sinh kế nhờ rải vụ:

Vụ chính: Tập trung vào yếu tố chất lượng quả, vốn đã có sẵn danh tiếng trên thị trường.
Vụ nghịch: Tối ưu giá bán, đặc biệt nếu đúng thời điểm lễ Tết hay những dịp thị trường nước ngoài khan hàng.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hội Làm Vườn Việt Nam, chia sẻ: “Thực tế cho thấy, mô hình rải vụ phù hợp khi đi kèm quy trình canh tác chuẩn, tránh lạm dụng phân hóa học, đồng thời quản lý dinh dưỡng chặt chẽ. Cần giữ vững sức bền cho cây để không ảnh hưởng đến năng suất lâu dài.”

Minh Bạch Nguồn Gốc Và Quy Chuẩn An Toàn

1. Ghi Chép Nhật Ký Canh Tác

Trong xu thế toàn cầu, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến vấn đề an toàn thực phẩm, họ mong muốn biết rõ nguồn gốc sản phẩm. Nhật ký canh tác là chìa khóa xây dựng lòng tin:

Theo dõi định kỳ: Nhà vườn cần ghi chép lúc bón phân, phun thuốc, loại thuốc, thời gian cách ly.
Phục vụ quá trình truy xuất: Cơ quan quản lý và doanh nghiệp có thể xác minh nhanh chóng, tránh trường hợp bị trả hàng do dư lượng vượt ngưỡng.

2. Giải Quyết Bài Toán Mã Số Vùng Trồng

Chính phủ và Bộ Nông nghiệp đã chỉ đạo mạnh mẽ về việc cấp mã số vùng trồng để thuận lợi truy xuất:

Rút ngắn thủ tục: Sở Nông nghiệp và các phòng chức năng phối hợp kiểm tra, hướng dẫn nông dân nhanh nhất có thể.
Nâng cao uy tín: Các đối tác quốc tế đánh giá cao những vùng trồng có mã số rõ ràng. Khi được “kết nạp” vào danh sách mã số, nhà vườn có thể xuất khẩu ổn định.
Kiểm tra đột xuất: Cơ quan chức năng có quyền đến tận nơi để xác định xem quy trình sản xuất có đúng tiêu chuẩn hay không, góp phần giảm rủi ro cho cả nhà vườn và doanh nghiệp.

Đẩy Mạnh Liên Kết: Nhà Nông – Hợp Tác Xã – Doanh Nghiệp

1. Vai Trò Của Hợp Tác Xã

Tập huấn kỹ thuật: HTX làm cầu nối mời chuyên gia đến hướng dẫn thành viên về chăm sóc cây, phòng trừ sâu bệnh, thu hoạch, bảo quản.
Thương lượng giá bán: Khi cùng nhau cung ứng sản lượng lớn, HTX có lợi thế thương lượng với doanh nghiệp, điều chỉnh giá tốt hơn.
Chia sẻ rủi ro: Dưới hình thức quỹ nội bộ, hoặc liên kết tín dụng, các thành viên chia sẻ gánh nặng vốn đầu tư, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh hay thời tiết khắc nghiệt.

2. Doanh Nghiệp Đồng Hành

Đảm bảo đầu ra: Ký kết hợp đồng bao tiêu với HTX, giúp nhà vườn an tâm canh tác.
Hỗ trợ công nghệ sau thu hoạch: Máy móc đóng gói, kho mát, quy trình chế biến… gia tăng thời gian bảo quản, giảm tổn thất.
Cùng xây thương hiệu: Tạo dựng hình ảnh nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, giúp sản phẩm giữ vững chỗ đứng lâu dài.

Theo báo cáo của ngành nông nghiệp Cần Thơ, hiện có hơn 26.000 ha cây trái, với 13.000 ha đã hình thành vùng sản xuất tập trung. Đây là tiền đề quan trọng để doanh nghiệp an tâm đầu tư, phát triển thương hiệu nông sản. Trong tương lai, việc mở rộng vùng canh tác, thiết lập hệ thống tưới tiêu hiện đại, cùng cam kết về AN TOÀN sẽ thu hút nguồn vốn từ đối tác cả trong và ngoài nước.

Thị Trường Nội Địa: Tiềm Năng Khổng Lồ

Dù toàn ngành chủ trương thúc đẩy XUẤT KHẨU, thị trường nội địa 100 triệu dân vẫn là “bệ phóng” vững chắc. Người Việt ngày càng chú trọng đến sức khỏe, sẵn sàng chi trả cho các sản phẩm chất lượng. Đây là cơ hội vàng để nhà vườn đẩy mạnh tiêu thụ:

Kênh phân phối hiện đại: Siêu thị, chuỗi cửa hàng đặc sản, sàn thương mại điện tử có thể giúp nông sản sạch đến tay người dùng nhanh hơn.
Khẳng định thương hiệu: Sản phẩm quen thuộc tại thị trường nội địa, được người Việt tin dùng, sẽ tạo hậu thuẫn lớn khi vươn ra nước ngoài.

Tương Lai Và Kỳ Vọng

Trong bối cảnh quốc tế cạnh tranh gay gắt, tầm nhìn của ngành nông nghiệp Cần Thơ và Đồng bằng sông Cửu Long nói chung là hướng đến sự phát triển đồng bộ, từ hạ tầng kỹ thuật, quy hoạch đồng ruộng, cho đến năng lực quản trị HTX. Các chuyên gia kỳ vọng, khi mô hình này được nhân rộng khắp cả nước, xuất khẩu nông sản Việt Nam sẽ bước lên tầm cao mới, đóng góp ngày càng lớn vào kinh tế quốc gia.

Như ông Lê Thanh Tùng khẳng định: “Không chỉ vì các tiêu chuẩn nước ngoài mà chúng ta phải làm tốt an toàn thực phẩm. Người tiêu dùng trong nước cũng xứng đáng được sử dụng nông sản sạch, chất lượng. Khi đó, Việt Nam sẽ có nội lực đủ mạnh để vững vàng hội nhập.”

Câu chuyện phát triển cây ăn quả để phục vụ XUẤT KHẨU đòi hỏi nhà sản xuất, doanh nghiệp, lẫn cơ quan quản lý chung tay xây dựng nền tảng vững chắc: áp dụng quy chuẩn an toàn, ghi chép nguồn gốc, và gia tăng hiệu quả nhờ kỹ thuật rải vụ hay liên kết vùng. Mỗi giai đoạn đều cần sự am hiểu sâu sắc về thời tiết, dịch bệnh, nhu cầu thị trường, cũng như khả năng đàm phán với các đối tác nước ngoài.

Với nguồn tài nguyên và kinh nghiệm lâu đời, Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, thành phố Cần Thơ nói chung, hoàn toàn có thể vươn xa hơn nữa trong tương lai. Rào cản kỹ thuật hay thiên tai chỉ là những thử thách trên hành trình khẳng định vị thế nông sản Việt. Giải quyết tốt những vấn đề này, ngành cây ăn trái sẽ thực sự trở thành mũi nhọn, góp phần cải thiện thu nhập bền vững cho hàng triệu nông dân, đồng thời nâng tầm uy tín nông sản nước nhà trên thương trường quốc tế.