Mắm tép Hà Yên: Tinh hoa làng nghề trăm năm vẫn tỏa sáng

Mắm tép Hà Yên là đặc sản nổi tiếng của làng nghề Yên Dương huyện Hà Trung tỉnh Thanh Hóa. Được làm từ tép riu nhỏ, thân xanh trong, chỉ sống ở vùng nước sạch nhiều rong rêu, mắm có màu đỏ vàng óng, sánh đặc và hương thơm quyến rũ.

Mắm tép Hà Yên mang vị đậm đà, hơi chua, thường dùng để chưng thịt, chấm cà pháo, hay ăn cùng cơm nóng. Đây là sản phẩm kết tinh từ sự tảo tần và tay nghề khéo léo của người dân nơi đây, từng được xem là món “tiến vua” qua nhiều thế hệ.

Hương Vị Độc Đáo Của Làng Nghề Truyền Thống

Giữa vùng quê Yên Dương, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa, mắm tép Hà Yên từ lâu đã trở thành một đặc sản nổi tiếng, không chỉ là một món ăn thường nhật mà còn là niềm tự hào văn hóa của người dân nơi đây. Được làm từ những con tép nhỏ, thân xanh trong, chỉ sinh sống ở vùng nước sạch, món mắm này đã chinh phục cả những người khó tính nhất bởi hương vị đậm đà và quyến rũ.

Vào mùa nông nhàn tháng 11, 12 âm lịch, người dân Hà Yên lại nô nức cùng nhau ra sông dũi tép, mang về để chế biến mắm. Món mắm tép này ra đời từ nhu cầu bảo quản thực phẩm, nhưng lại trở thành một biểu tượng ẩm thực của vùng đất này, được “tiến vua” từ thời xa xưa nhờ hương vị đặc biệt.

Bí Quyết Làm Nên Hũ Mắm Tép Hảo Hạng

Mắm tép Hà Yên khác biệt bởi màu sắc đỏ vàng óng ánh và độ sánh đặc tự nhiên. Để tạo ra được mẻ mắm thơm ngon, các nghệ nhân phải tỉ mỉ từ khâu chọn nguyên liệu, thời điểm đánh bắt tép, đến công đoạn ủ mắm và canh thời tiết. Một hũ mắm ngon phải trải qua quá trình kết hợp hoàn hảo giữa tép, muối và thính gạo – loại thính được rang vàng đều và không còn mùi gạo sống.

Cô Nguyễn Thị Hoa, một người thợ làm mắm lâu năm chia sẻ: “Tép phải được đánh bắt vào những tháng cuối năm, khi tép chưa đẻ trứng, thân chắc và ngọt. Tỷ lệ tép, muối, thính phải rất chuẩn: một yến tép là hai cân rưỡi muối và ba lạng thính. Nếu thính nhiều quá, mắm sẽ bị chua, không ngon.”

Để đảm bảo hương vị truyền thống, mắm được ủ trong chum sành và bảo quản kỹ lưỡng, vì chỉ một sơ suất nhỏ trong khâu vệ sinh cũng có thể làm hỏng cả hũ mắm.

Giá Trị Kinh Tế Từ Những Hũ Mắm Tép Thơm Ngon

Ngày nay, nghề làm mắm tép không chỉ giữ vai trò bảo tồn văn hóa mà còn mang lại thu nhập ổn định cho nhiều gia đình tại Yên Dương. Tép tươi hiện được bán với giá khoảng 120.000 đồng/kg, còn mắm tép dao động từ 120.000 – 130.000 đồng/kg, phụ thuộc vào chất lượng và thời gian ủ.

Bà Hoa cho biết thêm: “Mỗi ngày, một gia đình có thể đánh bắt được từ hai đến ba yến tép. Nhiều gia đình chọn bán tép tươi để có thu nhập ngay, nhưng cũng có những nhà ủ mắm để bán quanh năm, giữ hương vị đặc biệt của quê hương.”

Khó Khăn Và Những Bước Chuyển Mình

Nghề làm mắm tép từng gặp khó khăn lớn khi nguồn tép bị giảm sút nghiêm trọng do ô nhiễm nước và thời tiết biến đổi. Tuy nhiên, nhờ ý thức bảo vệ môi trường được nâng cao, người dân đã nỗ lực phục hồi và bảo tồn nghề truyền thống. Đến năm 2021, mắm tép Hà Yên đã được công nhận là làng nghề truyền thống và được đăng ký chứng nhận OCOP ba sao năm 2022.

Phụ Nữ – Những Người Giữ Gìn Nghề Truyền Thống

Phụ nữ đóng vai trò chính trong việc duy trì nghề làm mắm, đồng thời góp phần nâng cao thu nhập cho gia đình và khẳng định vị thế của mình trong xã hội. Chính quyền địa phương đã tích cực liên kết với Hội Liên hiệp Phụ nữ xã, hỗ trợ phụ nữ tiếp tục duy trì và phát triển nghề.

Hiện nay, có hơn 20 hộ gia đình ở Yên Dương đang trực tiếp sản xuất mắm tép, phần lớn là phụ nữ từ 40 đến 60 tuổi. Đây là một mô hình kinh tế bền vững, vừa gìn giữ nét đẹp truyền thống, vừa tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia kinh tế gia đình.

Mắm Tép – Linh Hồn Ẩm Thực Hà Yên

Mắm tép Hà Yên thường được sử dụng để chưng thịt, chấm cà pháo hay ăn cùng cơm nóng với vài lát ớt, khiến bữa ăn dân dã trở nên ngon lành và đậm đà hơn. Đặc sản này không chỉ là một món ăn mà còn là kết tinh của công sức và tình yêu quê hương của người dân nơi vùng quê chiêm trũng.

Yên Dương, chỉ cách trung tâm thị trấn Hà Trung 5 km, không chỉ nổi tiếng với mắm tép mà còn với những di tích tâm linh như đền Trần Hưng Đạo và các đình làng cổ. Đến đây, du khách có thể cảm nhận được hương vị độc đáo của mắm tép Hà Yên, đồng thời khám phá văn hóa truyền thống lâu đời.