editor 1 năm trước

Bắt tay xây dựng thương hiệu Quốc gia cho nông sản Việt (phần 2): Từ “chập chững” tới đích vươn xa

Xoay quanh bài toán xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản, các diễn giả đã phân tích vai trò của vốn, công nghệ, quản trị và liên kết chuỗi. Đặc biệt, đại diện nhiều tỉnh, doanh nghiệp cung cấp thêm bằng chứng về tiềm năng, vướng mắc và giải pháp then chốt.

Xem phần 1: Bắt tay xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt (phần 1): Khi nào người tiêu dùng thế giới nhớ đến chúng ta?

Tiếng Nói Từ Giới Tài Chính: “Chủ Động Để Không Ôm Rủi Ro”

Rất nhiều doanh nghiệp nông sản Việt đang “gánh” phần rủi ro thanh toán trong giao dịch xuất khẩu, do ít hiểu biết hoặc thiếu kỹ năng đàm phán với nhà nhập khẩu. Tại tọa đàm, đại diện HDBank khẳng định ngân hàng sẵn sàng đồng hành, giải pháp “cung ứng vốn – tư vấn pháp lý” đã được áp dụng rộng rãi, song hiệu quả chưa cao vì một số công ty vừa và nhỏ chưa thực sự chủ động:

“Chúng tôi thường gặp trường hợp doanh nghiệp gửi hồ sơ cho đại sứ quán hoặc ngân hàng rất sơ sài, thiếu báo giá, thậm chí không xác định rõ thời hạn giao hàng. Đây chính là rào cản khi tìm kiếm đối tác ngoại.”

Ở khía cạnh quỹ đầu tư, ông Hoàng Đức Trung (Quỹ VinaCapital) nhấn mạnh việc “nhà đầu tư rất cần hệ sinh thái” – bao gồm cả các chính sách khuyến khích từ Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ của trường đại học, viện nghiên cứu. Bởi muốn góp vốn lớn, các quỹ phải thấy được lộ trình rõ ràng, đảm bảo:

Doanh nghiệp có tầm nhìn dài hạn.
Sản phẩm nông nghiệp được chuẩn hóa, nâng cấp thông qua công nghệ chế biến, tối ưu logistic, giảm hao hụt.

Đây chính là mấu chốt để nâng cao giá trị, thu hút khách hàng nước ngoài, tạo sức cạnh tranh vững chắc cho hàng Việt.

Từ Kinh Nghiệm Thực Tế Doanh Nghiệp: Giá Trị Gia Tăng Nhờ Chế Biến Sâu

1. Phúc Sinh Group: hai câu chuyện cà phê – hạt tiêu

Ông Phan Minh Thông, Tổng Giám đốc Phúc Sinh Group, chia sẻ chặng đường đưa tiêu, cà phê Việt ra thị trường toàn cầu. Thành công xuất phát từ việc:

Kiểm soát chất lượng: Sản xuất “tiêu sạch”, tiêu tiệt trùng, làm chứng nhận phát triển bền vững (2010) – thời điểm “còn rất ít” doanh nghiệp quan tâm vấn đề này.
Chế biến sâu: Xây dựng nhà máy hiện đại, áp dụng công nghệ “vươn lên hàng đầu” trong ngành tiêu lẫn cà phê.

“Ban đầu, thế giới so sánh tiêu Việt với Brazil, nhưng chúng tôi dần khẳng định chất lượng, tạo uy tín. Đến giờ, Việt Nam nhập tiêu thô Brazil về, chế biến sâu rồi tái xuất. Câu chuyện này cho thấy nếu không đầu tư bền vững, không ‘chơi lớn’, sẽ bị đối thủ bỏ lại.”

Với cà phê, Phúc Sinh quyết định phát triển Arabica Sơn La – vùng nguyên liệu tưởng chừng lép vế so với các tỉnh Tây Nguyên. Thế nhưng, bằng cách tiêu chuẩn hóa công nghệ, kết nối thị trường, “Blue Sơn La” dần tạo tiếng vang, giúp nông dân vươn lên làm giàu.

