
Dẻo thơm nếp Tú Lệ, hạt ngọc miền Tây Bắc
“Nếp Tú Lệ, tẻ Mường Lò”, câu nói này đã được truyền tụng khắp Tây Bắc và bay xa trên mọi miền đất nước. Bởi hương vị thơm ngon độc đáo của giống gạo nếp quý, được trồng trên chính mảnh đất này và dưới bàn tay của bà con dân tộc Thái cần mẫn, chân chất.
Hạt nếp ở đây dẻo thơm đặc biệt bởi hấp thụ tinh túy của đất trời, thêm sự vất vả sớm hôm của người dân. Giống nếp này được bà con này gọi là nếp Tan lả. Người già ở làng vẫn kể cho con cháu nghe giai thoại về giống nếp Tan Lả Tú Lệ được trồng ở đây.
Ngày xưa có một tộc người Thái được ông tiên hiện lên cho một giống thóc quý và dặn rằng phải tìm được mảnh đất phù hợp thì thóc mới quý và cho gạo dẻo thơm. Người Thái đi khắp vùng Tây Bắc, đến nơi nào đất tốt cũng gieo trồng thử nhưng hạt thóc không nảy mầm. Không nản chí họ vẫn tiếp tục đi đến chân đèo Khau Phạ, họ xuống suối Mường Lùng uống nước thấy dòng nước mát trong và ngọt lịm, đất trong thung lũng tươi tốt lạ lụng, gieo hạt giống xuống thấy nảy mầm xanh tốt và cho gạo dẻo thơm. Thế là người Thái dừng lại cất nhà dựng bản và trồng lúa nếp từ thuở ấy.
Do đất và nước nơi đây, giống lúa nếp tan lả Tú Lệ cho hạt mẩy, to, tròn, trong veo, thơm. Khi nấu lên hạt căng, rất thơm và dẻo mà không một lúa nếp nào có thể sánh được. Nếu đem giống lúa nếp này trồng ở nơi khác thì không còn ngon nữa.
Giờ chẳng còn ai biết được giống lúa nếp thơm ngon có từ lúc nào, chỉ biết rằng gạo nếp Tan Lả Tú Lệ vẫn thơm, vẫn dẻo, người đồng bào vẫn cày cấy hàng năm với loại gạo đặc sản của quê hương.
Người Thái trắng cũng ăn tết giống người Kinh. Để đón Tết, để thờ cúng ông bà Tổ Tiên thì bánh chưng là món không thể thiếu được, đây chính là lúc loại gạo nếp quý Tú Lệ được đưa ra sử dụng.
Một món nữa cũng chế biến từ gạo nếp Tú Lệ đó là xôi. Dù xôi chẳng cần cho nước dừa hay bất cứ một loại gia vị nào thì hạt xôi vẫn ngọt, dẻo, bùi, không bị ướt, không bị dính, ngọt, khi nhai kỹ sẽ thấy bùi, không có cảm giác ngán như các loại xôi nếp bình thường khác. Hương thơm ngạt ngào như hương hoa ban của núi rừng Tây Bắc đọng lại mà thành, cái hương thơm ấy cứ nhẹ nhàng lan tỏa khắp không gian mà ít có loại xôi nếp nào sánh kịp.
Ngoài xôi, bánh chưng. Nếp Tú Lệ còn là nguyên liệu để tạo nên một đặc sản danh tiếng đó là cốm. Cốm Tú Lệ có hương vị ngọt ngào, thanh mát. Không chỉ là tinh hoa của đất trời, mà còn có cả tình yêu, hồn đất, hồn người gửi gắm vào trong đó.
Nếp Tú Lệ nay đã phân phối tại các hệ thống bán lẻ như siêu thị, cửa hàng nông sản thực phẩm cao cấp. Với giá bán trên 60.000đ/kg