Kinh tế tư nhân: Đòn bẩy then chốt cho một Việt Nam thịnh vượng

Kinh tế Việt Nam đã chuyển mình mạnh mẽ nhờ Kinh tế tư nhân, trụ cột hiện đóng góp hơn 51% GDP, giải quyết hàng chục triệu việc làm. Tuy nhiên, để bứt phá vươn xa, khu vực này cần một môi trường kinh doanh thực sự công bằng, minh bạch và hiệu quả.

Nhìn lại hành trình phát triển từ một nền kinh tế từng phải phụ thuộc nhiều vào viện trợ quốc tế, Việt Nam nay đã khẳng định vị thế của mình với tốc độ tăng trưởng ấn tượng, được thế giới ghi nhận. Trong hành trình đó, Kinh tế tư nhân nắm vai trò đầu tàu, nhất là từ sau hai Nghị quyết quan trọng: Nghị quyết 09 (2011) của Bộ Chính trị và Nghị quyết 10 (2017) của Trung ương. Chính các chủ trương này đã giúp doanh nghiệp trong nước trỗi dậy, khẳng định mình và trở thành một “xương sống” của nền kinh tế Việt Nam.

Theo số liệu cập nhật, Kinh tế tư nhân hiện có gần 1 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, bên cạnh khoảng 5 triệu hộ kinh doanh cá thể. Khu vực này đóng góp hơn 51% GDP, nộp hơn 30% vào ngân sách Nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm và chiếm 82% lực lượng lao động. Thực tế cho thấy sự năng động, sức bật cũng như tinh thần đổi mới sáng tạo từ khu vực tư nhân đã giúp kinh tế nước nhà tăng trưởng ổn định, vững vàng trước nhiều biến động khu vực và toàn cầu.

Bên cạnh những lợi thế vượt trội, Kinh tế tư nhân cũng đang đối mặt với những khó khăn về quy mô, vốn và tiếp cận thị trường. Việc 98% doanh nghiệp tư nhân thuộc nhóm nhỏ và vừa cho thấy thách thức bền vững về năng lực quản trị, về khả năng cạnh tranh lâu dài. Đây chính là lý do mà các lãnh đạo, trong đó có Tổng Bí thư Tô Lâm, luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng Nghị quyết mới với mục tiêu tạo cơ chế đột phá, tiếp tục khơi thông và khuyến khích mạnh mẽ sự phát triển của khu vực này.

Những Thách Thức Cốt Lõi: Vì Sao Kinh Tế Tư Nhân Chưa Thể Bứt Phá Toàn Diện?

1. Bất cập về thể chế và chính sách kinh tế

Một trong những nút thắt lớn nhất kìm hãm Kinh tế tư nhân chính là hệ thống pháp luật, chính sách còn tồn tại nhiều rào cản và thiếu tính nhất quán. Từ việc cấp phép, tiếp cận tín dụng, thuê đất, đến các thủ tục hành chính như phòng cháy chữa cháy, đánh giá tác động môi trường, doanh nghiệp đều có thể gặp vô số khâu xin – cho, chi phí không chính thức hoặc những trùng lắp khó tránh.

“Các quy định pháp luật nhiều khi chồng chéo, trùng lặp và mâu thuẫn. Doanh nghiệp dù tuân thủ quy định này thì vẫn có khả năng vi phạm quy định khác. Không ít nhà đầu tư thấy nản lòng trước thủ tục hành chính dài dòng, phức tạp.” – Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

Rõ ràng, khi chi phí quá lớn, doanh nghiệp nhỏ và vừa – vốn chiếm đến 98% tổng số doanh nghiệp trong nước – sẽ khó có đủ thời gian, nguồn lực và tâm trí để tập trung vào sản xuất kinh doanh. Áp lực tuân thủ, chi phí không chính thức, cộng thêm sự cạnh tranh bất bình đẳng với các thành phần khác (có thể được ưu ái hơn) khiến doanh nghiệp tư nhân liên tục bị “co cụm”.

2. Thiếu công bằng trong tiếp cận nguồn lực

Nhiều doanh nghiệp than phiền về việc họ rất khó tiếp cận những nguồn lực quan trọng như tín dụng, đất đai, thậm chí là các dự án, cơ hội hợp tác ở quy mô lớn. Trong khi doanh nghiệp FDI (vốn đầu tư nước ngoài) hoặc doanh nghiệp nhà nước thường nhận được những ưu đãi hoặc gói hỗ trợ cụ thể, thì không ít doanh nghiệp tư nhân phải “tự bơi” với lãi suất cao, hồ sơ phức tạp và hàng loạt trở ngại khác.

Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ vẫn còn dàn trải, chưa thiết thực. Những mảng quan trọng như nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học kỹ thuật cho khu vực tư nhân vẫn chỉ dừng ở một số đề án, cơ chế khuyến khích trên văn bản; chưa tạo động lực thực tiễn để doanh nghiệp thực hiện.

