Nhượng quyền: Loại hình xuất khẩu mới mang dấu ấn Việt

Trong nhiều thập kỷ, khi nhắc đến xuất khẩu, người Việt thường nghĩ đến gạo, cà phê, dệt may, thủy sản. Tất cả đều được đóng vào container, đo lường bằng tấn. Nhưng thế giới đang đổi thay. Một hình thức xuất khẩu mới, âm thầm và bền bỉ, đang hình thành. Đó là xuất khẩu thương hiệu và mô hình kinh doanh thông qua nhượng quyền quốc tế.

Không ồn ào như thủy sản. Không bùng nổ như điện tử. Nhưng mỗi cửa hàng Cộng Cà Phê ở Seoul, mỗi ly trà Phúc Tea tại Dubai, hay trung tâm Care With Love tại Phnom Penh lại là một tuyên ngôn rõ ràng. Việt Nam không chỉ gia công. Việt Nam có thể sáng tạo mô hình, đóng gói tri thức và bán ra thế giới.

Nhượng quyền là xuất khẩu theo nghĩa hiện đại

Theo định nghĩa của WTO và OECD, nhượng quyền (franchise) là một hình thức thương mại dịch vụ xuyên biên giới. Trong đó, doanh nghiệp ở nước xuất xứ cung cấp cho đối tác nước ngoài quyền sử dụng thương hiệu, quy trình, công thức, hệ thống đào tạo và các tài sản trí tuệ. Đổi lại, đối tác quốc tế sẽ trả phí nhượng quyền, phí định kỳ và thường xuyên mua nguyên vật liệu từ công ty mẹ.

Đây là lý do vì sao WTO coi nhượng quyền là một dạng xuất khẩu dịch vụ và tài sản trí tuệ.

Doanh nghiệp Việt đã bắt đầu vươn ra

• Cộng Cà Phê đã nhượng quyền thành công sang Hàn Quốc, Malaysia, Canada, Đài Loan. Không chỉ bán cà phê, họ còn xuất khẩu phong cách retro, ghế sắt, bảng hiệu sơn tay. Một bản sắc Việt Nam được nhân bản.

• Three O’Clock và HappiTea (Phúc Tea) đã ký hợp đồng nhượng quyền mở hàng trăm cửa hàng tại Ấn Độ, Sri Lanka, Bangladesh và các nước vùng Vịnh như UAE, Qatar. Đi kèm là xuất khẩu nguyên liệu, hệ thống đào tạo và cách vận hành.

• Care With Love đã đưa mô hình chăm sóc mẹ và bé sang Campuchia, sắp tới là Philippines và Dubai. Không bán hàng hóa, họ bán cả quy trình, ứng dụng đặt lịch, văn hóa phục vụ.

• Gozo Logistics thì mang giải pháp giao hàng nội địa sang Thái Lan, nhượng quyền mô hình vận hành thông minh và tối ưu chi phí.

Vì sao nên coi đây là hình thức xuất khẩu trọng điểm?

1. Chi phí thấp, mở rộng nhanh: Doanh nghiệp không cần xây dựng nhà máy hay chi nhánh nước ngoài. Chỉ cần đóng gói thương hiệu, SOP, phần mềm, rồi chuyển giao cho đối tác địa phương. Từ đó thu về phí nhượng quyền và doanh thu định kỳ.
2. Tạo giá trị cao hơn xuất khẩu thô: Một container hàng nông sản có thể bán được vài nghìn USD. Nhưng một hợp đồng nhượng quyền có thể đem về hàng chục nghìn USD, chưa kể thu nhập đều đặn từ phí vận hành.
3. Kéo theo chuỗi cung ứng Việt Nam: Khi HappiTea ra nước ngoài, đi theo là nguyên liệu, ly giấy, máy móc, thiết bị. Khi Cộng mở cửa hàng ở Toronto, nội thất, biển hiệu, thậm chí cả đồng phục cũng được sản xuất tại Việt Nam.
4. Tăng cường vị thế quốc gia: Xuất khẩu sản phẩm chỉ nói lên nơi sản xuất. Xuất khẩu thương hiệu mới chứng minh năng lực xây dựng mô hình, vận hành, kể chuyện và phát triển chuỗi.

Từ McDonald’s đến Starbucks, từ Uniqlo đến Paris Baguette, nhượng quyền đã trở thành công cụ toàn cầu hóa thương hiệu. Hàn Quốc và Thái Lan có hàng trăm thương hiệu nội địa đi ra thế giới qua franchise. Họ không cạnh tranh bằng giá rẻ, mà bằng bản sắc và hệ thống vận hành.

Điều kiện để nhượng quyền thành công

Muốn xuất khẩu mô hình, doanh nghiệp Việt phải chuẩn hóa toàn bộ quy trình. Phải có hướng dẫn vận hành, hệ thống đào tạo, phần mềm quản lý. Phải sẵn sàng điều chỉnh theo khẩu vị bản địa nhưng vẫn giữ được tinh thần Việt.

Và quan trọng nhất, phải bảo vệ được thương hiệu, kiểm soát được chất lượng từ xa, tránh biến franchise thành hàng nhái trá hình.

Không cần container. Không cần nhà máy nước ngoài. Việt Nam có thể xuất khẩu cả thương hiệu, mô hình và văn hóa kinh doanh nếu biết chuẩn hóa và đầu tư bài bản.

Xuất khẩu không còn chỉ là chuyện của nông sản và công xưởng. Đó có thể là một ly cà phê có chất. Một cửa hàng nhỏ nhưng đúng chất. Một mô hình dịch vụ tử tế. Và một doanh nghiệp Việt Nam đủ tự tin mang điều đó ra thế giới.