Áp lực lão hóa sớm và xu hướng làm đẹp của Gen Z: Khi mạng xã hội dẫn lối

Trong thế giới hiện đại, Gen Z và Alpha quan tâm đến chống lão hóa từ rất sớm. Mạng xã hội đẩy nhiều bạn trẻ đến Botox, filler, cùng sản phẩm làm đẹp, tạo áp lực lớn lên vẻ ngoài và tâm lý.

Xu Hướng Làm Đẹp Sớm: Báo Động Từ Thế Hệ Trẻ

Trong vài năm gần đây, nhu cầu làm đẹp sớm đã trở thành một “hiện tượng” đáng chú ý ở các thế hệ trẻ, đặc biệt là Gen Z và Alpha. Bằng chứng rõ nét nhất là tỷ lệ người dưới 19 tuổi sử dụng dịch vụ tiêm botulinum toxin (Botox) và filler tại Mỹ đã tăng đến 75% chỉ trong giai đoạn 2019–2022, theo các số liệu được chia sẻ trong cuộc trò chuyện trên chương trình “The Stream”. Điều này làm dấy lên nhiều tranh cãi, bởi việc can thiệp thẩm mỹ ở độ tuổi quá trẻ vốn tiềm ẩn nguy cơ không chỉ về sức khỏe thể chất, mà còn tác động mạnh đến tâm lý.

Nguyên nhân lớn nhất dẫn đến sự bùng nổ này là việc các bạn trẻ tiếp cận nhiều thông tin, xu hướng làm đẹp trên mạng xã hội từ rất sớm. Nhiều người dành hàng giờ mỗi ngày để lướt TikTok, Instagram, YouTube và vô tình tiếp thu hàng loạt thông điệp về vẻ đẹp hoàn hảo – từ làn da mịn không tì vết đến các đường nét khuôn mặt thon gọn đạt chuẩn theo những “filter” ảo. Việc nhìn thấy hình ảnh ấy liên tục tạo ra sự so sánh bản thân, dẫn đến tâm lý lo ngại rằng mình không đủ đẹp hoặc trông “già” hơn các bạn cùng lứa. Những áp lực này có thể trở thành nỗi ám ảnh về lão hóa, dù thực tế họ còn đang ở tuổi teen hoặc đầu 20.

Một lý do khác làm tăng nhu cầu làm đẹp sớm là tâm lý muốn “ngăn chặn trước” các dấu hiệu tuổi tác hay còn được gọi là “pre-juvenation”. Nhiều bạn trẻ tin rằng tiêm Botox, filler hoặc dùng hàng loạt sản phẩm da liễu cao cấp sớm sẽ ngăn chặn nếp nhăn, chảy xệ về sau. Tuy nhiên, chính các chuyên gia y tế trong chương trình đã cảnh báo: Nếu lạm dụng hoặc dùng không đúng thời điểm, những can thiệp này có thể dẫn đến tình trạng teo cơ, da yếu, dễ mất độ đàn hồi khi về già.

Áp Lực Vô Hình: Mạng Xã Hội Và Sự Kỳ Vọng

Không thể phủ nhận sức mạnh của mạng xã hội trong việc “điều chỉnh” chuẩn mực ngoại hình hiện đại. Khi luôn được tiếp xúc với những tấm ảnh lung linh, khuôn mặt thon gọn đã qua chỉnh sửa, làn da được tô điểm bằng filter, người trẻ dần quên mất vẻ đẹp tự nhiên vốn có khuyết điểm. Sự “soi xét” ngoại hình cũng gay gắt hơn bao giờ hết. Một bình luận tiêu cực, dù là vô tình, cũng có thể khiến người đọc nảy sinh lo âu, nghi ngờ về nhan sắc của chính mình.

Nhà báo Cat Tenbarge, người chuyên theo dõi văn hóa Internet, cho rằng chỉ cần một bình luận tiêu cực có thể lấn át hàng chục phản hồi tích cực khác. Người trẻ ngày nay dành nhiều thời gian trên mạng: TikTok đang chiếm hàng giờ mỗi ngày của họ. Giữa vô số video “bắt trend” về làm đẹp, hướng dẫn trang điểm, câu chuyện “đập đi xây lại” gương mặt để đạt vẻ đẹp nhất thời càng trở nên phổ biến. Nhiều influencer thậm chí được các trung tâm thẩm mỹ mời làm đại sứ thương hiệu, trả phí hoặc giảm giá để quảng bá dịch vụ một cách kín đáo. Điều này khiến người xem, nhất là lứa tuổi đang lớn, tưởng rằng đó là trào lưu bình thường mà không lường trước rủi ro khi can thiệp quá sớm.

Bên cạnh đó, theo chia sẻ trong chương trình, còn có tình trạng nhiều bạn trẻ mang ảnh hoặc video filter đến gặp bác sĩ, đòi chỉnh sửa cho giống gương mặt ảo trên mạng. Vấn đề nằm ở chỗ, những filter này hoàn toàn không phản ánh cấu trúc xương hay da thực tế. Điều đó tạo ra một “chuẩn đẹp” phi thực tế, khiến họ luôn cảm thấy thất vọng khi soi gương, bởi gương mặt thật không thể nào “bằng” gương mặt ảo lung linh.

