Vinaxuki: Giấc mơ ô tô Việt và những bài học đắt giá

Vinaxuki từng là niềm hy vọng cho ngành ô tô Việt với tham vọng xe ‘made in Vietnam’ giá rẻ. Khủng hoảng tài chính, rẽ hướng sang xe con và thiếu hụt vốn đã khiến giấc mơ ấy dang dở.

Vinaxuki Và Tham Vọng ô Tô “Made In Vietnam”

Nhắc đến Vinaxuki là gợi lại một thời huy hoàng khi giấc mơ sở hữu chiếc xe do chính người Việt sản xuất trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết. Ông Bùi Ngọc Huyên – nhà sáng lập Vinaxuki – xuất thân từ một kỹ sư, từng ấp ủ ước mơ chế tạo ô tô ngay từ khi còn nhỏ. Ông khao khát chứng minh rằng, người Việt hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ và tự tay sản xuất ô tô với tỉ lệ nội địa hóa cao.

Ngay từ năm 2004 đến khoảng 2012, Vinaxuki đã thành công trong việc tung ra thị trường nhiều mẫu xe tải, xe bán tải, thậm chí cả xe khách. Nhờ mức giá cạnh tranh, xe tải Vinaxuki xuất hiện khắp mọi nẻo đường, giúp doanh nghiệp này ghi dấu ấn đặc biệt. Những năm đầu, hễ sản xuất bao nhiêu là tiêu thụ hết bấy nhiêu.

Thời Hoàng Kim Và Bước Ngoặt Đầy Mạo Hiểm

Đỉnh cao của Vinaxuki gắn liền với dòng xe tải nhỏ và bán tải. Tuy nhiên, giai đoạn 2008–2009, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu ập đến, nhu cầu xe tải giảm sút nghiêm trọng. Doanh thu lao dốc, Vinaxuki buộc phải tìm hướng đi mới và quyết định mạo hiểm: lấn sân sang sản xuất xe con (xe du lịch).

Ý tưởng “xe con thương hiệu Việt” của ông Huyên khá táo bạo. Tại Triển lãm Ô tô Việt Nam cuối năm 2012, Vinaxuki lần đầu giới thiệu mẫu xe con VG150 với khung vỏ do người Việt thiết kế. Thế nhưng, việc dồn lực cho dự án xe con thời điểm thị trường khó khăn, cộng thêm số vốn khổng lồ cần thiết để hoàn thiện một mẫu xe hoàn toàn mới, đã khiến Vinaxuki sa lầy.

Nợ Chồng Chất, Tài Sản Bị Bán Rẻ Mạt

Khi không thể cạnh tranh với các thương hiệu quốc tế, Vinaxuki rơi vào vòng xoáy nợ nần. Doanh nghiệp bị “đuối” về dòng tiền lưu động, trong khi ngân hàng tỏ ra dè dặt vì rủi ro quá lớn. Tổng nợ của Vinaxuki từng có lúc lên đến 1.600 tỷ đồng; nhà máy số 1 ở Mê Linh đành bán để trả nợ, nhưng vẫn không đủ.

Hệ thống nhà xưởng, máy dập khung, robot hiện đại – niềm tự hào một thuở – dần trở thành sắt vụn. Nhà máy tại Thanh Hóa, Thái Nguyên cùng nhiều khu đất đai khác cũng bị đem ra đấu giá nhiều lần với giá khởi điểm giảm dần nhưng rất ít nhà đầu tư mặn mà.

“Ông không ký cho bác vay tái cơ cấu, nhưng ông lại cho vay cả mấy trăm tỷ để nhập ô tô nguyên chiếc. Ông bắt tôi bán nhà máy…” – Ông Huyên đau xót trải lòng.

Nỗ lực tìm kiếm nguồn vốn bị ngăn trở, Vinaxuki phải đối diện với loạt kiện tụng pháp lý liên quan đến tài sản thế chấp. Cuối năm 2014, dấu mốc “lao dốc không phanh” chính thức bắt đầu khi nhiều chủ nợ quyết liệt siết nợ, đưa toàn bộ những gì còn lại ra bán đấu giá.

Nguyên Nhân Thất Bại Từ Góc Nhìn Chuyên Gia

Các chuyên gia cho rằng việc lựa chọn sản phẩm xe con tại thời điểm ô tô ngoại đang tràn ngập thị trường khiến Vinaxuki mất lợi thế. Chiến lược phân tán nhà máy ở nhiều tỉnh thành cũng gây tốn kém vận chuyển, quản lý, đội chi phí sản phẩm.

Trong khi đó, Vinaxuki vẫn chưa có đủ tiềm lực khoa học, công nghệ lẫn hậu thuẫn tài chính đủ lớn để làm ra một mẫu xe con hoàn toàn mới. Phương án nội địa hóa đòi hỏi chi phí đầu tư cực lớn, mà doanh nghiệp lại đang kiệt quệ. Nhiều ngân hàng cho rằng Vinaxuki “mạo hiểm quá mức”, kéo theo hệ lụy nợ chồng nợ.

“Chẳng có thất bại về công nghệ hay năng lực, ai nói vậy là nói mò. Tôi không thể mạnh như VinFast, vài ba năm làm ô tô được. Tôi tay trắng đi lên…” – Ông Huyên một mực khẳng định.

Tâm Huyết Của Người Sáng Lập Và Bài Học Cho Tương Lai

Dù thất bại, câu chuyện Vinaxuki vẫn để lại nhiều bài học về khát vọng, về chiến lược đầu tư và cách thức quản trị rủi ro. Vinaxuki cùng ông Bùi Ngọc Huyên đã đặt viên gạch đầu tiên cho ý tưởng “ô tô Việt giá rẻ” – ước mơ từng làm nức lòng hàng triệu người.

Ông Huyên chia sẻ mong muốn các thế hệ sau sẽ tiếp nối, biến giấc mơ sản xuất ô tô “made in Vietnam” thành hiện thực. Câu chuyện Vinaxuki nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của nguồn lực tài chính, sự đồng bộ chính sách và tính khả thi khi triển khai một dự án công nghiệp lớn.

“Mai kia bố không làm nữa, nhưng bố còn sức khỏe thì bố vẫn tham gia làm với con. Phải cho các nhà máy hoạt động trở lại…” – Ông Huyên nhắn nhủ tới thế hệ trẻ.

Nhìn lại hành trình nhiều gian nan, người ta vẫn thấy khát vọng ô tô Việt chưa bao giờ nguội tắt, chỉ là con đường ấy còn lắm “ổ gà” và đòi hỏi sự bền bỉ, táo bạo cùng tầm nhìn xa. Vinaxuki đã đi một chặng đường đầy hoài bão, và bài học về chiến lược, dòng vốn, khả năng cạnh tranh vẫn vẹn nguyên tính thời sự cho bất kỳ doanh nghiệp nào muốn bước chân vào ngành công nghiệp khắc nghiệt này.