2. Tầm quan trọng của “tư duy khác biệt”

Giới chuyên gia tại tọa đàm nhấn mạnh: muốn xây dựng thương hiệu nông sản, doanh nghiệp cần mạnh dạn tìm lối đi riêng. “Nếu chỉ mua đi bán lại, không chế biến, không xây dựng câu chuyện thương hiệu thì không thể bứt phá,” ông Thông đúc kết. Nhiều lần, Phúc Sinh chọn “sự khác biệt” để tiến nhanh, ví dụ nhập công nghệ Colombia để xử lý Arabica, hay tuyển dụng chuyên gia từ châu Âu về đào tạo quy trình kiểm định chất lượng.

Quan Điểm Của Bộ Nông Nghiệp: Trước Hết, Phải Có “Nền Móng” Vùng Nguyên Liệu

Ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), nêu rõ tâm huyết của lãnh đạo Bộ. Theo ông, khát vọng xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt không chỉ là “ước mơ” mà cần bắt tay hành động. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT đã và đang chỉ đạo quyết liệt, tạo những “bước khởi đầu” như:

Phát triển vùng nguyên liệu quy mô, đảm bảo ổn định về số lượng lẫn chất lượng.
Liên kết bền vững: Nông dân – doanh nghiệp cần “cùng nhìn về một hướng”, không thể ép giá hay phá hợp đồng.
Xác định mặt hàng mũi nhọn (như gạo, cà phê, sầu riêng, tiêu) rồi đi sâu vào đầu tư công nghệ, quảng bá.

“Vấn đề là phải chọn ra vài sản phẩm chủ lực. Chúng ta không thể ôm hàng trăm loại nông sản cùng lúc để xây dựng thương hiệu. Mỗi ngành hàng có lợi thế riêng, cần một chiến lược riêng.”

Ông Cường cũng thừa nhận, quảng bá trong nước là bước đệm vững chắc. “Muốn thế giới tin, chính người Việt phải tin trước. Nếu hàng Thái, Mỹ tràn ngập thị trường nội địa, còn nông sản Việt cứ loay hoay thì khó bứt phá ra quốc tế.”

Bộ Công Thương: Thương Hiệu Cần “Chiến Lược Dài Hạn”, Không Chỉ Là “Chiến Dịch”

Ông Phan Văn Trinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), chia sẻ kinh nghiệm:

Ba cấp độ thương hiệu:
1. Thương hiệu quốc gia (cho ngành hàng).
2. Thương hiệu địa phương hoặc hiệp hội ngành hàng.
3. Thương hiệu doanh nghiệp (bao gồm cả thương hiệu công ty và sản phẩm).
Để tránh dàn trải, cần phân vai cụ thể: thương hiệu quốc gia tạo “bệ đỡ” truyền thông, còn thương hiệu doanh nghiệp mới tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng. Ví dụ, thương hiệu gạo quốc gia Việt Nam sẽ là “nền móng” cho hàng trăm nhà xuất khẩu gạo Việt xây dựng nhãn riêng.

“Nhiều doanh nghiệp hiểu sai rằng xây thương hiệu chỉ cần ‘chiến dịch’ rầm rộ. Thật ra, thương hiệu đòi hỏi cả chiến lược dài hơi, ít nhất 5-7 năm, phải liên tục đổi mới, cạnh tranh, duy trì chất lượng.”

Ông Trinh đặc biệt nhấn mạnh hai hướng: chế biến sâu và sản xuất xanh. Đây là “cứu cánh” để vượt rào cản kỹ thuật, thuế quan, đồng thời bắt kịp xu hướng tiêu dùng thế giới. Về mặt chính sách, Bộ Công Thương tiếp tục lồng ghép chương trình xây dựng thương hiệu quốc gia, triển khai xúc tiến thương mại, bảo hộ nhãn hiệu ở thị trường lớn.

Góc Nhìn Địa Phương: Tiềm Năng Lớn, Nhưng Cần Cú Huých Mạnh

Đại diện ba tỉnh Vĩnh Long, Cà Mau, Bạc Liêu đã nêu rõ thực trạng:

1. Vĩnh Long: bưởi Năm Roi, khoai lang, chôm chôm…

Tỉnh có bưởi Năm Roi, sầu riêng, chôm chôm, khoai lang… với sản lượng hàng trăm nghìn tấn. Tuy nhiên, đa phần vẫn “xuất thô”, rời rạc, sức cạnh tranh yếu. Các chính sách hỗ trợ và đề án hỗ trợ phát triển thương hiệu đã có, nhưng “vẫn thiếu sự phối hợp cả chuỗi”, nhất là sự đầu tư từ doanh nghiệp vào vùng nguyên liệu.

