editor 4 ngày trước

600 loại sữa giả lộ diện: Hồi chuông cảnh báo trách nhiệm liên ngành & quyền người tiêu dùng

Vụ triệt phá đường dây sữa giả quy mô 600 sản phẩm, doanh thu 500 tỷ đồng sau bốn năm tung hoành phơi bày lỗ hổng hậu kiểm, thử thách trách nhiệm liên ngành và đặt lên bàn cân năng lực tự vệ của người tiêu dùng thông thái Việt Nam.

Tháng 4‑2025, Cục Cảnh sát Kinh tế (C03) phối hợp Cục Quản lý Thị trường bất ngờ ập vào 3 nhà xưởng ở huyện Chương Mỹ (Hà Nội). Tại đây, lực lượng chức năng thu giữ gần 100 tấn nguyên liệu, 40 ngàn vỏ lon, tem nhãn in sẵn logo “Bệnh viện Quân y” và hồ sơ công bố chất lượng “đẹp như mơ”. Danh mục niêm phong lên tới gần 600 loại sữa bột được quảng cáo dành riêng cho người tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non thiếu tháng và phụ nữ mang thai.

Theo kết quả điều tra sơ bộ, nhóm đối tượng đã “hô biến” bột tre, đường mạch nha, đạm thực vật rẻ tiền thành “công thức dinh dưỡng y khoa” bằng chiêu thức in nhãn mác bắt mắt, gắn mác “sản phẩm nghiên cứu bởi chuyên gia Nhật Bản”. Bốn năm qua, số hàng này len lỏi vào các nhà thuốc quanh bệnh viện, chợ online và sàn thương mại điện tử, tạo doanh thu ước tính hơn 500 tỷ đồng – một con số đủ lớn để gây chấn động bất kỳ thị trường thực phẩm chức năng nào.

Thủ Đoạn Tinh Vi: “Hệ Sinh Thái” Lừa Đảo Hoàn Chỉnh

Đi sâu hồ sơ, cơ quan điều tra phát hiện đường dây đã xây dựng mô hình “3 lớp vỏ” nhằm hợp thức hóa mọi quy trình:

Lớp pháp lý – Mua lại doanh nghiệp “xác sống” (đã dừng hoạt động nhưng còn mã số thuế sạch) rồi nộp bộ hồ sơ tự công bố sản phẩm lên Cổng thông tin Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế).
Lớp marketing – Thuê KOL, bác sĩ “rởm” livestream với áo blouse, dẫn số liệu giả, khoe “nghiên cứu lâm sàng 1.000 bệnh nhân”.
Lớp vận hành – Chia nhỏ kho hàng, liên tục đổi địa chỉ giao nhận để né kiểm tra; sử dụng bot seeding tạo hàng chục nghìn bình luận “feedback 5 sao” trên mạng xã hội, đánh lừa thuật toán gợi ý sản phẩm.

Ông Phạm Hồng Thái – chuyên gia an toàn thực phẩm, nhận định: “Các đối tượng không chỉ làm hàng giả mà còn xây cả ‘vòng đời’ sản phẩm: từ R&D ảo, marketing đa kênh đến… chăm sóc khách hàng sau lừa đảo. Đây là level mới của tội phạm kinh tế.”

Lỗ Hổng Quản Lý: Khi Luật Đẹp Trên Giấy, Hậu Kiểm “Mù Đường”

Luật An toàn Thực phẩm 2010 phân định rõ:

Bộ Y tế thẩm định hồ sơ công bố;
Bộ Công Thương hậu kiểm sản phẩm lưu thông;
Bộ Nông nghiệp & PTNT giám sát nguyên liệu;
UBND cấp tỉnh là đầu mối địa phương.

Thế nhưng thực tế cho thấy chuỗi giám sát đứt gãy:

Tiền kiểm “trông mặt đặt niềm tin” – 95 % hồ sơ được duyệt dựa trên giấy tờ doanh nghiệp tự khai, ít kiểm tra thực địa.
Hậu kiểm “đánh trống bỏ dùi” – Lực lượng quản lý thị trường thiếu nhân sự chuyên ngành; chưa có cơ chế chia sẻ dữ liệu thời gian thực giữa Bộ Y tế và Bộ Công Thương.
Chế tài “nhẹ như lông hồng” – Mức phạt hành chính tối đa 200 triệu đồng/vi phạm, quá nhỏ so với lợi nhuận hàng trăm tỷ.

Luật sư Trần Tuấn Anh (Công ty Luật Minh Bạch) chỉ rõ: “Quy định trách nhiệm đã có, nhưng không quy định rõ người đứng đầu địa phương phải chịu kỷ luật nếu để xảy ra vụ việc kéo dài. Chính khoảng trống này khiến nhiều vụ thực phẩm giả ‘qua mặt’ suốt nhiều năm.”

Tiếng Nói Người Trong Cuộc: Từ Bệnh Nhân Đến Cán Bộ Hậu Kiểm

Bà Lê Thị Định – bệnh nhân tiểu đường 20 năm, kể trong nỗi bàng hoàng: “Tôi thấy quảng cáo ‘Bệnh viện Quân y khuyên dùng’ nên tin tưởng mua. Uống hết hai hộp thì nghe tin công an bắt. Nghĩ đến cảnh nạp bột tre vào cơ thể, tôi rùng mình.”

