Từ chối 3 tỷ USD, hái quả ngọt: Chuyện chưa kể về CEO Snapchat

Evan Spiegel, nhà sáng lập Snapchat, chia sẻ hành trình khởi nghiệp từ ký túc xá đến công ty tỷ đô, đối mặt với sự sao chép từ các “ông lớn”, nghệ thuật lãnh đạo, cân bằng cuộc sống và tầm nhìn về tương lai của công nghệ và giáo dục

Sinh ra trong một gia đình có bố mẹ đều làm luật sư, Evan Spiegel sớm tiếp xúc với cách lập luận rành mạch và cái nhìn sắc bén về cuộc sống. Anh kể rằng chính những cuộc tranh luận gay gắt của cha về thuế và pháp lý đã rèn cho anh thói quen giao tiếp thẳng thắn. Dẫu vậy, thời niên thiếu của Evan không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Anh tự nhận mình là một người hướng nội, hơi lạc lõng giữa bạn bè, đặc biệt khi ở độ tuổi trung học.

Học cách đứng ngoài “vòng an toàn”, Evan thường dành thời gian lắp ráp, khám phá phần cứng máy tính. Anh tâm sự: “Ngay khi nhận ra chiếc máy tính bàn trông phức tạp thật ra có thể tự lắp ráp, tôi hiểu mọi thứ tưởng chừng rối rắm đều có thể mổ xẻ, tái tạo. Từ đó, tôi bắt đầu tò mò xem mình còn có thể xây dựng thứ gì khác.”

Tinh thần “khám phá vô tận” ấy theo anh suốt giai đoạn trung học, đến lúc thi đỗ Stanford. Dù lớn lên tại Los Angeles, nơi nhiều người thích giải trí hơn là đắm chìm trong đống vi mạch, Evan vẫn giữ vững tình yêu công nghệ. Anh xây dựng chiếc máy tính đầu tiên năm 12 tuổi, bị bạn bè cho là mọt sách, nhưng chính niềm say mê này lại trở thành bệ phóng cho giấc mơ lớn.

Khởi Nghiệp Từ Ý Tưởng “Ảnh Biến Mất”

Tại Stanford, Evan học thiết kế sản phẩm (Product Design), lĩnh vực kết hợp giữa kỹ thuật và thấu hiểu nhu cầu con người. Đó cũng là lúc anh gặp Bobby Murphy – người bạn chung chí hướng. Hai chàng trai say mê làm sản phẩm, ban đầu thử nghiệm một dự án hỗ trợ nộp hồ sơ đại học nhưng không thành. Họ ngộ ra rằng cần tạo một ứng dụng tối giản, nhận phản hồi nhanh, liên tục tinh chỉnh thay vì vùi đầu phát triển 18 tháng rồi mới tung ra thị trường.

Ý tưởng ảnh “biến mất” nhen nhóm khi một người bạn than phiền muốn gửi ảnh nhưng không muốn nó tồn tại vĩnh viễn trên mạng. Trong bối cảnh mạng xã hội ngập tràn ảnh phô diễn, sự “tạm thời” trở nên thú vị. Evan cùng Bobby đã hiện thực hóa ý tưởng này, rồi không ngờ nó lại lan truyền mạnh mẽ. Phiên bản đầu có tên “Picaboo”, sau đổi thành Snapchat để nhấn mạnh tốc độ chia sẻ khoảnh khắc.

Anh chia sẻ: “Có người bảo chúng tôi bị điên khi xây ứng dụng nhắn tin bằng ảnh sẽ biến mất. Thế nhưng, người dùng lại thích sự riêng tư và tính thoáng đạt. Điều đó thôi thúc tôi tin tưởng đây là một cơ hội ‘điên rồ’ nhưng vô giá.”

Vài tháng sau, ứng dụng đạt hàng trăm nghìn người dùng. Vòng gọi vốn đầu tiên với 485.000 USD định giá công ty khoảng 4,25 triệu USD – một con số chưa đáng kể so với tiềm năng hôm nay, nhưng cũng đủ để Evan quyết định bỏ Stanford. Anh mô tả hành trình Khởi Nghiệp “vừa mạo hiểm vừa thôi thúc đến mức không còn đường lùi”.

Văn Hóa “Kind, Smart, Creative”

Bên cạnh thành công về tốc độ phát triển, Evan cho biết văn hóa công ty là yếu tố cốt lõi. Không giống mô hình “thắng – thua”, anh luôn đề cao sự tử tế (kindness). Đối với Evan, tử tế khác với “dĩ hòa vi quý”. Tử tế đòi hỏi sẵn sàng đưa ra phản hồi thẳng thắn, ngay cả khi điều đó không dễ chịu.

Anh nói về trải nghiệm cá nhân: “Người thật sự tử tế sẽ cho bạn biết bạn có gì dở, chứ không tảng lờ. Họ giúp bạn sửa sai thay vì chỉ khen suông. Tử tế tạo ra môi trường an toàn để mọi người dám sáng tạo.”

