Lụa Cổ Chất: Xây dựng thương hiệu tập thể cho một di sản thủ công

Từ làng nghề truyền thống ở Nam Định, lụa Cổ Chất đang nỗ lực xác lập vị thế bằng việc xây dựng nhãn hiệu tập thể. Dự án không chỉ bảo vệ quyền lợi người dân mà còn mở đường đưa sản phẩm vươn ra thị trường quốc tế.

Cổ Chất – một làng nghề thuộc xã Phương Định, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định – từ bao đời nay nổi danh với nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa. Những tấm lụa mềm mại, óng ả từ nơi đây mang đậm dấu ấn tài hoa của người thợ thủ công. Tuy nhiên, dù có lịch sử phát triển hàng trăm năm, lụa Cổ Chất vẫn đang loay hoay tìm chỗ đứng trên thị trường trong khi những cái tên như lụa Hà Đông hay lụa Bảo Lộc đã vững vàng trong lòng người tiêu dùng.

Một trong những nguyên nhân khiến lụa Cổ Chất chưa thể bật lên là thiếu nhãn hiệu tập thể – một công cụ pháp lý quan trọng giúp khẳng định nguồn gốc, chất lượng, và bảo vệ uy tín sản phẩm. Tình trạng hàng giả, hàng nhái trà trộn khiến người tiêu dùng khó phân biệt, còn người sản xuất thì bị ép giá, mất cơ hội phát triển.

Dự Án Bảo Vệ Và Phát Triển Làng Nghề

Trước thực trạng đó, từ tháng 5 năm 2024, Trung tâm Ứng dụng Dịch vụ Khoa học và Công nghệ (thuộc Sở KH&CN Nam Định) đã phối hợp với UBND xã Phương Định và Hợp tác xã lụa Cổ Chất triển khai dự án xây dựng nhãn hiệu tập thể cho tơ lụa Cổ Chất. Dự án nằm trong kế hoạch khôi phục và bảo tồn nghề truyền thống của tỉnh Nam Định.

Mục tiêu của dự án bao gồm:

• Xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm tơ lụa
• Xây dựng quy chế quản lý, sử dụng nhãn hiệu thống nhất trong toàn làng nghề
• Tăng cường quảng bá trên các nền tảng thương mại điện tử và tham gia hội chợ
• Nâng cao năng lực quản lý, sản xuất và kiểm soát chất lượng cho người dân

Ngay từ khi bắt đầu, Ban quản lý dự án đã tiến hành khảo sát toàn diện thực trạng làng nghề: từ quy mô sản xuất, nhu cầu của người dân đến mong muốn về hình ảnh biểu trưng của sản phẩm.

Nỗ Lực Đổi Mới Trong Khó Khăn

Hiện nay, làng Cổ Chất có 784 hộ dân nhưng chỉ còn 27 cơ sở sản xuất hoạt động với quy mô từ 10–20 lao động/cơ sở. Chất lượng sản phẩm cao, nhưng giá thành đắt đỏ, vùng trồng dâu nuôi tằm mai một, khiến lụa Cổ Chất khó cạnh tranh. Nguyên liệu phải nhập từ Thái Bình, Lâm Đồng… dẫn đến chi phí đội lên đáng kể.

Tuy nhiên, sự đồng lòng giữa các hộ sản xuất là điểm sáng. Theo bà Phạm Thị Minh Hải – Giám đốc Hợp tác xã lụa Cổ Chất: “Chúng tôi hiểu rằng chỉ khi có một thương hiệu chung, sản phẩm mới được bảo vệ và lan tỏa mạnh mẽ. Việc đăng ký nhãn hiệu tập thể là nền tảng để hướng tới thị trường quốc tế.”

Nhãn Hiệu – Chìa Khóa Của Phát Triển Bền Vững

Nhãn hiệu tập thể “Tơ lụa Cổ Chất” đã được thiết kế, bao gồm biểu tượng và chữ viết mang đặc trưng văn hóa địa phương. Hồ sơ đăng ký đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) chấp nhận hợp lệ cho 5 nhóm sản phẩm, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc quản lý và bảo vệ thương hiệu.

Bà Nguyễn Phương Thùy – đại diện Cục Sở hữu trí tuệ – nhấn mạnh: “Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, nhãn hiệu tập thể không chỉ là yếu tố sống còn mà còn là công cụ hữu hiệu để ngăn chặn xâm phạm sở hữu trí tuệ và định vị sản phẩm trong tâm trí người tiêu dùng.”

Ngoài ra, dự án cũng tổ chức nhiều buổi tập huấn giúp người dân tiếp cận kiến thức về quản lý thương hiệu, nâng cao kỹ thuật sản xuất và cải tiến mẫu mã, đặc biệt chú trọng mở rộng thị trường qua thương mại điện tử.

Niềm Tin Của Người Thợ

Bà Đoàn Thị Huê, thợ dệt có hơn 30 năm gắn bó với nghề, chia sẻ: “Lụa Cổ Chất của chúng tôi bền đẹp chẳng kém nơi nào, nhưng không có nhãn hiệu, hàng thường bị thương lái gắn mác vùng khác. Có thương hiệu, chúng tôi sẽ tự tin hơn, không lo bị ép giá hay trà trộn với hàng kém chất lượng.”

Sự ra đời của nhãn hiệu tập thể giúp các hộ sản xuất không còn hoạt động rời rạc, mà cùng nhau hợp tác, xây dựng thương hiệu chung, nâng cao chất lượng, tạo sản phẩm đồng nhất về tiêu chuẩn.

Với tiềm năng lớn và sự nỗ lực đồng bộ từ chính quyền đến người dân, lụa Cổ Chất đang có cơ hội bước vào một giai đoạn phát triển mới. Sản phẩm không chỉ được định danh rõ ràng, mà còn có thể cạnh tranh sòng phẳng trong nước và quốc tế.

Dự án kéo dài từ 2024 đến 2026, kỳ vọng sẽ khơi dậy niềm tự hào làng nghề, gìn giữ tinh hoa cha ông để lại, đồng thời mang lại sinh kế bền vững cho người dân.