Coca-Cola: Lịch sử đen tối và bí mật đằng sau thương hiệu tỉ đô

Khi nói đến Coca-Cola, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến hình ảnh chai nước ngọt biểu tượng và cảm giác tươi mát sảng khoái. Nhưng ít ai biết rằng đằng sau sự thành công của thương hiệu này là những bí mật, scandal và cả những cáo buộc liên quan đến sức khỏe, môi trường và chính trị.

Từ công thức ban đầu chứa cocaine, mối quan hệ bất ngờ với Đức Quốc xã trong Chiến tranh Thế giới thứ II, cho đến vấn đề ô nhiễm nhựa và nước, Coca-Cola đã xây dựng một hình ảnh đẹp đẽ trong khi che giấu những sự thật gây sốc. Liệu đây có phải chỉ là một thương hiệu nước giải khát hay là một biểu tượng của quyền lực kinh tế toàn cầu?

Công thức bí ẩn và khởi nguồn chứa cocaine

Vào năm 1886, nhà dược sĩ John Pemberton ở Atlanta, Mỹ, đã pha chế ra công thức Coca-Cola với mục tiêu tạo ra một loại thuốc bổ giúp ông giảm chứng nghiện morphine. Công thức ban đầu chứa coca leaf extract – chiết xuất từ lá coca – có chứa khoảng 9mg cocaine trong mỗi khẩu phần. Nhiều nhà nghiên cứu tin rằng điều này nhằm thu hút tầng lớp thượng lưu vốn quen thuộc với loại chất này, khiến Coca-Cola trở thành một loại “chất gây nghiện hợp pháp” vào thời đó. Đến đầu thế kỷ 20, khi công chúng bắt đầu nhận thức về nguy hiểm của cocaine, Coca-Cola âm thầm loại bỏ chất này khỏi công thức vào khoảng năm 1904. Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là công ty vẫn nhập khẩu lá coca đến tận ngày nay nhờ giấy phép đặc biệt từ chính phủ Hoa Kỳ.

Bí ẩn Fanta và sự hợp tác với Đức Quốc xã

Trong Thế chiến II, Coca-Cola đứng trước thách thức khi không thể nhập khẩu siro Coca-Cola vào Đức do các lệnh cấm vận. Để tồn tại tại thị trường Đức Quốc xã, Coca-Cola đã sáng chế ra Fanta, một sản phẩm thay thế giúp công ty tiếp tục kinh doanh dưới sự kiểm soát của Đức. Nhà nghiên cứu Mark Pendergrast cho rằng Fanta là giải pháp mà Coca-Cola tìm ra để “chiến thắng ở cả hai mặt trận”, và theo nhiều sử gia, công ty này đã kiếm lợi từ cả hai phe trong cuộc chiến. Ngày nay, ít người tiêu dùng nhận thức rằng Fanta có nguồn gốc từ Đức Quốc xã.

Vấn nạn ô nhiễm và khủng hoảng nước

Mỗi năm, Coca-Cola sản xuất khoảng 120 tỷ chai nhựa, tương đương với 3.500 chai nhựa mỗi giây, góp phần vào khủng hoảng nhựa toàn cầu. Tại các quốc gia như Ấn Độ và Mỹ Latin, các nhà máy đóng chai Coca-Cola cũng bị cáo buộc vì cạn kiệt nguồn nước địa phương. Tại làng Plachimada, Ấn Độ, vào năm 2004, cư dân địa phương cho biết nguồn nước của họ bị khô cạn do nhà máy Coca-Cola hút nước, khiến họ phải đối mặt với tình trạng thiếu nước trầm trọng. Bất chấp các phản đối, công ty chỉ đưa ra các cam kết về “phát triển bền vững” nhưng nhiều nhà môi trường đánh giá Coca-Cola làm rất ít ngoài việc đưa ra những lời hứa suông.

Nỗi lo về sức khỏe và cuộc chiến đường trong nước ngọt

Với 10 muỗng cà phê đường trong mỗi lon nước, Coca-Cola góp phần lớn vào tình trạng béo phì, tiểu đường và bệnh tim trên toàn cầu. Trong những năm 1950, để đối phó với mối lo ngại về sức khỏe, Coca-Cola đã tài trợ cho các nhà khoa học nhằm giảm nhẹ tác hại của đường, đổ lỗi cho tình trạng béo phì là do lười vận động thay vì tiêu thụ đường. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nhiều lần lên tiếng chỉ trích Coca-Cola vì ảnh hưởng tiêu cực của sản phẩm đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em. Tuy nhiên, Coca-Cola đã chi hàng triệu đô la để vận động hành lang, ngăn chặn các loại thuế đánh vào đồ uống có đường ở nhiều quốc gia.

Chiến lược marketing và ảnh hưởng chính trị mạnh mẽ

Không chỉ là một thương hiệu nước ngọt, Coca-Cola còn tạo ra các biểu tượng văn hóa. Hình ảnh ông già Noel vui vẻ trong bộ đồ đỏ trắng quen thuộc là kết quả của chiến dịch quảng cáo từ những năm 1930 của Coca-Cola, nhằm biến thương hiệu thành biểu tượng của sự đoàn viên và hạnh phúc. Thương hiệu này chi hàng tỷ USD để duy trì hình ảnh “gần gũi, thân thiện”, trong khi che giấu những mặt tối của mình. Coca-Cola còn bị cáo buộc gây sức ép lên các chính phủ để ngăn chặn các chính sách kiểm soát lượng đường tiêu thụ, bảo vệ lợi ích của mình trước các quy định khắt khe.

Với một bề dày lịch sử phức tạp, Coca-Cola đối mặt với thách thức trong việc duy trì hình ảnh thân thiện trước những cáo buộc ngày càng gia tăng về tác động xấu đến sức khỏe, môi trường và chính trị. Ngày nay, khi người tiêu dùng trở nên am hiểu hơn, Coca-Cola đang cố gắng khôi phục niềm tin bằng các sáng kiến xanh. Nhưng câu hỏi đặt ra là: Một thương hiệu với quá khứ đầy tranh cãi liệu có thể thật sự thay đổi?