3. Môi trường kinh doanh chưa thực sự thân thiện

Môi trường kinh doanh thông thoáng là một trong những yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp bứt phá, thu hút đầu tư cả trong và ngoài nước. Tuy vậy, dù đã có cải thiện nhất định, Việt Nam vẫn đối mặt với tình trạng thủ tục hành chính rườm rà, chi phí vận hành cao và đôi lúc không minh bạch.

“Ở một số nước, việc đăng ký kinh doanh chỉ mất vài giờ trực tuyến. Tại nước ta, doanh nghiệp đôi khi tốn hàng tháng để hoàn tất, kể cả khi hồ sơ rất đơn giản. Đây là ‘chi phí cơ hội’ vô cùng lớn.” – Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng

Cộng thêm văn hóa “đổ lỗi” hoặc tâm lý ngại rủi ro pháp lý của các cơ quan quản lý nhà nước, nhiều ý tưởng kinh doanh đã không thể triển khai kịp thời, lỡ mất cơ hội vàng để cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.

Tổng Bí Thư Tô Lâm Và Gói Giải Pháp Chiến Lược

Trong bài viết được dư luận đánh giá cao, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Kinh tế tư nhân chính là trụ cột hàng đầu giúp Việt Nam gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Bên cạnh đóng góp về tài chính, khu vực này còn tạo hàng triệu việc làm, lan tỏa tinh thần khởi nghiệp, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trên toàn xã hội.

Tổng Bí thư chỉ rõ, mặc dù Kinh tế tư nhân đang lớn mạnh, nhưng vẫn còn hạn chế do những bất cập cả từ phía doanh nghiệp và đặc biệt là từ thể chế quản lý. Ông nhấn mạnh việc đẩy nhanh tái cấu trúc, cắt giảm thủ tục hành chính, tạo cơ chế thông thoáng đồng thời xử lý triệt để vấn đề “xin – cho” trong lĩnh vực kinh tế. Đây là “điểm tựa” để khu vực tư nhân bay cao và góp phần giúp nền kinh tế chạm mục tiêu tăng trưởng hai con số trong tương lai gần.

Giải Pháp Để Thúc Đẩy Kinh Tế Tư Nhân Bứt Phá

1. Hoàn thiện thể chế, chính sách “mở đường”

Theo tinh thần bài viết của Tổng Bí thư, cũng như định hướng xây dựng Nghị quyết mới, thay đổi nhận thức là bước khởi đầu quan trọng nhất. Các cấp lãnh đạo, bộ ngành cần thống nhất nhìn nhận: Kinh tế tư nhân là thành phần quan trọng hàng đầu, là “nền tảng xương sống” của nền kinh tế quốc gia.

Từ nhận thức đúng, chúng ta mới có những cải cách kịp thời về luật pháp, cơ chế quản lý và vận hành. Những giải pháp cụ thể như cắt giảm 30% thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình đăng ký, cấp phép, cũng như loại bỏ chi phí không chính thức cần được quy định rõ ràng, giám sát chặt chẽ và công khai.

2. Minh bạch hóa, bình đẳng trong tiếp cận nguồn lực

Doanh nghiệp tư nhân, nhất là nhóm nhỏ và vừa, không thể lớn mạnh nếu như “đầu vào” quá đắt đỏ hoặc ngột ngạt. Từ tín dụng, quỹ đất đến các dự án theo hình thức đối tác công – tư (PPP), Nhà nước cần có biện pháp phân bổ nguồn lực hợp lý, tránh tình trạng ưu ái doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp FDI mà quên mất tiềm năng nội tại từ chính doanh nghiệp trong nước.

Nhiều ý kiến cho rằng các gói vay ưu đãi, quỹ khởi nghiệp, quỹ đổi mới sáng tạo… phải đi kèm hướng dẫn rõ ràng, hạn chế thủ tục rườm rà. Với lĩnh vực đất đai, cơ quan chức năng nên sớm rà soát cơ chế đấu giá công khai, xây dựng khung giá thuê hợp lý, tránh biến giá thuê đất thành “rào cản” lớn cho các đơn vị tư nhân muốn mở rộng sản xuất.

3. Xây dựng bộ máy công vụ tinh gọn, hiệu quả

Đội ngũ cán bộ là người chuyển tải chính sách thành hành động thực tiễn. Khi hệ thống hành chính gọn nhẹ, thủ tục rõ ràng, cán bộ năng lực cao và liêm chính, doanh nghiệp sẽ cảm nhận sự minh bạch và hỗ trợ kịp thời.

“Phải có những nhà kỹ trị giỏi, nhà quản lý tận tâm để thúc đẩy khu vực tư nhân bứt phá. Nếu bộ máy công vụ cồng kềnh và kém hiệu quả, mọi cải cách sẽ vẫn chỉ nằm trên giấy.” – Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng

Muốn vậy, Nhà nước cần rà soát, tinh giản các tầng nấc quản lý không cần thiết, quy định rõ chế tài và trách nhiệm của cán bộ, nhất là trong quá trình thực thi công vụ. Đây cũng là một cách hữu hiệu để xử lý tận gốc tình trạng tham nhũng vặt, lạm quyền.