Góc Nhìn Từ Chuyên Gia: Sức Khỏe Và Tâm Lý

Bác sĩ Mariam Zamani, chuyên gia về phẫu thuật tạo hình mắt và thẩm mỹ da mặt, nêu quan điểm rõ ràng: “Nếu không thực sự cần thiết, không nên tiêm Botox hay filler quá sớm”. Bà ví von, bạn sẽ không nhuộm tóc trước khi tóc bạc thực sự, thì cũng không có lý do gì để “đóng băng” cơ mặt khi chưa xuất hiện nếp nhăn. Quan điểm này nhấn mạnh rằng việc can thiệp chỉ nên xuất phát từ nhu cầu thực tế, chứ không phải chịu ảnh hưởng của nỗi sợ do mạng xã hội gieo rắc.

“Tôi có những bệnh nhân rất trẻ đến hỏi về Botox hoặc filler, nhưng điều tôi làm là tư vấn, giải thích rủi ro và lợi ích. Chúng ta nên tôn trọng giai đoạn phát triển tự nhiên của cơ thể, thay vì can thiệp quá sớm” (Trích lời chia sẻ của bác sĩ Mariam Zamani)

Ngoài ra, nhà hóa mỹ phẩm và giáo dục khoa học Michelle Wong cũng lưu ý, thay vì đầu tư vào hàng loạt sản phẩm đắt đỏ, trẻ vị thành niên nên tập trung vào các bước cơ bản như rửa mặt đúng cách, dùng kem chống nắng và dưỡng ẩm nếu cần. Vấn đề không nằm ở việc “dùng sớm” mà là việc lạm dụng nhiều sản phẩm không cần thiết, khiến da bị tổn thương và nhạy cảm hơn.

“Tôi cho rằng, đôi khi chỉ cần một thói quen chăm sóc da thật đơn giản: sữa rửa mặt, kem chống nắng và dưỡng ẩm. Quan trọng hơn cả, đừng để cơn sốt sản phẩm làm đẹp khiến bạn quên đi việc lắng nghe làn da của chính mình.” (Trích lời chia sẻ của Michelle Wong)

Thực Tế Về Botox Và Filler

Dù không quá nguy hiểm, Botox và filler vẫn là thuốc, là chất được đưa vào cơ thể. Ở tuổi dậy thì, cơ và xương mặt vẫn đang phát triển. Việc tiêm Botox để “phòng nếp nhăn” có thể khiến cơ mặt bị “đóng băng” quá sớm, mất dần độ đàn hồi tự nhiên. Sau một thời gian không hoạt động, cơ mặt có thể bị teo, dẫn đến hiện tượng da mặt kém săn chắc, thậm chí còn làm bạn trông già đi nhanh hơn. Điều này đi ngược lại mong muốn ban đầu là duy trì nét trẻ trung.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng khẳng định rằng khi một cơ bị “khóa” chuyển động, các cơ khác trên gương mặt sẽ phải bù trừ, tạo ra nếp gấp mới. Ví dụ, nếu bạn tiêm Botox để xóa vết chân chim xung quanh mắt, bạn có thể sẽ chuyển sang cau mày nhiều hơn, khiến nếp nhăn trên trán hình thành rõ rệt. Hoặc việc “đóng băng” vùng trán khiến các vùng khác trở nên nổi bật nếp gấp hơn do sự phân bổ lại lực cơ.

Trong trường hợp filler, mặc dù hyaluronic acid thường được giới thiệu là chất an toàn, phân hủy dần theo thời gian, song quá trình phân hủy đó không phải lúc nào cũng đều. Một số người bị trữ chất này ở những vùng không mong muốn, gây nên vẻ ngoài mất cân đối. Khi làn da còn quá trẻ, việc thường xuyên bổ sung filler có thể dẫn đến việc lệ thuộc, khó quay lại gương mặt tự nhiên ban đầu.

“Pre-juvenation”: Lợi Hay Hại?

Thuật ngữ “pre-juvenation” được nhắc đến như một xu hướng có nghĩa “phòng lão hóa sớm”. Nhiều người tin rằng “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, tiêm Botox ngay từ độ tuổi ngoài 20 để không bao giờ thấy nếp nhăn xuất hiện. Tuy nhiên, các bác sĩ luôn khuyến cáo quy trình y khoa cần dựa trên tình trạng thực tế. Đúng là nếu có mồ hôi tay quá mức, tiêm Botox điều trị sẽ giúp bạn bớt ngại ngùng khi bắt tay ai đó. Nhưng với lý do chỉ muốn trông “trẻ mãi”, việc tiêm vô tội vạ khi chưa có dấu hiệu rõ ràng sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

Chính bác sĩ Zamani cũng giải thích rằng, cách dễ hình dung nhất là so sánh với chuyện “bó bột” cánh tay. Khi một bộ phận bị cố định quá lâu, nó sẽ bị teo nhỏ, quá trình hồi phục tốn thời gian, thậm chí gây biến dạng chức năng. Trong thẩm mỹ, cơ mặt chúng ta cũng tương tự, nếu lạm dụng tiêm chất làm tê liệt, về dài lâu da khó duy trì sự mềm mại, đàn hồi tự nhiên.

