Đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị cá cơm nước ngọt từ lòng hồ thủy điện Sê San 4

Tận dụng thế mạnh từ lòng hồ Sê San, những năm qua người dân làng chài đã làm ra nhiều sản phẩm mang thương hiệu cá cơm nước ngọt Sê San.

Hiện nay, nhờ mô hình liên kết chuỗi giá trị gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ sản phẩm đã đưa cá cơm nước ngọt Sê San trở thành sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Tuy nhiên để chuỗi giá trị từ cá cơm nước ngọt thực sự phát huy hiệu quả vẫn còn nhiều nan giải.

Sê San là một trong những nhánh sông lớn thuộc lưu vực hạ du sông Mê Kông, do 2 nhánh sông chính là Krong Poco và Đăk Bla hợp thành chảy từ hướng Đông Bắc sang Tây Nam dãy Trường Sơn. Dòng sông không chỉ cung cấp nguồn năng lượng dồi dào để phát triển hệ thống thủy điện mà còn chứa đựng trong lòng nguồn lợi thủy sản đa dạng, phong phú.

Việc khai thác thủy sản ở lòng hồ thủy điện Sê San 4 của người dân làng chài không chỉ dừng lại ở đánh bắt nuôi trồng và làm du lịch. Hiện nay bà con đang chú trọng vào phát triển thương hiệu cá cơm nước ngọt Sê San thành các chuỗi giá trị với các sản phẩm chủ lực như cá cơm khô, bánh tráng cá cơm, cá cơm đóng hộp và nước mắm cá cơm.

Với đặc sản cá cơm bánh tráng, nguyên liệu chính là cá cơm tươi và bánh tráng loại mỏng. Sau khi đánh bắt về, người chế biến sẽ rửa sạch, phân loại và tẩm ướp gia vị gồm nước mắm, đường, bột ngọt, ớt xay và hành tím. Đợi gia vị ngấm thì rải đều lên bánh tráng. Thông thường mỗi chiếc bánh tráng cá cơm sẽ được rải khoảng 100g cá tươi. Công đoạn sau cùng là phơi bánh tráng. Nếu trời nắng đẹp chỉ cần phơi một ngày. Còn ít nắng phải mất 2 ngày mới đạt chất lượng.

Mặc dù nguồn lợi thủy hải sản từ lòng hồ Sê San 4 dồi dào, sản phẩm chế biến cũng rất đa dạng, đặc biệt là sản phẩm từ cá cơm nước ngọt. Nhưng từ trước đến nay, hầu hết người dân làng chài đều làm từ phương thức đơn lẻ. Do đó hiệu quả từ việc đánh bắt và nuôi trồng thủy sản vẫn chưa cao.

Năm 2018, hợp tác xã (HTX) Sê San được thành lập với 29 thành viên, đến nay còn 25 thành viên. Mục đích chính của HTX khi thành lập là làm đầu mối thu mua sản phẩm của bà con. Tuy nhiên sau 3 năm thành lập, đến nay HTX hoạt động vẫn chưa đạt hiệu quả. Để sản phẩm nước ngọt Sê San có chỗ đứng trên thị trường thì việc liên kết chuỗi giá trị là hết sức cần thiết.

Trong hô hình liên kết chuỗi giá trị cá cơm nước ngọt, HTX Sê San sẽ là nguồn cung sản phẩm cho HTX dịch vụ thương mại du lịch nông nghiệp công nghệ cao Ia D’rai. Các sản phẩm đã qua kiểm định chất lượng sẽ được đưa về đóng gói và đưa ra thị trường.

Thực hiện chương trình mỗi xã một sản phẩm giải đoạn 2018-2020. UBND Ia D’rai đã hỗ trợ HTX dịch vụ thương mại du lịch nông nghiệp công nghệ cao Ia D’rai liên kết chuỗi giá trị, gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ sản phẩm cá cơm nước ngọt. Trong đó hỗ trợ bao bì nhãn mác, hệ thống truy xuất nguồn gốc blockchain, công nghệ mã vạch, hồ sơ quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO. Đăng ký sở hữu trí tuệ cho các sản phẩm từ cá cơm nước ngọt, bánh tráng cá cơm, chế biến sẵn dạng hộp, cá cơm khô và nước mắm cá cơm.

Hiện nay, 4 sản phẩm từ con cá cơm nước ngọt đã được hỗ trợ xúc tiến thương mại, tham gia bày bán trong các hội chợ triển lãm tại Kontum và Đà Nẵng. Hỗ trợ đăng tin trên các trang thương mại điện tử của các tỉnh thành. Hỗ trợ xây dựng website bán hàng. Đồng thời bày bán tại các cửa hàng trưng bày OCOP tỉnh Kontum.

Mặc dù tiêu thụ sản phẩm thông qua chương trình OCOP khá ổn định, nhưng thực tế tại làng chài lượng cá làm ra gấp nhiều lần so với mức độ tiêu thụ tại chuỗi liên kết giá trị. Bà còn phải bán theo hình thức nhỏ lẻ, bao bì đóng gói sơ sài, giá trị sản phẩm cũng rất bấp bênh. Đồng thời việc áp dụng công nghệ vào các khâu chế biến bảo quản còn khá sơ sài. Do đó vào mùa mưa việc chế biến và bảo quản còn gặp khó khăn. Đây là một trong những nguyên nhân khiến chuỗi giá trị từ cá cơm nước ngọt khó phát huy hiệu quả.

Nguồn lợi thủy sản và du lịch từ lòng hồ Sê San 4 đã góp phần phát triển kinh tế ổn định đời sống cho bà con làng chài. Đồng thời tạo nên chuỗi giá trị có tính chất khác biệt trong chương trình mỗi xã một sản phẩm của tỉnh. Tuy nhiên để phát huy hiệu quả thì bài toán lớn nhất chính là tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm để công sức lao động của người dân làng chài và giá trị sản phẩm được chi trả xứng đáng.