2. Cà Mau: “tôm rừng” đặc sản nhưng nông dân vẫn khổ

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, ông Lê Văn Sử, nhấn mạnh sản phẩm tôm sú Cà Mau được cấp nhiều chứng nhận quốc tế, đặc biệt mô hình “tôm rừng” sạch. Tuy vậy, thị trường chủ yếu xuất qua trung gian, nông dân thu nhập chưa xứng đáng. Tỉnh chào đón doanh nghiệp đến làm thật, hợp tác phát triển vùng nguyên liệu, kiến nghị Chính phủ cho phép “thí điểm chính sách” để tháo gỡ vướng mắc luật đất đai và các quy định khác.

“Muốn làm vùng nguyên liệu lớn thì phải dồn điền đổi thửa. Nhưng luật đất đai cản trở, việc tổ chức dân cư cũng không dễ. Chúng tôi mong các tập đoàn, doanh nghiệp lớn có tâm, có tầm đến cùng Cà Mau, xây thương hiệu tôm quốc gia.”

3. Bạc Liêu: xây “thủ phủ công nghiệp tôm”, dư địa 70% chờ đón nhà đầu tư

Đại diện Sở NN&PTNT Bạc Liêu cho hay, tỉnh có hơn 145.000 ha nuôi thủy sản, trong đó 240.000 tấn tôm/năm, nhưng chỉ 30% được chế biến. Còn lại xuất thô hoặc bán qua kênh “xô” thiếu giá trị. Mục tiêu của Bạc Liêu là trở thành trung tâm công nghiệp ngành tôm cả nước:

“Chúng tôi đã xây khu nông nghiệp công nghệ cao, sẵn sàng đón nhà đầu tư. Thử nhìn tổng sản lượng tôm Bạc Liêu, dư địa vẫn còn tới 70% chưa khai thác. Lời mời hợp tác ở đây là rất thực chất.”

Quyết Tâm Hành Động, Không Để “Thương Hiệu” Chỉ Là “Khát Vọng”

Kết thúc tọa đàm, nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn (Báo Thanh Niên) khẳng định sẽ tổng hợp đầy đủ ý kiến chuyên gia, doanh nghiệp, địa phương, báo cáo lên Chính phủ, Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương. Đây không phải lần đầu Báo Thanh Niên làm cầu nối chính sách; trước đó, nhiều hội nghị đã góp tiếng nói quan trọng giúp Thủ tướng chỉ đạo tháo gỡ các “nút thắt” về du lịch, logistics…

Tất cả đều nhất trí: để nông sản Việt thật sự có thương hiệu, cần:

Chọn lọc sản phẩm mũi nhọn và đầu tư chế biến sâu.
Xây dựng vùng nguyên liệu chuẩn cùng đội ngũ doanh nghiệp, nhà đầu tư đủ năng lực tài chính.
Nâng cao năng lực quản lý, cùng chiến lược marketing dài hạn, kế thừa “nền móng” từ chương trình thương hiệu quốc gia, đồng thời tạo ra những nhãn hiệu riêng gây ấn tượng mạnh với người tiêu dùng quốc tế.

Hành trình vẫn còn dài, nhưng với sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp, ngân hàng, quỹ đầu tư, cùng tinh thần “không có gì là không thể,” nông sản Việt có quyền mơ xa hơn, bán được giá cao hơn và đi vào tâm trí người tiêu dùng thế giới.

“Đừng để nông dân Việt cứ ‘ôm’ phần rủi ro. Khi chuỗi giá trị được liên kết, khi thương hiệu nông sản quốc gia được định vị, chính nông dân sẽ là người hưởng lợi đầu tiên.”

Bài viết tổng hợp từ nội dung tọa đàm “Xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt” do Báo Thanh Niên phối hợp cùng Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương và các chuyên gia, doanh nghiệp tổ chức.