Từ Nhận Thức Cá Nhân Đến Thay Đổi Xã Hội

Ở khía cạnh tâm lý, chuyên gia trị liệu Samar Harum cho rằng nỗi sợ già, sợ nếp nhăn là điều muôn thuở của mọi thế hệ. Cleopatra thời cổ đại cũng tắm sữa để duy trì vẻ tươi trẻ. Nhưng với thế hệ ngày nay, mạng xã hội khuếch đại nỗi sợ này gấp nhiều lần. Nó biến nỗi ám ảnh đó trở nên cụ thể hơn, khi bạn có thể bị so sánh, bình luận, thậm chí “body shaming” ngay dưới mỗi bức ảnh. Không những nữ giới, nam giới cũng chịu áp lực tương tự, chỉ khác ở chỗ họ tập trung vào vóc dáng hay cơ bắp nhiều hơn.

“Một bình luận tiêu cực trên mạng có thể ám ảnh người đọc, làm lu mờ mọi lời khen. Điều đó khiến nỗi sợ già, sợ xấu càng trở nên căng thẳng”. (Trích lời chia sẻ của Cat Tenbarge, nhà báo theo dõi văn hóa Internet)

Với những người trẻ, giải pháp nằm ở sự tự nhận thức và kỹ năng chọn lọc thông tin. Không thể tránh khỏi việc sử dụng mạng xã hội, nhưng có thể học cách “tiêu dùng” nội dung một cách chủ động, đặt câu hỏi: “Ai đang quảng cáo sản phẩm này? Tôi có thực sự cần chúng không? Tôi có mua vì sợ bị bỏ lỡ xu hướng không?” Việc thành thật với chính mình, lắng nghe nhu cầu thật sự của cơ thể và làn da là bước đầu tiên để chấm dứt vòng xoáy tiêu dùng bị dẫn dắt bởi nỗi sợ.

Hướng Đi Bền Vững: Làm Đẹp Nhưng Đừng Đánh Mất Chính Mình

Để ngăn chặn những hiểm họa về sức khỏe, tinh thần và cả kinh tế do trào lưu làm đẹp sớm mang lại, nhiều chuyên gia đề xuất các giải pháp rất cụ thể:

• Giáo dục thẩm mỹ: Cung cấp kiến thức về chăm sóc da, cơ thể, cũng như phân tích tác hại của việc lạm dụng các thủ thuật xâm lấn. Vai trò của gia đình, nhà trường rất quan trọng trong việc hướng dẫn trẻ vị thành niên hình thành thói quen lành mạnh về ăn uống, sinh hoạt, tập thể thao.
• Quy định pháp lý rõ ràng hơn: Các nước đã có luật hạn chế độ tuổi sử dụng Botox, filler cho mục đích làm đẹp, nhưng thực tế nhiều cơ sở “chui” vẫn lách luật. Cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát, xử phạt và phổ biến thông tin tới cộng đồng.
• Trị liệu tâm lý: Nhằm kiểm soát áp lực, lo âu, đặc biệt đối với những bạn trẻ gặp “body dysmorphia” (rối loạn nhận thức hình thể). Thay vì chỉ can thiệp bên ngoài, nên có liệu pháp trò chuyện cùng chuyên gia tâm lý để định hướng tư duy tích cực, chấp nhận bản thân.
• Sử dụng mạng xã hội an toàn: Học cách “unfollow” những tài khoản khiến bạn liên tục so sánh bản thân, giảm thời gian lướt mạng, đồng thời chọn lọc những kênh cung cấp kiến thức trung thực, khoa học. Người dùng cần nắm rõ quy tắc quảng cáo và biết rằng nhiều influencer không minh bạch về thù lao hay lợi ích nhận được.

Rõ ràng, xu hướng làm đẹp sớm của thế hệ trẻ không chỉ đơn giản là chuyện thích hay không thích. Nó phản ánh một vấn đề sâu xa về tâm lý, văn hóa tiêu dùng và cách mạng xã hội đã thay đổi quan niệm thẩm mỹ của chúng ta. Dù các phương pháp làm đẹp luôn có chỗ đứng, điều quan trọng là hiểu đúng thời điểm, nhu cầu thực sự của bản thân, cũng như cân nhắc kỹ trước mỗi can thiệp. Một chế độ chăm sóc da khoa học (làm sạch, chống nắng, dưỡng ẩm) kết hợp lối sống lành mạnh vẫn là nền tảng cơ bản nhất để gìn giữ vẻ ngoài tươi tắn. Và hơn cả, chúng ta cần giải phóng bản thân khỏi sự gò bó của định kiến và trào lưu ảo, để chọn cách làm đẹp phù hợp, thông minh và an toàn nhất.

Cuối cùng, làm đẹp không xấu, nhưng khi để nỗi lo lắng chi phối, ta dễ dàng đánh mất nét đẹp thật sự: sự tự tin, niềm vui và giá trị cốt lõi của chính mình.