Hồi sinh một giọt ngọt quê hương: Mật mía Quảng Ngãi và hành trình trở lại bếp Việt

Từ những lò nấu nhỏ ven sông, hương thơm của bã mía cháy lại bừng lên – không chỉ trong không khí mà cả trong ký ức hàng triệu người con xứ Quảng. Mật mía, thứ “giọt ngọt” tưởng chừng bị lãng quên, đang sống lại một cách mạnh mẽ, dẫn đầu xu hướng tiêu dùng sạch và bền vững ở Việt Nam và thế giới.

Mật mía từng là hình ảnh gắn liền với đời sống của người dân Quảng Ngãi, một vùng đất có truyền thống lâu đời trong nghề trồng mía và nấu đường. Mùi khói bã mía len lỏi khắp những mái nhà tranh, vị ngọt thanh của nước chả đọng lại nơi đầu lưỡi – tất cả như một bản hòa ca quê hương không lời nhưng da diết.

Thế nhưng, sự phát triển của công nghiệp hóa, đô thị hóa và lối sống hiện đại đã khiến nghề nấu đường thủ công dần mai một. Những lò nấu đường im bặt, cây mía bị thay thế bằng mì, keo – những loại cây trồng ngắn hạn, năng suất cao hơn.

Vậy mà, giữa một thời đại đầy rẫy sản phẩm chế biến công nghiệp, một đôi vợ chồng trẻ đã quyết tâm hồi sinh nghề cổ, khơi lại ký ức và viết tiếp câu chuyện của “xứ mía xứ đường”.

Khởi Nghiệp Từ Nỗi Day Dứt

Anh Đoàn Đức Uy và chị Nguyễn Thị Thu Thủy, hai người con của Quảng Ngãi, đã từ bỏ công việc ổn định để khởi nghiệp với mật mía thủ công – điều mà không ít người từng cho là “điên rồ”.

“Tuổi thơ mình gắn với đường, với mía rất nhiều. Nhưng giờ đây, cây mía cũng dần mất đi, nghề làm đường truyền thống cũng không còn. Mình thấy nếu người Quảng Ngãi không giữ lấy thì rất tiếc, rất hụt hẫng. Vậy nên tụi mình quyết tâm khôi phục lại nghề xưa,” chị Thủy chia sẻ.

Khó khăn ban đầu là vô vàn: không ai tin mật mía sẽ bán được; thiết bị thô sơ, lò nấu thủ công không đủ năng suất; chưa kể kiến thức về thị trường, thương hiệu, truyền thông gần như bằng 0. Nhưng họ vẫn bền bỉ, bởi hơn cả một sản phẩm, đó là lý tưởng sống.

Mật Mía – Không Chỉ Là Đường

Khác với đường trắng tinh luyện, mật mía được cô đặc trực tiếp từ nước mía, không qua tẩy trắng, không hóa chất, không phụ gia. Chính vì thế, sản phẩm này giữ lại được hầu hết các vitamin nhóm B, khoáng chất như sắt, canxi, magie…, vừa thơm ngon, vừa bổ dưỡng.

Tác dụng của mật mía ngày càng được khoa học hiện đại công nhận, đặc biệt trong chế độ ăn uống truyền thống, ăn dặm trẻ nhỏ, nấu món kho, làm bánh, thậm chí pha trà detox hoặc làm nguyên liệu mỹ phẩm thiên nhiên.

“Khi nói đây là mật mía nguyên chất 100% từ nước mía, người tiêu dùng rất thích. Họ thấy nó tự nhiên, lành tính, dùng cho trẻ nhỏ, người già đều yên tâm,” anh Uy chia sẻ.

Từ Quê Ra Phố, Từ Việt Ra Thế Giới

Ban đầu, sản phẩm chỉ bán nhỏ lẻ qua bạn bè và những người quen mang đi nước ngoài như New Zealand, Đài Loan, Mỹ theo dạng xách tay. Nhưng chính sự chất lượng vượt trội và hương vị đặc biệt đã khiến mật mía Quảng Ngãi nhanh chóng được săn đón.

Hiện tại, sản phẩm đã có mặt ở hơn 60 đại lý trên 30 tỉnh thành Việt Nam, từ Sài Gòn đến Hà Nội, đặc biệt là những khu chợ truyền thống, siêu thị nông sản, cửa hàng thực phẩm hữu cơ.

“Nhiều người Quảng xa quê khi nhìn thấy chai mật mía tụi mình làm, họ ngỡ ngàng bảo giống y chang mùi tuổi thơ. Rồi họ mua làm quà, làm quà tết, quà cưới… Họ tự hào vì có một thứ mang tên quê hương để khoe với bạn bè,” chị Thủy xúc động kể lại.

Chất Quảng Trong Từng Giọt Mật

Không chỉ là một sản phẩm sạch, mật mía Quảng Ngãi còn gói trọn trong đó văn hóa, lịch sử và niềm tự hào xứ Quảng. Từ thế kỷ 19, người Minh Hương khi định cư tại Thu Xà (Quảng Ngãi) đã nhìn thấy tiềm năng thương mại của cây mía. Từ đó, đường mật Quảng Ngãi được xuất khẩu sang Hồng Kông, Đài Loan, Nhật Bản…

Ngày nay, các lò nấu đường phèn, đường phổi tại xã Nghĩa Dũng, Nghĩa Phú vẫn đang tiếp nối truyền thống đó. Họ là những “người giữ lửa” cho một di sản ẩm thực không lời, nhưng đầy cảm xúc.

Với sự đón nhận tích cực từ thị trường, vợ chồng anh Uy – chị Thủy đang mở rộng quy mô: xây thêm cơ sở nấu mới, liên kết với các hộ dân để trồng lại mía, tăng diện tích thu mua lên gấp 3 lần.

Đây là bước đi chiến lược, không chỉ tăng sản lượng mà còn giúp bà con nông dân hồi sinh lại cây mía như một cây trồng chủ lực chống nghèo bền vững. Tất cả đều tuân thủ mô hình nông nghiệp sạch, không hóa chất, không thuốc bảo vệ thực vật.

Hành trình mật mía Quảng Ngãi không chỉ là một câu chuyện khởi nghiệp thành công. Đó là một mô hình điển hình cho việc khôi phục nghề truyền thống theo hướng hiện đại, bền vững và có trách nhiệm.

Trong thời đại người tiêu dùng ngày càng tỉnh táo, nhu cầu về thực phẩm lành mạnh – có nguồn gốc – có văn hóa ngày càng tăng. Và mật mía Quảng Ngãi hội tụ đầy đủ cả ba yếu tố đó.

Nếu mỗi vùng quê Việt Nam đều gìn giữ được một sản vật truyền thống và biết cách kể lại câu chuyện của mình như mật mía Quảng Ngãi – nông sản Việt chắc chắn sẽ không thua kém bất cứ quốc gia nào.