Biến phế phẩm thành lợi nhuận: Hành trình xanh trong nông nghiệp Việt Nam

Mỗi năm, Việt Nam tạo ra 160 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp, phần lớn bị lãng phí. Tuy nhiên, các doanh nghiệp và nông dân đã biến phụ phẩm này thành hàng hóa, mang lại giá trị kinh tế, bảo vệ môi trường và thúc đẩy xu hướng xanh.

Phụ Phẩm Nông Nghiệp: Tài Nguyên Chưa Được Khai Thác

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Việt Nam sản xuất khoảng 160 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp mỗi năm, bao gồm rơm rạ, phế phẩm từ chăn nuôi, và trồng trọt. Phần lớn trong số này bị bỏ đi hoặc xử lý không đúng cách, gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, khi được tái chế đúng cách, nguồn phụ phẩm này có thể trở thành “mỏ vàng” kinh tế, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững.

Ví dụ, mỗi năm, ngành lúa gạo thải ra hơn 40 triệu tấn rơm rạ. Nếu đốt bỏ, lượng khí thải CO2 tương đương 50 triệu tấn sẽ được xả vào môi trường. Nhưng khi tái chế thành nguyên liệu đốt hoặc phân bón hữu cơ, rơm rạ có thể mang lại giá trị kinh tế cao. Anh Tài, một nông dân tại miền Tây, đã thành công khi chế biến rơm thành nguyên liệu nhóm lửa, bán trên Amazon với giá 500.000 đồng/kg. “Trước đây, tôi chỉ nghĩ rơm là thứ bỏ đi. Bây giờ, mỗi 5 tấn rơm giúp tôi kiếm thêm 190 triệu đồng,” anh Tài chia sẻ.

Kinh Tế Tuần Hoàn: Xu Hướng Tất Yếu Trong Nông Nghiệp

Mô hình kinh tế tuần hoàn – tái sử dụng phụ phẩm để tạo ra giá trị mới – không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn giảm phát thải khí nhà kính. Đây là hướng đi bền vững giúp Việt Nam đạt mục tiêu giảm 30% lượng khí methane vào năm 2030 và tiến tới “phát thải ròng bằng không” vào năm 2050.

Các doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này đã đạt được nhiều thành tựu. Một cơ sở chế biến tại Bình Phước biến trái điều bỏ đi thành nước mắm chay, kho quẹt chay – những sản phẩm mang đậm giá trị văn hóa và xuất khẩu tốt. Một doanh nghiệp khác chế biến xơ mướp thành bông tắm, miếng rửa chén, và nhiều sản phẩm thân thiện môi trường. Mỗi xơ mướp có thể mang lại giá trị 40.000 đồng sau khi được chế biến sâu.

“Người tiêu dùng hiện nay ưu tiên sản phẩm thân thiện môi trường. Điều này mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp tận dụng phụ phẩm để sản xuất các sản phẩm xanh,” một đại diện doanh nghiệp chia sẻ.

Chính Sách EPR: Động Lực Thúc Đẩy Chuyển Đổi Xanh

Chính phủ Việt Nam đã ban hành chính sách EPR (Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất), yêu cầu các doanh nghiệp đóng góp tài chính để thu gom và xử lý chất thải từ năm 2022. Tính đến cuối năm 2024, các nhà sản xuất đã nộp 1.500 tỷ đồng vào quỹ này.

Những khoản đóng góp này không chỉ hỗ trợ xử lý chất thải mà còn thúc đẩy doanh nghiệp thay đổi thiết kế bao bì theo hướng thân thiện môi trường. Nhiều doanh nghiệp chọn cải tiến thay vì chỉ đóng tiền, giúp giảm chi phí dài hạn và cải thiện hình ảnh thương hiệu.

Tiềm Năng Xuất Khẩu Từ Phụ Phẩm Nông Nghiệp

Phụ phẩm nông nghiệp không chỉ mang lại giá trị kinh tế trong nước mà còn là nguồn hàng xuất khẩu tiềm năng. Các sản phẩm từ rơm, xơ mướp, hay trái điều đã có mặt trên các sàn thương mại điện tử quốc tế, như Amazon, với mức giá cao.

Bên cạnh đó, các chuyên gia dự đoán thị trường xuất khẩu sản phẩm xanh sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ khi xu hướng tiêu dùng bền vững trở thành tiêu chí quan trọng. Theo tính toán, Việt Nam có thể chế biến khoảng 43 triệu tấn phân bón hữu cơ và hàng triệu tấn các loại phân bón khác từ phụ phẩm, tạo ra nguồn thu hàng tỷ USD.

“Chúng ta cần tận dụng thế mạnh địa phương, đầu tư vào nghiên cứu và triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn để gia tăng giá trị cho phụ phẩm nông nghiệp,” một chuyên gia môi trường nhận định.

Hướng Đi Mới Cho Nông Dân Và Doanh Nghiệp

Không chỉ các doanh nghiệp lớn, nhiều nông dân cũng đã bắt đầu tận dụng phụ phẩm để gia tăng thu nhập. Ví dụ, anh Triệu tại Tây Ninh mỗi ngày kiếm thêm 500.000 đồng từ việc bán phụ phẩm nông nghiệp. “Trước đây, tôi bỏ phí phụ phẩm, nhưng giờ tôi tận dụng để làm phân bón, tiết kiệm chi phí và tăng lợi nhuận,” anh chia sẻ.

Ngoài ra, các hợp tác xã cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa chuỗi giá trị phụ phẩm. Những trái điều tươi từ các vườn gần được đưa trực tiếp đến xưởng để chế biến trong vòng 24 giờ, đảm bảo chất lượng và giảm thiểu lãng phí.

Thách Thức Và Giải Pháp

Dù tiềm năng lớn, việc tái chế phụ phẩm nông nghiệp tại Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức, từ thiếu công nghệ đến nhận thức chưa đầy đủ của người dân. Để vượt qua, cần có sự hỗ trợ từ Nhà nước thông qua quỹ đầu tư ngắn hạn, đồng thời tăng cường tuyên truyền về lợi ích của kinh tế tuần hoàn.

“Đào tạo và nâng cao nhận thức cộng đồng là yếu tố then chốt. Chỉ khi từng người dân hiểu và áp dụng, mô hình này mới thực sự phát huy hiệu quả,” một nhà khoa học nhấn mạnh.

Biến Thách Thức Thành Cơ Hội

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển nông nghiệp bền vững dựa trên mô hình kinh tế tuần hoàn. Việc tận dụng phụ phẩm không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn bảo vệ môi trường và đáp ứng xu hướng tiêu dùng toàn cầu. Đây là con đường tất yếu để ngành nông nghiệp Việt Nam hội nhập và phát triển mạnh mẽ trong tương lai.

“Biến phế phẩm thành hàng hóa xanh là chìa khóa mở ra tương lai bền vững,” các chuyên gia nhận định.