editor 7 ngày trước

Gỗ Việt giữa siêu bão thuế: Lối thoát nào khi Washington siết cửa?

90 ngày “đình chiến” thuế chưa đủ xua tan cơn bão đang phủ bóng lên ngành gỗ 9 tỉ USD của Việt Nam. Đòn kép thuế đối ứng 46 % và điều tra 232 buộc doanh nghiệp phải nhìn lại mô hình, xoay trục đa dạng thị trường ngay lập tức.

Ngày 1/3/2025, Tổng thống Donald Trump kích hoạt cuộc điều tra 232 với gỗ và sản phẩm gỗ nhập khẩu, lập luận rằng quân đội Hoa Kỳ chi 10 tỉ USD mỗi năm cho vật liệu gỗ nên “phụ thuộc ngoại nhập” là nguy cơ an ninh quốc gia. Song song, lệnh áp thuế đối ứng 46 % lên đồ gỗ nội thất Việt Nam – tạm hoãn 90 ngày – khiến toàn chuỗi cung ứng chao đảo.

– Xuất khẩu gỗ Việt sang Mỹ vượt 9 tỉ USD, chiếm 38–40 % nhập khẩu đồ gỗ của Mỹ và hơn 50 % kim ngạch gỗ Việt.

– Nếu hai sắc thuế cùng kích hoạt, biên lợi nhuận vốn chỉ 5–7 % sẽ “bốc hơi”, hàng loạt hợp đồng nguy cơ đứt gãy.

“Chúng tôi đã phải yêu cầu khách dừng bốc hàng lên tàu, chấp nhận tồn kho để tránh rủi ro thuế treo lơ lửng,” ông Trần Quang Minh – Giám đốc Công ty Nội thất Mộc Việt – chia sẻ.

Kho Hàng Phình To, Dòng Tiền Tắc Nghẽn

Trước thông báo thuế, nhiều nhà máy đã hoàn thiện lô hàng trị giá hàng chục triệu USD. Tồn kho tăng 20–25 % chỉ trong ba tuần đầu tháng 4, theo Hiệp hội Gỗ & Lâm sản Việt Nam (VIFOREST). Hệ quả:

Dòng tiền đảo chiều – vốn vay ngắn hạn không được xoay vòng, chi phí lãi tăng 1,5 điểm phần trăm.
Thiếu thanh khoản – doanh nghiệp phải chiết khấu 2–3 % để bán nhanh ván MDF trong nước, dù lãi gộp chỉ còn 1 %.
Rủi ro tỷ giá – USD biến động mạnh; hợp đồng FOB ký trước với giá thấp khiến doanh nghiệp “kẹt” cả hai đầu.

“Nếu thuế 25 % được áp, mỗi container gỗ dán sẽ đội thêm 18.000 USD. Chúng tôi buộc phải đàm phán chia sẻ thuế với khách, nhưng không phải đối tác nào cũng đồng ý,” bà Nguyễn Thị Thu Hà – Giám đốc Tài chính Woodsun – cho biết.

90 Ngày Hoãn Thuế: Bàn Đạp Hay Liều Thuốc Giảm Đau Tạm Thời?

Chuyên gia thương mại Phạm Thành Công nhận định: “90 ngày chỉ đủ giải phóng đơn hàng dở dang; không đủ để tái cấu trúc toàn ngành. Điều sống còn là tận dụng cửa sổ đàm phán để chứng minh xuất xứ gỗ minh bạch, tránh cáo buộc ‘lách’ nguồn Trung Quốc.”

Bộ Công Thương đã gửi bản phản biện dày 120 trang tới Bộ Thương mại Mỹ, tập trung ba điểm:

Chuỗi cung ứng gỗ Việt chủ yếu sử dụng nguyên liệu trồng trong nước (đạt 67 % năm 2024).
Hệ thống kiểm soát nguồn gốc theo chuẩn FLEGT, FSC, PEFC.
Đồ gỗ Việt bổ sung chuỗi giá trị Hoa Kỳ chứ không đe dọa an ninh quốc gia.

