editor 1 tháng trước

Ngành cơ khí Việt Nam: Tăng trưởng nội lực, bứt phá chuỗi giá trị toàn cầu

Ngành cơ khí Việt Nam đang đối mặt với bài toán chuyển mình khi cơ hội từ thị trường toàn cầu ngày một rộng mở. Sự dịch chuyển sản xuất, các hiệp định thương mại tự do, và nhu cầu nội địa lớn đặt ra cả cơ hội lẫn thách thức.

Làm thế nào để ngành cơ khí thoát khỏi những rào cản, khai thác dư địa phát triển, và trở thành trụ cột vững chắc cho nền kinh tế?

Tầm Quan Trọng Chiến Lược Của Ngành Cơ Khí

Ngành cơ khí là trụ cột nền tảng của công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đóng góp trực tiếp vào các lĩnh vực như chế tạo ô tô, máy móc nông nghiệp, năng lượng tái tạo, và xây dựng. Theo Nghị quyết 319/QĐ-TTg được ban hành vào năm 2018, cơ khí Việt Nam được định hướng trở thành ngành công nghiệp chủ lực, có khả năng cạnh tranh toàn cầu, với mục tiêu:

Tăng cường nội địa hóa trong sản xuất.
Tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Phát triển công nghiệp hỗ trợ và tạo động lực cho kinh tế đất nước.

Hiện nay, ngành cơ khí có hơn 3.100 doanh nghiệp, tạo việc làm cho 1,2 triệu lao động và đạt doanh thu hơn 1,7 triệu tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, Việt Nam mới chỉ đáp ứng 1/3 nhu cầu thị trường nội địa, để lại khoảng trống lớn cho hàng nhập khẩu từ nước ngoài.

Cơ Hội Lớn Từ Thị Trường Toàn Cầu

Theo dự báo, thị trường cơ khí toàn cầu sẽ đạt 310 tỷ USD vào năm 2030, với nhu cầu linh kiện ô tô chiếm tới 120 tỷ USD. Cùng với đó, sự dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc đã tạo điều kiện cho Việt Nam trở thành điểm đến mới của các tập đoàn lớn.

Ông Cao Văn Hùng, Giám đốc Phát triển Thị trường Quốc tế tại Smart Việt Nam, chia sẻ: “Nhờ làn sóng dịch chuyển, doanh thu của Smart Việt Nam trong năm qua tăng tới 260%. Hiện chúng tôi đã xuất khẩu sang hơn 20 quốc gia, bao gồm Mỹ, Nhật Bản và châu Âu. Đây là thời điểm vàng để doanh nghiệp cơ khí Việt Nam vươn ra quốc tế.”

Không chỉ vậy, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP hay RCEP đã mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp cơ khí tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu với các ưu đãi về thuế và đầu tư.

Những Rào Cản Nội Tại Của Ngành Cơ Khí

Dù có nhiều cơ hội, ngành cơ khí Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức:

Cạnh tranh khốc liệt từ nước ngoài: Các doanh nghiệp nội địa phải cạnh tranh với những thương hiệu lớn từ Trung Quốc, Ấn Độ, và Malaysia vốn đã có năng lực vượt trội về công nghệ và giá thành.
Thiếu doanh nghiệp đầu tàu: Các doanh nghiệp đủ khả năng làm tổng thầu, dẫn dắt chuỗi cung ứng, vẫn còn rất hạn chế.
Năng lực R&D yếu: Phần lớn doanh nghiệp thiếu đội ngũ nghiên cứu phát triển (R&D) và phụ thuộc vào gia công theo bản vẽ của đối tác nước ngoài.
Hạn chế trong chính sách hỗ trợ: Dù có nhiều chính sách ưu đãi, việc triển khai còn phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn vay và công nghệ.

Giải Pháp Thúc Đẩy Ngành Cơ Khí Việt Nam

– Tăng Cường Nội Địa Hóa Và Làm Chủ Công Nghệ

Tiến sĩ Phan Đăng Phong, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cơ khí, nhấn mạnh: “Chúng ta cần tập trung vào thiết kế và chế tạo để làm chủ công nghệ, đặc biệt trong các lĩnh vực có dư địa lớn như điện gió, nhà máy điện khí. Nội địa hóa 40% giá trị thiết bị có thể giúp ngành cơ khí khai thác thị trường hơn 24 tỷ USD vào năm 2045.”

Các doanh nghiệp lớn như VinFast, Trường Hải (Thaco) đã chứng minh khả năng làm chủ công nghệ khi thành công trong việc sản xuất, lắp ráp ô tô và xe máy với tỷ lệ nội địa hóa từ 85% đến 95%.

– Đẩy Mạnh Đầu Tư Vào R&D

Ông Nguyễn Đức Cường, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Hà Nội, khẳng định: “Nâng cao năng lực nghiên cứu và phát triển (R&D) là yếu tố sống còn. Chỉ khi làm chủ công nghệ, doanh nghiệp mới tạo ra được giá trị bền vững.”

Các doanh nghiệp cần đầu tư vào nhân lực chất lượng cao và dây chuyền tự động hóa để giảm thiểu rủi ro và tăng năng suất.

Chính Sách Hỗ Trợ Từ Nhà Nước

Nhà nước cần đẩy mạnh việc bảo vệ thị trường nội địa bằng cách:

Chỉ định thầu cho các dự án lớn như đường sắt đô thị, điện gió ngoài khơi.
Giảm thủ tục hành chính, thúc đẩy giải ngân vốn vay ưu đãi.
Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ thông qua các chương trình chuyển giao công nghệ.

Vai Trò Kết Nối Của Hiệp Hội Và Doanh Nghiệp Lớn

Các hiệp hội như Hiệp hội Cơ khí Việt Nam (VAMI) và Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI) đã tích cực tổ chức các chương trình xúc tiến thương mại và đào tạo nhân lực. Đồng thời, sự kết nối giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ thông qua các chuỗi cung ứng nội địa sẽ giúp nâng cao năng lực sản xuất toàn ngành.

Ngành cơ khí Việt Nam đang đứng trước những cơ hội mang tính lịch sử, nhưng để bứt phá, cần sự nỗ lực đồng bộ từ doanh nghiệp, hiệp hội, và chính sách hỗ trợ từ nhà nước. Việc tận dụng các hiệp định thương mại, đầu tư vào công nghệ và liên kết chặt chẽ giữa các bên sẽ là chìa khóa để ngành cơ khí khẳng định vị thế trên bản đồ công nghiệp toàn cầu.

Thách thức lớn, nhưng cơ hội còn lớn hơn. Đây chính là thời điểm để cơ khí Việt Nam bứt phá!