Từ mỏ than Tây Đức đến kỳ tích Sông Hàn

Thập niên 1960, Hàn Quốc là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới. Vừa bước ra khỏi Chiến tranh Triều Tiên (1950–1953), nền kinh tế kiệt quệ, GDP đầu người vỏn vẹn khoảng 87–164 USD/năm, tỷ lệ thất nghiệp lên tới 40%.

Không có đủ tài sản thế chấp để vay vốn, chính phủ lúc bấy giờ do Tổng thống Park Chung Hee đứng đầu đã tìm đến con đường xuất khẩu lao động, trong đó nổi bật nhất là chương trình đưa thợ mỏ và y tá sang Tây Đức.

Với mong muốn gia tăng tính xác thực, bài viết này tổng hợp tư liệu từ nhiều nguồn trong nước và quốc tế, bao gồm The Korea Times, BBC (bài phóng sự “Forgotten Korean Coal Miners in Germany” đăng năm 2017), The Guardian (chuyên mục “Stories of Migrant Workers: South Korean Miners in West Germany” đăng năm 2019), cùng một số báo cáo học thuật từ Đại học Ruhr-Universität Bochum (Đức).

Bối Cảnh Lịch Sử Và Chương Trình “Xuất Khẩu Lao Động”

Năm 1963, chính phủ Hàn Quốc và Tây Đức ký thỏa thuận “trao đổi lao động”:

• Hàn Quốc gửi công dân sang làm việc trong hầm mỏ, bệnh viện.
• Tây Đức cung cấp các khoản vay ưu đãi và hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực.

Theo ước tính, khoảng 7.936 thợ mỏ và 13.000 y tá Hàn Quốc đã tới Tây Đức trong giai đoạn 1963–1977 (BBC, 2017). Họ sống tập trung ở vùng Ruhr – khu công nghiệp khai mỏ quan trọng của Tây Đức. Tuy đa phần còn trẻ (20–30 tuổi) và có trình độ học vấn tương đối cao so với mặt bằng chung trong nước, nhưng vì hoàn cảnh đói nghèo, họ đành rời quê hương để kiếm sống, đồng thời “gánh” nhiệm vụ quốc gia: lấy chính tiền lương của mình làm tài sản thế chấp cho các khoản vay phát triển kinh tế Hàn Quốc.

Bài Phát Biểu Lịch Sử Của Tổng Thống Park Chung Hee (1964)

Tháng 10 năm 1964, Tổng thống Park Chung Hee đến thăm Tây Đức, gặp gỡ 400 lao động Hàn Quốc tại thành phố Duisburg. Theo bài báo trên The Korea Times (link), ông chia sẻ:

“Mọi người đang đánh cược mạng sống mỗi ngày dưới hàng ngàn mét lòng đất để tìm kế sinh nhai. Chúng ta nghèo, nhưng không thể truyền sự nghèo này cho con cháu. Phải chấm dứt đói nghèo để thế hệ sau không phải chịu khổ như chúng ta.”

Lời nói ấy khiến hàng trăm thợ mỏ bật khóc. Câu chuyện càng xúc động khi ông Park và phu nhân Yu cũng rơi nước mắt, ở lại gặp gỡ bà con thêm vài giờ dù lịch trình công du dày đặc. Sự đồng cảm sâu sắc đã tạo nên khoảnh khắc biểu tượng về tinh thần vượt khó của người Hàn Quốc.

Đời Sống Khắc Nghiệt Nơi Đất Khách

– Môi trường hầm mỏ gian nan

• Theo BBC (2017), các thợ mỏ Hàn Quốc chủ yếu làm việc tại những mỏ than thuộc vùng Ruhr, đôi khi sâu hàng trăm mét dưới lòng đất, điều kiện cực kỳ hiểm nghèo.
• Họ đối mặt với rủi ro tai nạn hầm lò, không khí bụi bặm, nhiệt độ cao và áp suất lớn. 117 người được thống kê đã tử nạn trong quá trình làm việc tại Đức (số liệu ước tính từ báo cáo Ruhr-Universität Bochum).

– Rào cản ngôn ngữ và văn hoá

• Rất nhiều người phải học tiếng Đức cấp tốc vài tháng trước khi sang.
• Sự khác biệt lối sống, tập quán khiến họ bị sốc văn hoá; một số thợ mỏ chia sẻ trên The Guardian (2019) rằng họ thường xuyên cảm thấy cô đơn, bị phân biệt đối xử ở thời điểm ban đầu.

– Gửi tiền về nước và nghĩa vụ quốc gia

• Mỗi tháng, một thợ mỏ Hàn Quốc có thể gửi vài trăm Mác Đức (DM) về quê. Số tiền này tương đương hàng chục lần mức lương trong nước lúc bấy giờ.
• Với họ, lao động xa xứ không chỉ là sinh kế mà còn là trọng trách: hoàn trả các khoản vay nước ngoài, đặt nền móng cho quá trình công nghiệp hoá ở quê nhà.