Evan khẳng định chính từ văn hóa “Kind, Smart, Creative” mà đội ngũ Snapchat không ngừng sáng tạo ra tính năng mới. Mỗi ý tưởng, dù kỳ lạ đến đâu, cũng được đưa ra “phòng thí nghiệm” chung. 99% ý tưởng có thể thất bại, nhưng 1% thành công sẽ trở nên vượt trội. Nếu “Kind” tạo không khí cởi mở, “Smart” khuyến khích logic, thì “Creative” thúc đẩy những phát minh mới lạ. Bộ ba này giúp Snapchat giữ vững vị thế và tốc độ đổi mới, dù phải cạnh tranh với những gã khổng lồ như Meta.

“T-Shaped Leadership” Và Cách Gắn Kết Con Người

Là một công ty chủ trương sáng tạo, Snapchat cần đội ngũ có chiều sâu chuyên môn nhưng vẫn rộng hiểu biết về nhiều mảng – Evan gọi đó là “T-Shaped Leadership”. Chữ “T” biểu trưng cho “trục dọc” là năng lực cốt lõi, trong khi “thanh ngang” là khả năng kết nối, cộng tác với các phòng ban khác.

“Những người ‘T-Shaped’ rất linh hoạt,” anh nhấn mạnh. “Họ đủ sâu về chuyên môn để giải quyết vấn đề, nhưng cũng đủ rộng để đối thoại với nhóm kỹ sư, thiết kế, marketing… mà không gặp rào cản.”

Evan cũng đề xuất mô hình “council” – nơi mọi người ngồi vòng tròn, luân phiên chia sẻ và lắng nghe. Tại đó, mọi ý tưởng, nỗi niềm đều được phát biểu công bằng. Buổi “council” đầu tiên được anh áp dụng khi cả đội trăn trở nên dời công ty lên Thung lũng Silicon hay ở lại Venice Beach. Kết quả: mọi người chọn ở lại để giữ bản sắc Venice đầy phóng khoáng.

Điều đáng chú ý là Evan xem mọi nhân viên đều có tố chất lãnh đạo. Câu hỏi không phải “bạn có phải sếp không?” mà “bạn có sẵn sàng đối mặt thách thức, cải tiến và tự xem mình như lãnh đạo không?”. Chính triết lý này cho phép Snapchat duy trì tốc độ sáng tạo, đồng thời hạn chế tính quan liêu.

Cú Chạm Trán Với Những Gã Khổng Lồ

Khi Mark Zuckerberg đề nghị mua lại công ty, báo chí rộ tin con số 3 tỷ USD. Đây là lời mời khó tin cho một ứng dụng còn non trẻ. Vậy tại sao Evan từ chối? Câu trả lời, theo anh, phần lớn xuất phát từ niềm tin cá nhân: tình yêu với sản phẩm mình tạo ra. Mức định giá cao cũng không lay chuyển được quan điểm muốn tự chủ.

“Chúng tôi tin còn nhiều điều phải làm. Với 3 tỷ USD, tất cả có thể giải quyết chuyện tài chính, nhưng đánh mất toàn bộ cơ hội xây tương lai. Điều đó không đáng.”

Thực tế, không lâu sau, Meta ra mắt tính năng Poke – gần như bản sao Snapchat. Dù vậy, Snapchat vẫn trụ vững nhờ bản sắc riêng. Tinh thần “nhắn tin bằng hình ảnh” cùng giao diện mở camera ngay khiến Snapchat trở thành phương thức giao tiếp trực quan, thân mật, nhất là với giới trẻ. Meta tiếp tục “lấy cảm hứng” và đưa “Stories” vào Instagram, khiến báo giới gọi Evan là “Phó Chủ Tịch Sản Phẩm tại Meta” theo cách châm biếm. Nhưng anh chọn nhìn nhận nhẹ nhàng: sao chép phần nào cho thấy sản phẩm của mình đang đi đúng hướng.

Cạnh tranh không thể tránh khỏi. Với nguồn lực khổng lồ, Meta có thể copy bất kỳ tính năng nào. Vì thế, Evan nhận ra chìa khóa nằm ở phát triển nền tảng phức tạp, khó sao chép. Snapchat xây cả hệ sinh thái ống kính AR (Lens Studio) với hàng trăm nghìn nhà sáng tạo tham gia. Bên cạnh đó, họ đầu tư vào hệ thống kỹ thuật đằng sau, không chỉ là vài tính năng bề nổi. Chính sự gắn kết chặt chẽ giữa hạ tầng, nhà phát triển và người dùng giúp Snapchat chống chịu trước sóng gió “copy”.

Snapchat không giấu tham vọng trở thành nền tảng thực tế tăng cường (AR) quan trọng. Đối với Evan, AR mới là con đường dài hơi. Kính thông minh Spectacles phát hành dưới dạng thử nghiệm để lôi kéo các lập trình viên sáng tạo. Dù công nghệ cần thời gian để chín muồi, việc nắm “tinh hoa” trước sẽ tạo lợi thế đường dài. Quan điểm “làm khó bị sao chép” một lần nữa được củng cố.

