
- Home
- Doanh nghiệp
- Giải mã quy trình định giá doanh nghiệp tư nhân: Lá thư “cầu hôn” từ quỹ đến thoái vốn thành công
Giải mã quy trình định giá doanh nghiệp tư nhân: Lá thư “cầu hôn” từ quỹ đến thoái vốn thành công
Trong cuộc trò chuyện gần đây, chị Đặng Phạm Minh Loan (nguyên Phó Giám đốc Điều hành VinaCapital) đã hé lộ cách quỹ đầu tư tư nhân (Private Equity) thâm nhập doanh nghiệp tiềm năng – từ bước “cưa cẩm” gửi thư cầu hôn, đến thẩm định, chốt điều khoản và tối ưu lợi nhuận.
Thị Trường Doanh Nghiệp Tư Nhân Và Cơ Hội Với Quỹ PE
Quỹ đầu tư tư nhân (Private Equity – PE) tập trung vào doanh nghiệp chưa niêm yết, số lượng cổ đông giới hạn, tiềm năng tăng trưởng cao. Họ được “đặc quyền cổ đông” nhưng sở hữu nhiều điều khoản bảo vệ rủi ro (tag/drag-along, quyền phủ quyết, điều chỉnh giá…).
“Có doanh nghiệp chưa cần gọi vốn nhưng quỹ vẫn chủ động gửi thư ‘cầu hôn’ như cách một chàng trai ngưỡng mộ cô gái đẹp: khen ngợi, đưa ra tiềm năng hợp tác. Từ đó, hai bên bắt đầu tìm hiểu sâu hơn và có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí cả năm.”
Tiềm năng thị trường: Việt Nam từng trải qua giai đoạn các doanh nghiệp tư nhân “bùng nổ” trước khi niêm yết, tạo “mỏ vàng” cho quỹ PE. Dù vậy, điều kiện của quỹ cũng khắt khe: doanh nghiệp cần quy mô doanh thu/lợi nhuận nhất định, lợi thế cạnh tranh bền vững, đội ngũ quản trị có tầm nhìn dài hạn.
Quy Trình “Cưa Cẩm” Và Rót Vốn: 5 Bước Không Thể Bỏ Qua
1. Xác định doanh nghiệp mục tiêu: Quỹ chọn ngành trọng điểm, tìm doanh nghiệp dẫn đầu hoặc giàu tiềm năng. Thông qua mối quan hệ hoặc gửi thư giới thiệu, quỹ chủ động tiếp cận. Từ đây, đôi bên “dạm ngõ” bằng nhiều buổi trao đổi để đánh giá sơ bộ.
2. Thẩm định sơ bộ (Initial Screening): Dữ liệu định tính (văn hóa, đạo đức, tầm nhìn) lẫn định lượng (báo cáo tài chính, doanh thu, biên lợi nhuận) được rà soát. Quỹ phải trả lời hai câu hỏi then chốt: “Có nên đầu tư?” và “Giá nào là hợp lý?”.
3. Term Sheet (Thỏa thuận đầu tư sơ bộ): Hai bên ký term sheet – giống như “lời hứa hôn” đặt ra nền tảng giá cả, tỷ lệ sở hữu, quyền lợi nhà đầu tư. Điều khoản này chưa ràng buộc pháp lý, nhưng là mấu chốt để bước sang thẩm định chi tiết.
“Có những thương vụ kéo dài cả năm, phần lớn thời gian dành để đạt đồng thuận về quyền lợi đôi bên, tránh tình trạng mâu thuẫn sau giải ngân.”
4. Thẩm định chuyên sâu (Due Diligence): Kiểm toán và luật sư “soi” pháp lý, tài chính, công nghệ. Mục tiêu: tìm hiểu sâu rủi ro. Nếu phát sinh sai lệch sổ sách, doanh nghiệp phải điều chỉnh hoặc đồng ý một số điều khoản bảo vệ như performance guarantee (điều chỉnh giá theo lợi nhuận thực tế).
