Làng Vân Cù: Vùng quê bình lặng – Cái nôi của Phở bò

Ngôi làng Vân Cù nhỏ bé ở Nam Định từng bước ra thế giới qua tô phở bò nguyên bản, đậm vị truyền thống. Thế nhưng, khi phở vang danh muôn nơi, chính quê hương khai sinh món ăn ấy lại lặng lẽ phía sau, chật vật gìn giữ hương xưa.

Nguồn Gốc Gây Tranh Cãi

Vân Cù được cho là khởi nguồn của phở bò từ cuối thế kỷ 19. Gia đình họ Cồ sống gần các nhà máy dệt do Pháp xây ở Nam Định, nơi nhu cầu ăn uống đơn giản và rẻ thúc đẩy sự ra đời của một “món súp thịt bò – bánh phở” vô cùng độc đáo. Dẫu vậy, nhiều giả thuyết khác vẫn xoay quanh phở: từ “pot-au-feu” của Pháp đến cách nấu Quảng Đông (Trung Quốc), hay biến thể từ món xáo trâu bản địa.

Không chỉ cách nấu, cái tên “phở” cũng gây hoang mang. Có ý kiến cho rằng nó rút gọn từ âm “trư nhục phấn” của tiếng Quảng Đông, có người lại đề cập đến thói quen thích ăn thịt bò của người Pháp. Song, điều quan trọng hơn hết là món ăn này đã kịp vươn xa, trở thành biểu tượng ẩm thực của Việt Nam.

Làng Vân Cù Hôm Nay

Trái ngược với danh tiếng của phở, Vân Cù hiện chỉ còn khoảng 1.000 người. Thanh niên hầu hết lên Hà Nội hoặc Nam Định mưu sinh. Trong làng, các quán phở rải rác mở cửa lúc tờ mờ sáng, bán những tô phở giá rẻ từ khoảng 20.000 đồng, chủ yếu phục vụ người dân thuần nông.

Một chủ quán phở chia sẻ: “Tôi ước vẫn nấu được phở bằng bếp củi, thịt bò tươi cắt tay, như cha ông mình. Nhưng giờ kinh tế khó khăn, dân làng đâu đủ tiền mua phở ngon.”

Những gánh phở gia truyền dần thưa thớt, các bí quyết nấu phở qua nhiều thế hệ cũng mai một. Chính người dân làng – nơi có thể xem là “cái nôi của phở bò” – giờ gần như bị lãng quên ngay trên mảnh đất của mình.

Hành Trình Gìn Giữ Di Sản

Năm 2022, Lễ hội Phở Vân Cù lần đầu tiên diễn ra, dù chưa quảng bá rộng rãi, vẫn thu hút kha khá người từ Nam Định đến thưởng thức. Cùng thời điểm đó, Câu lạc bộ Phở Vân Cù được thành lập, nhằm bảo tồn phương thức nấu ăn nguyên bản và ngăn chặn việc “gắn mác Vân Cù” vô tội vạ.

Con đường 490C sát cổng làng từng là lối duy nhất để gánh phở Vân Cù theo chân công nhân tiến vào Nam Định rồi đến Hà Nội. Hôm nay, hai bên đường vẫn có các cửa hàng sử dụng công thức lâu đời, chủ quán tự hào cho biết họ bán được khoảng 800 tô mỗi ngày, giá dao động từ 20.000 đồng tới 30.000 đồng tuỳ chất lượng thịt bò.

Một người bán phở thế hệ trẻ tâm sự: “Phở Vân Cù là niềm tự hào. Chúng tôi mong được nhiều người đến tìm hiểu, nếm thử vị phở cổ truyền đúng nghĩa.”

Phở Nguyên Bản: Tinh Hoa Trong Tô Bánh Phở

Tô phở nguyên bản của Vân Cù gây ấn tượng từ nước dùng xương bò nướng cháy cạnh, ninh cùng gừng, hành, sá sùng tươi. Bánh phở là loại bánh gạo cắt tay trắng ngần, thịt bò thái mỏng tái nhẹ ngay trong nồi nước dùng sôi sục. Không thêm đường, hương liệu hay quế hồi đậm đà, vị ngọt thơm đến từ chính tinh tuý xương bò, mắm muối, gia giảm thật khéo.

Ngày nay, du khách quốc tế có thể dễ dàng tìm phở ở bất cứ đâu, nhưng để trở về cội nguồn hương vị, Vân Cù vẫn là điểm hẹn thực sự.

Một cụ cao niên trong làng kể: “Có thể phở xuất hiện ở nhiều nơi, nhưng nhắc đến Vân Cù, người ta thấy lại tình quê, cái bụi bặm của ruộng đồng và một chén nước lèo trọn vị.”

Nhìn vào tương lai, Vân Cù vẫn tiếp tục nỗ lực mời gọi du khách, khôi phục lại đúng cái hồn “phở gốc” qua những bát phở bò gia truyền. Mảnh đất bé nhỏ ấy tuy lặng thầm, nhưng hương phở nơi đây luôn sẵn sàng đón chào bất kỳ ai muốn nếm “tô phở nguyên bản,” một di sản tự hào suýt chìm lấp giữa vòng xoáy phát triển ồ ạt.