Đũa đước Cà Mau – Khi rừng ngập mặn hóa thành thương hiệu sống xanh

Từ những cánh rừng đước trăm năm bám rễ nơi đất mũi, người dân Ngọc Hiển (Cà Mau) đã tạo nên một sản phẩm mộc mạc nhưng đầy bản sắc – đũa đước Cà Mau. Giữa thời đại công nghiệp hóa, nghề này vẫn tồn tại nhờ sự bền bỉ, tinh tế và câu chuyện sinh kế gắn liền với rừng ngập mặn, nơi thiên nhiên và con người cùng giữ gìn nhau để sống.

Nghề truyền thống sinh từ rừng mặn

Ngọc Hiển nằm cực Nam của Tổ quốc, là vùng đất có diện tích rừng ngập mặn lớn nhất Việt Nam, với hơn 63.000 ha rừng, trong đó cây đước chiếm chủ đạo. Từ thế kỷ XVIII, người dân nơi đây đã biết tận dụng gỗ đước để dựng nhà, làm than và đặc biệt là làm đũa ăn.

Nghề làm đũa đước ra đời từ nhu cầu giản dị của người dân vùng sông nước, dần trở thành nét văn hóa đặc trưng. Mỗi thanh gỗ đước phải 8 – 20 năm tuổi mới được chọn; thân gỗ thẳng, chắc và không sâu mục. Ngày nay, người dân vẫn giữ cách làm truyền thống nhưng đã cơ giới hóa nhiều khâu: cưa, chuốt tròn, đánh nhám, đánh bóng.

Các cơ sở nổi bật như Chí Nguyện (xã Viên An) đã nâng cấp quy trình, đạt chuẩn OCOP 3 sao và sản xuất hơn 1 triệu đôi đũa mỗi năm, mở đường cho nghề truyền thống bước vào thời kỳ chuyên nghiệp hơn.

Sản phẩm từ thiên nhiên, chuẩn chất lượng xanh

Đũa đước được làm hoàn toàn từ gỗ đước tự nhiên 100%, không sử dụng hóa chất bảo quản hay sơn phủ. Mỗi đôi đũa có màu nâu sậm, vân gỗ mịn, nhẹ và cứng, gần như không cong vênh theo thời gian. Chính nhờ đặc tính sinh học của cây đước – cứng, dẻo, chịu nước mà sản phẩm giữ được độ bền cao và thân thiện với môi trường.

Hiện nay, các cơ sở sản xuất đều có mã QR truy xuất nguồn gốc, bao bì cải tiến, phù hợp tiêu chuẩn an toàn vệ sinh và được bán tại trạm dừng chân, khu du lịch, siêu thị đặc sản. Sản phẩm không chỉ là vật dụng mà còn là biểu tượng của tinh thần sống xanh và gìn giữ rừng ngập mặn.

Thách thức và hướng đi mới cho làng nghề

Dù có tiềm năng lớn, nghề làm đũa đước vẫn đối diện nhiều khó khăn: nguồn nguyên liệu khan hiếm do quy định khai thác rừng, vốn đầu tư máy móc hạn chế, và thị trường cạnh tranh với các loại đũa tre, đũa nhựa giá rẻ.

Chính quyền Cà Mau đã đưa nghề này vào danh mục 15 làng nghề cần bảo tồn và phát triển, đồng thời kết nối với du lịch sinh thái. Du khách có thể tham quan xưởng, trải nghiệm vót đũa, trồng cây đước tái tạo nguồn nguyên liệu, một mô hình du lịch cộng đồng gắn với sản xuất xanh.

Cùng với chính sách OCOP, các tổ hợp tác đang được khuyến khích thành lập lại để liên kết sản xuất, chuẩn hóa quy trình, nâng tầm thương hiệu “Đũa đước Cà Mau”.

Giữa những thay đổi của thời đại, những đôi đũa đước vẫn kiên trì hiện diện trên bàn ăn Việt. Mỗi sản phẩm không chỉ chứa đựng bàn tay khéo léo của người thợ đất mũi, mà còn mang trong đó cả tinh thần bảo tồn rừng, gìn giữ cội nguồn của vùng đất cuối trời Tổ quốc.