5. Ký hợp đồng chính thức và giải ngân: Bộ hợp đồng hoàn chỉnh có thể lên đến hàng trăm trang, bao gồm: giá cổ phần, tag/drag-along, quyền kiểm soát HĐQT, ưu tiên mua/bán… Sau khi chốt, quỹ giải ngân – chính thức “về chung một nhà”. Tiếp đó, nhà đầu tư có đại diện trong ban quản trị, hỗ trợ chiến lược, marketing…
Thoái vốn (Exit): Sau vài năm, quỹ bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược hoặc đưa doanh nghiệp lên sàn. Hiệu quả đo bằng ROI, mức độ bền vững của công ty, và cả “tính suôn sẻ” trong quá trình hợp tác.
Những Điều Khoản Then Chốt Bảo Vệ Nhà Đầu Tư
- Tag/Drag-along: Khi cổ đông sáng lập bán ra, quỹ được quyền bán theo (tag-along) hoặc ép cổ đông nhỏ khác bán kèm (drag-along) nếu đủ tỷ lệ kiểm soát.
- Quyền ưu tiên mua/bán: Quỹ ưu tiên mua nếu công ty phát hành cổ phần mới, hoặc được quyền bán khi doanh nghiệp có động thái thoái vốn lớn.
- Điều khoản điều chỉnh giá (Performance Guarantee):
“Nếu kết quả kinh doanh không đạt cam kết, quỹ có thể điều chỉnh lại giá hoặc được bù thêm cổ phần. Đây là biện pháp ‘chắc ăn’ nếu ban lãnh đạo lạc quan quá mức.”
Yếu Tố “Con Người” Và Văn Hóa Doanh Nghiệp
Chị Đặng Phạm Minh Loan nhấn mạnh: “Chúng tôi rất ‘chấm’ những chủ doanh nghiệp đặt lợi ích xã hội, khách hàng lên đầu. Ví dụ như Hoàn Mỹ, An Cường hay IDP: lãnh đạo sâu sát, minh bạch, lợi nhuận gắn với trách nhiệm cộng đồng. Đầu tư vào họ ít rủi ro, lợi nhuận bền vững.”
Con người quyết định thành bại thương vụ: nhà sáng lập “tử tế, sẵn sàng chia sẻ quyền lợi” thường giúp quỹ đồng hành suôn sẻ, xây dựng nền tảng phát triển mạnh về sau.
Lời Khuyên Dành Cho Doanh Nghiệp Và Nhà Đầu Tư Cá Nhân
– Doanh nghiệp khởi nghiệp
- Hoàn thiện mô hình kinh doanh để có dòng tiền khả thi, hạn chế phụ thuộc “tiền đốt”.
- Xác lập lợi thế cạnh tranh thực sự, không “tô hồng” số liệu.
- Cởi mở văn hóa chia sẻ với quỹ: “Quỹ nào cũng ngại rủi ro, nên nếu doanh nghiệp còn lúng túng dòng tiền, họ sẽ khó đặt niềm tin.”
– Nhà đầu tư cá nhân
- Có thể tham gia gián tiếp qua các quỹ PE niêm yết (như VO, VinaCapital…).
- Ưu tiên đánh giá hiệu quả quá khứ và khả năng quản lý rủi ro của quỹ. Private Equity lợi nhuận hấp dẫn nhưng rủi ro cao, đòi hỏi người góp vốn hiểu rõ chiến lược, đội ngũ điều hành.
Trên hết, sự minh bạch, tư duy win-win và đạo đức kinh doanh chính là “gốc rễ” quyết định thành công của một khoản đầu tư tư nhân. Khi quỹ và doanh nghiệp thấu hiểu, đồng hành cùng giá trị cốt lõi, chuyện “về chung nhà” sẽ “đơm hoa kết trái” cho cả đôi bên.