Cách người Tày làm nên món đặc sản nếp khẩu rang thơm ngon nức tiếng

Khẩu rang làm từ nếp non cắt về và đồ nguyên cả hạt thóc, phơi dưới nắng nhẹ nên giữ được vị thơm của cốm, màu vàng của lúa non, giữ nguyên chất dinh dưỡng trong hạt gạo.

Huyện vùng cao Bắc Hà có nhiều sản phẩm đặc sản đã được công nhận đạt sao OCOP. Riêng đồng bào dân tộc Tày tại thôn Na Lo, người dân đã mạnh dạn phát triển ý tưởng và xây dựng thành công 2 sản phẩm đạt OCOP là cốm và khẩu rang. Tất cả sử dụng nguồn nguyên liệu có nguồn gốc từ việc canh tác lúa nếp ở địa phương.

Thôn Na Lo xã Tà Chải huyện Bắc Hà tỉnh Lào Cai có trên 85% hộ đồng bào dân tộc Tày sinh sống. Những người phụ nữ dân tộc Tày ở nơi đây vốn khéo tay hay làm, trong đó có nghề làm khẩu rang. Hiện thôn có 35 hộ tham gia làm khẩu rang. Giữa tháng 9 là mùa làm khẩu rang của bà con thôn Na Lo. Các hộ thường làm khẩu rang vào những ngày thời tiết nắng ráo, thuận tiện cho việc phơi sấy.

Để có một mẻ khẩu rang thơm ngon, yêu cầu đầu tiên phải lựa chọn nguyên liệu tốt và được lựa chọn kỹ càng. Lúa nếp được chọn làm khẩu rang là lúa nếp đã qua giai đoạn làm cốm, khi bấm hạt không còn ngậm sữa là đạt yêu cầu. Những bông lúa này sẽ được cắt về nhà, tuốt, loại bỏ hạt lép và đưa vào đồ cách thủy. Đây là khâu quyết định độ dẻo thơm ngon và màu sắc của mẻ khẩu rang. Khi đồ phải điều chỉnh lửa ở mức vừa phải và đồ liên tục trong khoảng 30 phút, khi mùi thơm tỏa ra là đạt yêu cầu.

Hạt lúa sau khi đồ có thể phơi khô bảo quản để dùng dần hoặc cũng có thể xát ngay, bóc vỏ, sau đó ngâm nước ấm ở nhiệt độ từ 50-60 độ C, thời gian khoảng 20-25 phút, để ráo nước cho vào chỏ để đồ. Khẩu rang được gói trong lá dong hoặc lá chuối vừa giữ được hương vị tinh khiết của lúa nếp, vừa mang đậm bản sắc núi rừng. Vì được phơi khô, nên muốn bảo quản lâu dài sẽ không xát vỏ, chống được ẩm mốc thì có thể để được vài tháng.

Đối với khẩu rang đã xay xát, sẽ được đóng gói hút chân không, dán tem truy xuất nguồn gốc để xuất bán ra thị trường. Do không dùng hóa chất hay bất cứ thuốc tạo màu nào nên khẩu rang Na Lo có màu vàng tự nhiên, dẻo mềm và rất thơm.

Khẩu rang là món ăn truyền thống của người dân tộc Tày trong ngày ăn cơm mới, lễ cưới. Khi được công nhận đạt sao OCOP thì món ăn đặc trưng này có thêm cơ hội mở rộng thị trường và luôn được đông đảo khách hàng ưa chuộng.

Khẩu rang Na Lo chế biến đến đâu tiêu thụ đến đó, góp phần đem lại nguồn thu đáng kể cho các gia đình. Không chỉ có hương vị rất đặc trưng mà qua kết quả chủ động phân tích về dinh dưỡng trong khẩu rang Na Lo, cho thấy giàu chất dinh dưỡng như tinh bột, protein, vitamin, canxi… rất tốt cho sức khỏe.

Lượng khách du lịch đến với thôn Na Lo ngày một tăng, do vậy các sản phẩm sạch do người dân địa phương sản xuất và chế biến được tiêu thụ nhiều, trong đó có khẩu rang.

Từ những lợi ích và giá trị của sản phẩm khẩu rang Na Lo. Tổ hợp tác và các hộ gia đình trong thôn đã liên kết hợp đồng với một số địa chỉ trong và ngoài tỉnh để cung cấp sản phẩm đặc hữu của địa phương đến tay người tiêu dùng nhiều hơn. Phát triển sản xuất khẩu rang hiện nay đang là hướng đi đúng trong chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp. Đồng thời bảo tồn lưu giữ và phát triển nguồn giống lúa nếp địa phương.

Phát triển nghề làm cốm và khẩu rang là một trong những định hướng phát triển du lịch gắn với nông nghiệp, trở thành một sản phẩm du lịch, tạo điểm nhấn cho du khách mỗi khi đến với cao nguyên trắng Bắc Hà.

Có nhiều sản phẩm đạt sao OCOP đóng góp từ nguyên liệu có sẵn tại địa phương, thể hiện sự năng động sáng tạo của nông dân thôn Na Lo. Từ đây sẽ có thêm nhiều mô hình hiệu quả sáng tạo trong vận dụng những tiến bộ mới vào sản xuất, tạo liên kết vùng trồng lúa nếp của các xã trong địa bàn huyện. Qua đó góp phần nâng cao thu nhập và mức sống của người dân. Thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp nông thôn một cách bền vững.