Tái Cấu Trúc: Vượt Khỏi Chiếc Hộp Gia Công

Sự phụ thuộc vào mẫu mã, thương hiệu của khách Mỹ khiến biên lợi nhuận gỗ Việt “mỏng như giấy bào”. Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam VIFOREST, 78 % doanh nghiệp chỉ làm OEM/ODM, không sở hữu thiết kế. Giải pháp:

1. Đầu tư R&D và thiết kế

– Liên minh 12 doanh nghiệp tại Bình Dương lập Quỹ Thiết kế Gỗ Việt (5 triệu USD), hợp tác Viện Thiết kế Milan.

– Khuyến khích startup thiết kế nội thất bản địa; phí bản quyền 3–5 %/doanh thu thay vì phí thiết kế cố định.

2. Chuỗi cung ứng bền vững

– Mục tiêu 2030: 100 % nguyên liệu trồng rừng gỗ lớn; chứng chỉ FSC đạt 1,5 triệu ha (hiện 360.000 ha).

– Ứng dụng blockchain truy xuất: mỗi kiện gỗ dán gắn mã QR, dữ liệu lưu trữ trên nền tảng “WoodChain” của Viettel Solutions.

3. Tự động hóa nhà máy

– Robot phay CNC thế hệ mới giảm 30 % phế phẩm, tiết kiệm 18 % điện.

– MES (Manufacturing Execution System) kết nối ERP – giúp giảm 12 giờ/lô hàng trong khâu hoàn thiện sơn UV.

Đa Dạng Thị Trường: Chìa Khóa Sống Còn Sau “Cú Tát” Mỹ

Bài học “bỏ trứng vào một giỏ” chưa bao giờ nhức nhối đến vậy. Báo cáo World Furniture Outlook 2025 dự báo tiêu thụ nội thất châu Á–Thái Bình Dương tăng 5,8 %/năm, gấp đôi Bắc Mỹ.

Thị trường	Thị phần gỗ Việt hiện tại	Tiềm năng tăng thêm đến 2030	Rào cản chính
Nhật Bản	8 %	+3 %	Thiết kế tối giản, yêu cầu JAS
Hàn Quốc	4 %	+4 %	Thuế 0 % nhưng thị hiếu nhanh đổi
EU-27	4,2 %	+5–7 %	Chứng chỉ EUTR, Carbon Border Tax
Trung Quốc	2 %	+3 %	Cạnh tranh giá, logistics đường bộ

Ông Ngô Sĩ Hoài khuyến nghị: “Doanh nghiệp nên coi Trung Quốc là ‘trạm trung chuyển’ cho sản phẩm cao cấp, chứ không chỉ bán viên nén, dăm gỗ giá rẻ.”

Kịch Bản 2025–2026 Và Khuyến Nghị

Kịch bản tích cực – Mỹ giữ thuế 10 % thay vì 25 %, thuế đối ứng giảm về 15 %; kim ngạch gỗ Việt vào Mỹ còn 7 tỉ USD (-22 %), bù đắp 1,2 tỉ USD từ EU và Nhật.
Kịch bản cơ sở – Thuế 25 % nguyên liệu, 25 % đồ nội thất: doanh thu xuất khẩu mất 2,8 tỉ USD, 30.000 lao động nguy cơ nghỉ việc.
Kịch bản tiêu cực – Thuế kép giữ nguyên, USD suy yếu: 40 % doanh nghiệp vừa và nhỏ rút khỏi thị trường Mỹ, thị phần chuyển sang Mexico, Malaysia.

Giải pháp cấp bách

Thiết lập Quỹ Bình ổn Tỷ giá – Lãi suất 2.000 tỉ đồng, hỗ trợ lãi vay 2 %/năm cho doanh nghiệp gỗ.
Đàm phán song phương: đề xuất Mỹ công nhận hệ thống truy xuất gỗ Việt tương đương Lacey Act, miễn trừ một phần thuế 232 cho ván MDF đạt chứng chỉ FSC 100 %.
Đẩy nhanh FTA với Mercosur; tận dụng EVFTA để chuyển đơn hàng tủ bếp sang Đức, Hà Lan.

Khủng hoảng thuế lần này không chỉ là phép thử sức chịu đựng mà còn là “cú hích” để ngành gỗ Việt Nam lột xác. Chỉ khi làm chủ thiết kế, thương hiệu và đa dạng thị trường, doanh nghiệp mới có thể trụ vững trước mọi cơn sóng thương mại toàn cầu.