Song song đó, AI cũng đang bùng nổ. Evan không xem AI là hiểm họa mà là công cụ bổ trợ sáng tạo. Anh tin AI khuyến khích con người đặt câu hỏi hay hơn, từ đó nâng cao chất lượng tư duy. Tuy vậy, anh cũng khuyên phải tỉnh táo nhìn mặt trái: mọi công nghệ đều có lỗ hổng tiềm tàng. Tránh lặp lại vết xe đổ “mạng xã hội truyền thống”, AR hay AI đòi hỏi cả xã hội lẫn doanh nghiệp tự giác điều chỉnh để không tạo ra cạm bẫy thao túng hay nội dung độc hại.

Evan đề cập đến những nghiên cứu độc lập từ Úc, Hà Lan cho thấy người dùng Snapchat có tâm lý tích cực hơn so với việc lướt mạng xã hội công khai. Anh giải thích vì Snapchat thiết kế cho giao tiếp riêng tư, kết nối bạn thân, thay vì chạy đua “like” và đăng ảnh cầu toàn. Chính văn hóa “tử tế, thông minh, sáng tạo” như anh nói, đã thấm vào giao diện và trải nghiệm người dùng.

“Khi không còn áp lực chứng tỏ, người trẻ cảm thấy an toàn hơn. Cách họ chia sẻ trở nên chân thật và bớt căng thẳng.”

Phong Cách Lãnh Đạo Và Giá Trị Tinh Thần

Giữa cơn lốc công việc, Evan vẫn đặt gia đình làm trọng tâm. Lập gia đình với Miranda Kerr (người sáng lập Kora Organics), anh thừa nhận có một “huấn luyện viên sức khỏe” ngay tại nhà. Cả hai sắp xếp để có tối thiểu một ngày cuối tuần bên các con. Với bốn cậu nhóc, anh xem đó là “niềm hạnh phúc lớn hơn bất kỳ thành quả tài chính nào”.

Anh còn khuyến khích con trai cả (14 tuổi) tiếp xúc công nghệ một cách có chọn lọc. Dù chấp nhận cậu con dùng ứng dụng nhắn tin, trò chơi online, nhưng vẫn cấm cửa những nền tảng gây lãng phí thời gian hoặc mang nội dung tiêu cực. Anh tin không thể áp dụng một khung cứng nhắc cho mọi trẻ em, mà nên linh hoạt theo mức độ trưởng thành và cá tính từng đứa trẻ.

Giữ cho doanh nghiệp luôn sáng tạo đồng nghĩa với việc Evan liên tục làm mới quy trình, tránh “ngủ quên” trên thành công. Anh mô tả việc ngồi thử kính Spectacles, ghi nhận ngay ý kiến từ nhà phát triển, hay vô tình nghe người dùng than phiền trước cửa trụ sở (khi Snapchat còn đặt ở Venice Beach) là cách nuôi dưỡng tinh thần “khởi nghiệp” không bao giờ tắt.

Điều khó khăn nhất với anh chính là thay đổi bản thân: từ một sinh viên thành CEO, từ người mới khởi nghiệp thành lãnh đạo công ty đại chúng. Mỗi giai đoạn đòi hỏi kỹ năng mới. Nếu không chịu học hỏi hay lắng nghe, anh chắc chắn sẽ bị đào thải.

Bài Học Từ Hành Trình Tự Xây Dựng

Từ góc nhìn của một người từng bị gọi là kẻ mộng mơ, Evan Spiegel cho thấy thành công lớn thường khởi nguồn từ lòng yêu thích thực sự với sản phẩm, cộng thêm khát khao vượt qua vùng an toàn. Câu chuyện của anh không chỉ là chuyện “bước ra khỏi Stanford, gọi được vốn khủng, rồi thành tỷ phú” – nó còn về xây dựng môi trường khơi dậy khả năng sáng tạo và trao quyền cho con người dám mạo hiểm.

Evan nhấn mạnh tầm quan trọng của việc biết nói “không”: từ chối những lời đề nghị thâu tóm, từ chối cách vận hành xơ cứng, và thậm chí từ chối những ý tưởng không còn phù hợp. Thay vào đó, anh tập trung đào sâu những giá trị cốt lõi, coi con người là trung tâm, và duy trì dòng chảy sáng tạo. Mỗi bước đi của Snapchat đều minh chứng rằng khả năng thích nghi quan trọng hơn quy mô ban đầu, và sự tử tế tạo ra sức mạnh bền vững hơn mọi mánh khoé cạnh tranh.

Sau tất cả, Evan luôn quay về câu hỏi: “Bạn có thật sự yêu những gì đang làm không?” Bởi vì nếu câu trả lời là có, bạn sẽ đủ dũng khí để xoay chuyển khó khăn, kiên trì với tầm nhìn và biến những ý tưởng “điên rồ” thành sản phẩm chạm đến hàng trăm triệu người. Chặng đường phía trước của Snapchat vẫn đầy thách thức, nhưng chính hành trình vươn lên ngoạn mục đã chứng minh lựa chọn và văn hóa của họ hoàn toàn xứng đáng.