Chè Việt Nam và con đường thương mại mới: Từ giá trị nội địa đến tầm cao quốc tế

Ngành chè Việt Nam đối mặt thách thức giá rẻ xuất khẩu, cần đổi mới giống, công nghệ, liên kết sản xuất. Hướng đến chè chất lượng cao, bền vững, gắn kết du lịch sinh thái, tạo giá trị thương hiệu toàn cầu và nâng cao đời sống nông dân.

Câu Chuyện Chè Việt Nam: Thành Tựu Và Thách Thức

Chè Việt Nam, một loại cây trồng gắn bó với đời sống và văn hóa người Việt, đang đối mặt với bài toán lớn: làm sao thoát khỏi cái bẫy “giá rẻ” xuất khẩu để vươn mình khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế? Mặc dù nội tiêu đang phát triển tốt, với giá chè nội địa trung bình đạt 4 USD/kg và thậm chí lên đến 800 nghìn – 1 triệu đồng/kg tại Thái Nguyên, xuất khẩu chè Việt Nam vẫn chủ yếu dừng lại ở dạng thô, với giá trị thấp.

Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, chia sẻ: “Thực trạng đáng buồn là chúng ta đang rơi vào bẫy giá rẻ trên thị trường xuất khẩu. Thay vì cạnh tranh chất lượng, doanh nghiệp lại dìm giá lẫn nhau, dẫn đến tình trạng chè Việt Nam bị đánh giá thấp.”

Với tổng kim ngạch xuất khẩu 800 triệu USD/năm, ngành chè còn nhiều tiềm năng chưa được khai thác hiệu quả. Câu hỏi đặt ra là: làm sao để chè Việt Nam, từ các vùng nguyên liệu như Thái Nguyên, Lai Châu, Nghệ An, trở thành thương hiệu toàn cầu với giá trị cao?

Bài Toán Chất Lượng Và Liên Kết Sản Xuất

Một trong những vấn đề cốt lõi của ngành chè Việt Nam là chất lượng vùng nguyên liệu. Hiện nay, nhiều vùng chè vẫn sử dụng giống cũ với năng suất thấp, chất lượng không đồng đều. Việc sản xuất chè manh mún cũng khiến giá chè xuất khẩu bị kéo xuống. Điển hình, tại Lai Châu, có những xã sở hữu đến 31 nhà máy chế biến nhỏ lẻ, dẫn đến việc tranh mua tranh bán nguyên liệu, thiếu sự gắn kết.

Ông Đoàn Anh Tuân, Giám đốc Công ty Chè Thế Hệ Mới, đưa ra một góc nhìn mới: “Chúng ta không thể tiếp tục chạy theo số lượng mà phải chuyển sang tập trung vào chất lượng. Cần một tư duy mới để chè không còn là cây xóa đói giảm nghèo, mà trở thành cây làm giàu.” Để đạt được điều này, ông Tuân nhấn mạnh vai trò của công nghệ: “Chúng tôi đã đầu tư vào các dây chuyền hiện đại như trà túi lọc, trà hòa tan, trà đóng chai không chất bảo quản để đáp ứng thị trường cao cấp.”

Bước Chuyển Mình Từ Giống Đến Công Nghệ

Một yếu tố quan trọng giúp nâng tầm giá trị chè Việt Nam chính là đổi mới giống chè. Hiện nay, các giống mới như VN15, Hương Bắc Sơn không chỉ cho năng suất cao mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn chế biến chè cao cấp. Tiến sĩ Nguyễn Văn Toàn, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp miền núi phía Bắc, cho biết: “Giống Hương Bắc Sơn của chúng tôi đã được chuyên gia Đài Loan đánh giá vượt trội hơn giống Kim Tuyên trong chế biến chè Ô Long.”

Tuy nhiên, để các giống chè mới thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự đồng bộ từ canh tác đến chế biến. Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng Trọt, chia sẻ: “Bộ Nông nghiệp đang triển khai hai chương trình quan trọng: tái canh diện tích chè già cỗi và chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ. Đây sẽ là giải pháp giúp chè Việt Nam đạt tiêu chuẩn quốc tế.”

Cần Một Hệ Sinh Thái Liên Kết

Liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp, và chính quyền địa phương là yếu tố quyết định để ngành chè phát triển bền vững. Tại Lai Châu, chính quyền địa phương đã hỗ trợ 100% giống và phân bón cho các hộ dân trong 3 năm đầu, đồng thời cấp vốn đầu tư nhà máy chế biến lên đến 15 tỷ đồng/nhà máy.

Ông Hà Trọng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu, nhấn mạnh: “Chúng tôi không chỉ tập trung vào phát triển chè nguyên liệu mà còn hướng đến chè sạch, gắn với du lịch sinh thái. Vùng chè cổ thụ Lai Châu ở độ cao 1.600m là tiềm năng lớn để tạo ra các sản phẩm đặc sản.”

Con Đường Thương Mại Mới: Đổi Mới Để Tỏa Sáng

Ngành chè Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá. Các sản phẩm như chè Shan tuyết cổ thụ ở Lai Châu, trà sen ướp cầu kỳ, hay trà xanh Tân Cương Thái Nguyên đều có tiềm năng trở thành quốc bảo. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía:

• Doanh nghiệp: Đầu tư công nghệ, xây dựng thương hiệu.
• Chính quyền: Hỗ trợ chính sách, định hướng quy hoạch.
• Người nông dân: Tuân thủ quy trình sản xuất bền vững.

Như ông Hoàng Vĩnh Long kết luận: “Nếu chúng ta không cùng nhau nâng tầm chất lượng, chè Việt Nam sẽ mãi là sản phẩm giá rẻ. Nhưng nếu biết cách khai thác tiềm năng, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng một ngành chè mạnh mẽ, cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế.”

Hy Vọng Cho Ngành Chè Việt Nam

Từ những thay đổi nhỏ trong tư duy, giống cây trồng, đến những bước đầu tư lớn vào công nghệ và liên kết sản xuất, ngành chè Việt Nam đang dần tìm thấy ánh sáng cuối đường hầm. Một ngành chè đổi mới, bền vững và chất lượng cao không chỉ giúp nâng cao đời sống người trồng chè mà còn khẳng định vị thế nông sản Việt trên bản đồ thế giới.

Hãy cùng kỳ vọng vào một tương lai mới cho chè Việt Nam!