Làng nghề đan cỏ tế Phú Túc: Hơn 400 năm giữ gìn hồn Việt

Làng nghề đan cỏ tế Phú Túc (Phú Xuyên, Hà Nội) không chỉ đơn thuần là một nơi sản xuất hàng thủ công, mà còn là biểu tượng của văn hóa truyền thống Việt Nam với lịch sử gần 400 năm. Bằng đôi tay khéo léo, các nghệ nhân đã biến những sợi cỏ tế tự nhiên thành sản phẩm tinh xảo, vươn tầm quốc tế. Vậy, điều gì làm nên sức hút đặc biệt của làng nghề này?

Từ thế kỷ XVII, làng nghề đan cỏ tế Phú Túc đã hình thành nhờ công của cụ bà Nguyễn Thảo Lâm – người mang giống cỏ tế về làng và truyền nghề cho con cháu. Từ những cọng cỏ hoang dại, qua bàn tay tài hoa của người dân nơi đây, chúng được biến thành sản phẩm mỹ nghệ độc đáo.

Anh Nguyễn Văn Thịnh, một nghệ nhân làng nghề, chia sẻ: “Chúng tôi không chỉ làm nghề, mà còn gìn giữ tinh hoa cha ông. Cỏ tế là chất liệu tự nhiên, không nhuộm màu, bền đẹp theo thời gian, mang đến nét giản dị nhưng không kém phần tinh tế cho mỗi sản phẩm.”

Suốt hàng trăm năm, nghề đan cỏ tế ở Phú Túc đã trải qua nhiều thăng trầm. Giai đoạn 1998 – 2010 là thời kỳ hưng thịnh nhất, khi sản phẩm được xuất khẩu mạnh mẽ. Tuy nhiên, từ năm 2010 – 2018, làng nghề rơi vào khủng hoảng do sự cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp. Rất may, vài năm trở lại đây, nhờ xu hướng ưa chuộng sản phẩm thủ công thân thiện với môi trường, làng nghề đang từng bước phục hưng.

Từ Cọng Cỏ Dại Đến Sản Phẩm Nghệ Thuật

Mỗi sản phẩm đan cỏ tế đều trải qua nhiều công đoạn phức tạp, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỹ thuật cao:

1. Thu hoạch nguyên liệu:
   • Cỏ tế phải được lấy từ rừng sâu, nơi cây phát triển to, dài, đủ tiêu chuẩn để đan lát.
   • Sau khi thu hoạch, cỏ được phơi khô, đảm bảo độ dai và độ bền cho sản phẩm.
2. Sơ chế nguyên liệu:
   • Cỏ tế được bóc vỏ, chẻ sợi, ngâm nước 30 phút để dễ dàng gia công.
   • Quá trình chẻ sợi đòi hỏi sự khéo léo để sợi không bị đứt hay gãy.
3. Tạo hình và đan sản phẩm:
   • Khung sản phẩm được làm bằng sắt hoặc tre, tùy vào yêu cầu thiết kế.
   • Người thợ phải đan tay hoàn toàn, đảm bảo sự chắc chắn và độ tinh xảo.
4. Hoàn thiện và kiểm định:
   • Sản phẩm sau khi đan xong sẽ được khò nhiệt, quét sạch, phủ một lớp keo mỏng để bảo vệ sợi cỏ.
   • Cuối cùng, sản phẩm được kiểm định chất lượng, cắt tỉa các phần thừa trước khi xuất xưởng.

Trước đây, làng nghề chủ yếu làm làn đi chợ truyền thống. Tuy nhiên, để đáp ứng thị hiếu, các nghệ nhân đã sáng tạo ra nhiều mẫu mã mới, bao gồm:

• Chao đèn trang trí cho nhà hàng, khách sạn
• Bàn cà phê, ghế decor phong cách vintage
• Vali du lịch bằng cỏ tế
• Làn xách đi chợ, giỏ hoa quả, đồ đựng trang sức
• Sản phẩm decor độc đáo như đầu voi, tổ chim, ổ mèo

Nghệ nhân Nguyễn Văn Thịnh tâm đắc nhất với sản phẩm đầu voi trang trí: “Sản phẩm này đòi hỏi kỹ thuật tạo hình cao. Người thợ phải làm cốt thật chuẩn, nếu không thì hình dáng sẽ không giống con voi thật.”

Xuất Khẩu Quốc Tế Và Cơ Hội Mở Rộng Thị Trường

Nhờ sự độc đáo và tính bền vững, sản phẩm đan cỏ tế Phú Túc đã có mặt tại nhiều quốc gia như:

• Pháp, Tây Ban Nha, Nga – thị trường châu Âu yêu thích sản phẩm thủ công.
• Brazil, Chile – khách hàng Nam Mỹ ưa chuộng phong cách mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên.

Mỗi sản phẩm có độ bền lên tới 10 năm, giúp làng nghề giữ được vị thế trong ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam.

Mặc dù có sự phục hồi mạnh mẽ, nhưng làng nghề đan cỏ tế vẫn đứng trước nhiều thách thức:

• Thiếu nhân lực trẻ: Nghề này đòi hỏi sự kiên nhẫn, trong khi giới trẻ ngày nay chuộng công việc văn phòng hơn.
• Cạnh tranh với sản phẩm công nghiệp: Các mặt hàng nhựa, mây tre nhân tạo đang gây sức ép lớn.
• Chưa có thương hiệu mạnh: Nhiều cơ sở vẫn hoạt động nhỏ lẻ, chưa có chiến lược phát triển bài bản.

Để bảo tồn làng nghề, các nghệ nhân đang tích cực truyền nghề cho thế hệ trẻ. Theo anh Nguyễn Văn Thịnh: “Trước đây, nghề chỉ truyền cho con cháu trong làng, nhưng nay chúng tôi sẵn sàng dạy nghề rộng rãi, miễn là có đam mê.”

Mua Sản Phẩm Đan Cỏ Tế Ở Đâu? Giá Bao Nhiêu?

Hiện nay, sản phẩm đan cỏ tế Phú Túc có thể tìm mua tại các cửa hàng thủ công mỹ nghệ hoặc trên các sàn thương mại điện tử.

Giá cả hợp lý: chỉ từ 200.000 đồng, phù hợp với công sức và chất lượng sản phẩm.

Một sản phẩm thủ công không chỉ là vật dụng, mà còn là câu chuyện, là tâm huyết của người làm nghề. Hãy ủng hộ hàng thủ công Việt Nam để giúp gìn giữ một làng nghề truyền thống quý giá!