4. Xác lập mô hình Nhà nước kiến tạo phát triển

Một điểm quan trọng được đề cập nhiều trong bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm là vai trò dẫn dắt của Nhà nước theo mô hình Nhà nước kiến tạo. Điều này nghĩa là Nhà nước không trực tiếp can thiệp vào mọi hoạt động sản xuất, mà định hướng, hỗ trợ, đưa ra các chính sách dài hơi, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân phát triển.

“Ở Nhật Bản, Hàn Quốc hay Singapore, Nhà nước đứng sau các tập đoàn, doanh nghiệp trọng điểm, hỗ trợ họ phát triển công nghệ, mở rộng thị trường quốc tế. Việt Nam cũng có thể làm tương tự.” – Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng

Khu vực tư nhân chỉ có thể bứt phá mạnh mẽ khi được dẫn dắt và khuyến khích đúng cách, tiếp cận thị trường nước ngoài, vươn lên cạnh tranh với các tập đoàn đa quốc gia. Đó là quá trình dài hạn, đòi hỏi sự thống nhất chính sách giữa trung ương và địa phương, đồng thời giải quyết các chồng chéo trong quản lý.

5. Ươm mầm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo

Những doanh nghiệp như Vingroup, Thaco, TH True Milk, FPT… đã chứng minh Kinh tế tư nhân có thể tạo ra bước đột phá lớn nếu biết nắm bắt công nghệ, đặt mục tiêu cạnh tranh toàn cầu. Dù vậy, nhiều doanh nghiệp nhỏ lại gặp thách thức khi tiếp cận các công nghệ lõi, hoặc chưa đủ nguồn lực mở phòng nghiên cứu, trung tâm R&D riêng.

Một giải pháp tiềm năng là thúc đẩy liên kết giữa trường đại học, viện nghiên cứu với doanh nghiệp. Đồng thời xây dựng các khu công nghệ cao tập trung, khu ươm tạo khởi nghiệp (startup incubator) giúp các doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nhanh hơn với thế giới công nghệ, thu hút nhân tài, chia sẻ chi phí và kinh nghiệm quản trị.

Hướng Đến Tương Lai: Thời Điểm Để Hành Động

Với đà tăng trưởng tích cực những năm gần đây, Việt Nam được kỳ vọng sẽ cán mốc GDP 8% vào năm 2025 và chạm mức hai con số trong giai đoạn 2026 – 2030. Để hiện thực hóa mục tiêu tham vọng đó, không thể thiếu vai trò của Kinh tế tư nhân. Đây cũng là lý do Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ sự cần thiết ban hành Nghị quyết mới riêng về kinh tế tư nhân, tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về cơ chế, chính sách, đảm bảo sự cạnh tranh bình đẳng và thúc đẩy môi trường khởi nghiệp – đổi mới sáng tạo một cách đồng bộ.

Như đã đề cập, Nghị quyết mới hứa hẹn tạo “cú hích” đột phá cho doanh nghiệp tư nhân, giúp họ tiếp cận thị trường, giảm áp lực thủ tục hành chính, tăng khả năng ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng trong hàng hóa, dịch vụ. Đây chính là thời khắc then chốt để biến các hoạch định trên giấy thành hành động cụ thể, mở đường cho những doanh nghiệp Việt đủ tầm vươn ra khu vực và thế giới.

“Thực sự, nếu Nhà nước có thể chế phù hợp, chính sách đúng đắn, môi trường kinh doanh thuận lợi, Kinh tế tư nhân sẽ bứt phá mãnh liệt, không chỉ giúp kinh tế tăng trưởng nhanh mà còn sớm đưa nước ta thành nền kinh tế thu nhập cao.”

Sự quyết liệt trong chỉ đạo của lãnh đạo cao nhất, cùng với những chủ trương đúng đắn, hợp thời, sẽ mang lại niềm tin mới cho cộng đồng doanh nghiệp tư nhân. Đây cũng là dịp để khơi dậy tinh thần khởi nghiệp, nuôi dưỡng khát vọng vươn tầm quốc tế, góp phần xây dựng một nền kinh tế năng động, sáng tạo và bền vững trong tương lai gần.

Kinh tế tư nhân là chìa khóa quyết định đưa Việt Nam chạm tới các mục tiêu phát triển dài hạn, không chỉ về mặt tăng trưởng GDP, mà còn nâng cao chất lượng sống và vị thế quốc gia. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu biến động, việc thúc đẩy Nhà nước kiến tạo, tập trung hoàn thiện thể chế, tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng sẽ là nền tảng để khu vực tư nhân vươn xa. Giờ là lúc các bộ, ngành, địa phương, và chính mỗi doanh nghiệp cùng chung tay hành động. Bởi chính Kinh tế tư nhân sẽ quyết định việc Việt Nam có thể trở thành “ngôi sao đang lên” hay khôn