Những Câu Chuyện Cá Nhân Xúc Động

Ông Kim Teu

Theo The Korea Times, ông Kim rời sân bay Gimpo tháng 12/1964. Nơi xứ người, khi làm việc dưới hầm than, ông nhận ra nguy cơ tai nạn luôn rình rập. Nhưng khoản tiền gửi về giúp cả gia đình ông vượt thoát cảnh đói nghèo. Ông còn học được kỹ thuật khai mỏ và một số công nghệ mới, sau này mang về nước cống hiến.

Ông Won Yi-chong

Ông Won có mặt trong buổi gặp gỡ năm 1964 tại Duisburg. Trong một phỏng vấn, ông kể:

“Gần như tất cả đều bật khóc khi Tổng thống Park phát biểu. Đó là cảm giác tự hào xen lẫn tủi thân. Hôm ấy, chúng tôi quây quần vây quanh Tổng thống, không để ông rời đi.”

Về sau, ông tiếp tục học đại học ngay tại Đức, lấy bằng tiến sĩ giáo dục và trở về Hàn Quốc năm 1979, trở thành giáo sư đại học.

Những y tá Hàn Quốc ở Đức

Song song với thợ mỏ, hàng nghìn y tá Hàn Quốc cũng đến Tây Đức trong cùng giai đoạn. Họ làm việc chủ yếu ở các bệnh viện công, chăm sóc bệnh nhân cao tuổi. BBC (2017) đưa tin nhiều y tá ban đầu đã bị kỳ thị vì rào cản ngôn ngữ, nhưng về sau lại được tôn trọng nhờ sự tận tuỵ, khéo léo và thái độ chăm sóc ân cần.

Tầm Quan Trọng Lịch Sử Và “Kỳ Tích Sông Hàn”

– Nguồn vốn ban đầu cho công nghiệp hoá

Chương trình xuất khẩu lao động và các khoản vay kèm theo chính là “cú hích” xây dựng những nhà máy sản xuất thép, đóng tàu, và hạ tầng đường sắt. Đây trở thành nền tảng cho Kỳ tích sông Hàn (Miracle on the Han River) – cụm từ mô tả bước nhảy vọt kinh tế Hàn Quốc thập niên 1970–1990.

– Chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực

Thợ mỏ Hàn Quốc mang về nước các kỹ thuật hiện đại, kinh nghiệm làm việc chuyên nghiệp ở Đức. Chính phủ Hàn cũng cam kết đầu tư đào tạo các kỹ sư, cán bộ kỹ thuật. Theo The Guardian (2019), nhiều cựu thợ mỏ sau khi về nước đã góp phần xây dựng ngành công nghiệp khai khoáng trong nước và thúc đẩy giáo dục nghề mỏ.

– Tinh thần dân tộc và lòng tự hào

Câu chuyện những lao động xa quê tạo nên niềm tự hào dân tộc: “Từ tay trắng vươn lên thành cường quốc kinh tế.” Chính sự hy sinh của thế hệ đi trước giúp Hàn Quốc ngày nay có GDP hơn 1.600 tỉ USD, đứng thứ 13 thế giới, thu nhập bình quân đầu người trên 35.000 USD, cùng các thương hiệu toàn cầu (Samsung, Hyundai) và sức ảnh hưởng văn hoá (K-pop, phim ảnh).

Bài Học Cho Hôm Nay

• Trân trọng quá khứ: Giai đoạn xuất khẩu lao động mang đến bài học về giá trị của cần cù và hi sinh thầm lặng.
• Giá trị nhân văn và hội nhập: Người Hàn Quốc từng chịu nhiều phân biệt ở Đức, nên họ ngày càng nhấn mạnh chính sách “tạo môi trường thân thiện” cho lao động nhập cư tại Hàn Quốc hiện nay.
• Khát vọng thoát nghèo: Tinh thần vượt khó của thập niên 1960 vẫn là cảm hứng cho thế hệ trẻ, thúc đẩy họ nỗ lực đổi mới sáng tạo trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu.

Chuyến thăm Tây Đức năm 1964 và bài diễn văn lịch sử của Tổng thống Park Chung Hee đã khắc sâu trong tâm trí người Hàn về một thời đói nghèo nhưng quật cường. Những thợ mỏ, y tá xa xứ ấy đã góp phần đáng kể cho quá trình xây dựng nền móng kinh tế, để rồi Hàn Quốc chuyển mình thần kỳ từ một nước nhận viện trợ thành “tiểu cường quốc” kinh tế.

Ngày nay, khách du lịch quốc tế đặt chân tới Seoul thường không ngờ rằng chỉ mới vài thập kỷ trước, chính quốc gia này từng phải gửi công dân đi lao động khắp nơi để tồn tại. Sự vươn lên của Hàn Quốc – được tiếp sức bởi những hy sinh thầm lặng nơi đất khách – sẽ mãi là minh chứng sinh động cho khát vọng phi thường của một dân tộc.

*Biên soạn dựa trên tư liệu:

• The Korea Times
• BBC (bài viết “Forgotten Korean Coal Miners in Germany”, 2017)
• The Guardian (chuyên mục “Stories of Migrant Workers: South Korean Miners in West Germany”, 2019)
• Báo cáo Ruhr-Universität Bochum về lao động nước ngoài tại Đức (1960–1970)*