Anh Nguyễn Quốc Huy – dược sĩ phụ trách chuỗi nhà thuốc Q.H., thú nhận khó phân biệt thật giả: “Tem chống hàng giả giờ làm cực tinh vi. Mã QR in sẵn vẫn quét ra link… chính thống. Nếu không có cảnh báo từ cơ quan chức năng, chúng tôi cũng không biết.”

Đại diện Cục Quản Lý Thị Trường (giấu tên) giải thích áp lực hiện nay: “Mỗi tỉnh có vài chục cán bộ, phải quản cả thực phẩm, xăng dầu, phân bón. Doanh nghiệp thì thay đổi kho hàng liên tục. Chúng tôi thiếu hẳn dữ liệu truy xuất thời gian thực.”

Hệ Lụy Đa Chiều: Sức Khỏe, Kinh Tế Và Niềm Tin

– Nguy cơ y khoa

Bột tre, đường mạch nha không chứa đạm, vitamin, khoáng thiết yếu.
Bệnh nhân suy thận dễ nhiễm toan chuyển hóa; người tiểu đường có nguy cơ tăng đường huyết, biến chứng tim mạch.

– Thiệt hại tài chính

Báo cáo Nielsen cho thấy doanh số sữa dinh dưỡng nhập khẩu chính ngạch giảm 17 % quý I‑2025 do tâm lý e ngại.
Hơn 100 ngàn hộ gia đình ước tính đã “ném” 150‑200 tỷ đồng vào sản phẩm giả, chưa tính chi phí điều trị hệ lụy.

– Đứt gãy niềm tin thị trường

68 % người được hỏi trong khảo sát VnConsumer 2025 nói “mất niềm tin” vào quảng cáo thực phẩm bổ sung.
Các thương hiệu sữa nội địa chân chính phải chi thêm 8‑10 % ngân sách cho chứng nhận độc lập, truy xuất nguồn gốc.

Người Tiêu Dùng Thông Thái: 5 Bước Tự Vệ Thời 4.0

Kiểm tra mã vạch & giấy công bố trên website Cục ATTP – không thấy, đừng mua.
Yêu cầu hóa đơn VAT, giữ lại vỏ hộp ít nhất 30 ngày để có bằng chứng khiếu nại.
Chỉ mua tại nhà thuốc, đại lý GPP hoặc website chính hãng; tránh “shop xách tay” không hóa đơn.
Báo ngay đường dây nóng 1900‑234‑550 khi phát hiện bất thường; gửi hình ảnh, video để rút ngắn thời gian xử lý.
Tỉnh táo trước KOL – đừng để “hiệu ứng hào quang” lấn át ý kiến bác sĩ chuyên khoa.

Góc Nhìn CEO Doanh Nghiệp Sữa Chân Chính: Cạnh Tranh Bằng Minh Bạch

Ông Vũ Minh Khánh – Giám đốc Công ty Dinh dưỡng Việt Âu, khẳng định: “Nếu không chủ động minh bạch, doanh nghiệp tử tế sẽ chìm trong ‘biển’ thông tin tiêu cực. Chúng tôi đầu tư truy xuất blockchain, mời bên thứ ba ISO‑17025 kiểm nghiệm và livestream quy trình sản xuất hằng tuần.”

Theo ông Khánh, chi phí minh bạch tăng 5‑7 % nhưng bù lại, doanh thu quý I‑2025 của Việt Âu vẫn tăng 12 % nhờ giữ được niềm tin người mua.

Kiến Nghị Chính Sách: Siết Chặt Hậu Kiểm – Bịt Lỗ Hổng Pháp Lý

Truy xuất số hóa bắt buộc: Tem QR duy nhất cho từng lô hàng, cập nhật tự động cho QLTT; doanh nghiệp vi phạm bị rút tem vĩnh viễn.
Tăng ngưỡng hình sự: Sửa Điều 193 BLHS, phạt tù 20 năm hoặc chung thân nếu thực phẩm giả gây thương vong.
Quỹ phòng vệ người tiêu dùng: Trích 0,1 % doanh thu ngành thực phẩm cho quỹ bồi thường nạn nhân; doanh nghiệp vi phạm phải hoàn trả gấp 10 lần.
Định danh KOL: Người quảng cáo sai sự thật bị phạt tới 70 % giá trị hợp đồng và cấm hoạt động thương mại 24 tháng.

Chuyên gia chính sách Nguyễn Đình Phúc nhận xét: “Muốn dập tắt ‘đại dịch hàng giả’, phải làm cho chi phí vi phạm cao hơn lợi nhuận. Cơ chế truy xuất số hóa và phạt liên đới KOL sẽ là ‘thuốc đặc trị’.”

Vụ sữa giả không chỉ là cú đấm vào sức khỏe cộng đồng mà còn là bài test đối với hệ thống quản trị thị trường. Khi trách nhiệm liên ngành được siết chặt, doanh nghiệp giữ đạo đức sản xuất, và mỗi người tiêu dùng thông thái chủ động tự vệ, một “tam giác an toàn” sẽ hình thành. Chỉ khi ba đỉnh tam giác ấy khớp nhau, thị trường thực phẩm mới thật sự lành mạnh – và niềm tin xã hội mới được phục hồi bền vững.