Giữ chất xưa, đón làn gió mới: Câu chuyện hồi sinh của làng bột gạo Sa Đéc

Làng nghề bột gạo Sa Đéc đang chuyển mình mạnh mẽ, từ một vùng đất thủ công mang đậm tính truyền thống trở thành hình mẫu của sự đổi mới trong sản xuất, kết nối cộng đồng và mở rộng chuỗi giá trị.

Hơn một thế kỷ tồn tại, nghề làm bột gạo không chỉ là kế sinh nhai mà còn là linh hồn của một vùng đất – nơi người dân gắn bó máu thịt với từng hạt gạo trắng mịn, từng giọt nước trong veo từ sông Sa Giang.

Từ tiếng máy dầu đến máy inox: những buổi rạng đông không ngủ

Ngày xưa, làng bột Sa Đéc vang lên tiếng máy dầu “phình phình” lúc 2 – 3 giờ sáng, báo hiệu cả làng bắt đầu một ngày làm bột. Ông Tư Nương, một bậc cao niên sống trọn đời với nghề, nhớ lại thời điểm ấy như một hồi ức sống động. Những mẻ bột đầu tiên được làm từ tay chân, rồi đến máy dầu, và nay là dây chuyền inox khép kín.

Từng hộ dân thức khuya dậy sớm để hoàn thành 500 kg bột từ nửa đêm đến 6 giờ tối. Giờ đây, với công nghệ hiện đại, họ có thể sản xuất 2 đến 5 tấn bột chỉ trong vài giờ, giúp tăng năng suất, giảm công sức, và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Bột gạo Sa Đéc có gì đặc biệt?

Không phải ngẫu nhiên mà bột gạo Sa Đéc trở thành nguyên liệu yêu thích của các đầu bếp và doanh nghiệp thực phẩm trong nước. Đó là sự kết hợp hoàn hảo giữa nguồn gạo dồi dào từ đồng bằng sông Cửu Long và dòng nước trong lành, trung tính từ sông Sa Giang.

Yếu tố vi sinh tự nhiên giúp tạo nên loại bột có màu trắng tinh, độ mịn cao, dẻo thơm đặc trưng – một nét riêng khó nơi nào sánh được.

Không chỉ là bột, mà còn là văn hóa

Từ năm 2024, nghề làm bột gạo Sa Đéc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là dấu mốc quan trọng, là lời khẳng định về giá trị văn hóa, lịch sử và bản sắc của nghề truyền thống.

Một bước ngoặt lớn là sự ra đời của mô hình hậu quán – nơi các hộ sản xuất cùng chia sẻ kinh nghiệm, thống nhất giá cả, hỗ trợ kỹ thuật và liên kết tiêu thụ. Từ một ngành nghề cá thể, làng nghề đã tiến tới sản xuất cộng đồng, mang tính tự quản và gắn kết cao.

Khi doanh nghiệp vào cuộc: nâng chuỗi giá trị, kết nối thị trường

Sự phát triển của các doanh nghiệp sản xuất từ bột gạo chính là yếu tố then chốt giúp làng nghề không tụt lại trong cuộc đua thị trường. Nhờ liên kết, các hộ dân có đầu ra ổn định, được hỗ trợ công nghệ, ký hợp đồng bao tiêu và nâng cao giá trị sản phẩm.

Sản phẩm từ bột Sa Đéc đã hiện diện trong hệ thống siêu thị lớn, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và an toàn. Một số doanh nghiệp còn định vị sản phẩm bằng slogan riêng như “Hương vị cuộc sống”, cho thấy sự đầu tư chuyên nghiệp vào thương hiệu.

Gian nan vẫn còn, nhưng không ai buông nghề

Người dân Sa Đéc vẫn mang một nỗi lo về tương lai của nghề truyền thống, nhưng thay vì buông xuôi, họ chủ động cải tiến, đầu tư và giữ lửa. Ông Tư Nương – người đầu tiên dám đầu tư thiết bị inox – là hình ảnh tiêu biểu cho tinh thần không ngại thay đổi, không sợ thua thiệt.

Nhiều hộ trẻ đã tiếp nối, sản xuất bánh cuốn, bánh hỏi, bánh xèo và cả sản phẩm công nghiệp đóng gói – mở rộng danh mục và thị trường, bắt nhịp với nhu cầu tiêu dùng mới.

Từ di sản đến tiềm năng du lịch

Việc công nhận nghề làm bột là di sản mở ra tiềm năng phát triển du lịch trải nghiệm. Sa Đéc vốn nổi tiếng với làng hoa, giờ đây có thể kết hợp cùng làng bột để tạo thành tuyến du lịch văn hóa – ẩm thực độc đáo.

Du khách không chỉ đến tham quan quy trình xay bột, làm bánh, mà còn thưởng thức đặc sản địa phương và hiểu thêm về đời sống, phong tục làng nghề. Chính quyền địa phương cũng đẩy mạnh hoạt động đào tạo nghề, khuyến công và bảo tồn văn hóa gắn liền với nghề bột.

Giữ nghề là giữ hồn đất Sa Đéc

Trong từng hạt bột trắng mịn là tinh thần bền bỉ, sáng tạo và niềm tin vào truyền thống. Câu chuyện của làng bột Sa Đéc không đơn thuần là một mô hình kinh tế, mà là minh chứng cho cách người Việt có thể đi lên từ đất, từ nước, từ nghề cha ông để lại – miễn là dám thay đổi, biết đoàn kết và luôn giữ được bản sắc.

Hành trình gìn giữ và phát triển của làng bột gạo Sa Đéc chính là lời nhắn nhủ cho nhiều làng nghề khác: muốn trụ lại và phát triển, không thể chỉ dựa vào truyền thống, mà cần bước ra thế giới với tâm thế tự tin, chủ động và biết làm mới chính mình.