Từ cây tre đến cuộc cách mạng xanh: Amwoodo và khát vọng thay đổi thế giới từ một chiếc bàn chải

Với vỏn vẹn 10.000 rupee trong tay, một kỹ sư y sinh người Ấn quay về từ Đức đã khởi đầu một hành trình không ai ngờ tới: khơi dậy tiềm năng của loài cây tre bị bỏ quên để đối đầu với rác thải nhựa toàn cầu, tạo ra doanh nghiệp xã hội hàng triệu USD và truyền cảm hứng cho cả một thế hệ khởi nghiệp xanh.

Hạt giống được gieo ở châu Âu và nảy mầm từ một câu hỏi giản dị

Agni Mitra từng là một kỹ sư y sinh học tập và làm việc tại Đức. Trong những lần đi mua sắm tại các cửa hàng zero-waste ở châu Âu, anh để ý đến những chiếc bàn chải tre, dao cạo tre được bày bán phổ biến. Một câu hỏi xuất hiện trong đầu: những sản phẩm này đến từ đâu?

Kết quả tra cứu khiến anh sững sờ: phần lớn các sản phẩm tre đó đến từ Trung Quốc và Đông Nam Á. Trong khi đó, Ấn Độ quê hương của anh là nước có diện tích rừng tre tự nhiên lớn nhất thế giới nhưng lại chỉ xuất khẩu tre thô dưới dạng cọc. Sản phẩm chế biến gần như bằng không.

Linh cảm rằng mình đang đứng trước một “mỏ vàng bị lãng quên”, Agni quyết định về nước vào năm 2019 để khởi nghiệp với tre. Anh đặt tên công ty là Amwoodo, ghép giữa “Am” (tình yêu) và “Wood” (gỗ) thể hiện khát vọng biến loài cây nhỏ bé này thành biểu tượng thay thế bền vững cho gỗ và nhựa.

Khởi đầu từ bàn chải tre và lược – trong một xưởng nhỏ tại Kolkata

Cùng hai người bạn đồng sáng lập là Sourav Dey và Avijit Rajak, Agni bắt đầu với số vốn 10.000 INR (chưa đến 3 triệu VNĐ). Họ sản xuất các sản phẩm cá nhân đơn giản như bàn chải, lược và dao cạo bằng tre. Tự thiết kế máy móc, mua tre thô từ nông dân Đông Bắc Ấn Độ và hợp tác với nghệ nhân làng nghề để gia công.

Trong những tháng đầu tiên, công ty không có phòng thí nghiệm, không có đội ngũ R&D, không có chuỗi cung ứng bài bản. Nhưng Agni có một tầm nhìn rõ ràng: nếu một sản phẩm tre muốn thực sự thay thế nhựa, nó phải tiện lợi, dễ dùng, đẹp, rẻ và quan trọng nhất: đủ tiêu chuẩn công nghiệp.

Từ sản phẩm thủ công đến công nghệ cao: Bamboo Tech ra đời

Năm 2020, giữa đại dịch, Amwoodo bắt đầu mở rộng. Họ thành lập xưởng R&D riêng và tuyển kỹ sư công nghiệp để nghiên cứu máy cắt, máy uốn tre, máy phủ UV, hệ thống keo dán không độc, công nghệ ép tre thành tấm sàn… Tre dần không còn là nguyên liệu thô thủ công, mà trở thành “Bamboo Tech”.

Để xử lý vấn đề nấm mốc – nguyên nhân khiến tre khó được ứng dụng rộng rãi – Amwoodo phát minh ra quy trình xử lý bằng tia UV kết hợp chất bảo quản hữu cơ. Họ cũng phát triển loại keo dán độc quyền không gây độc hại trong sản xuất ván sàn và tường tre kỹ thuật.

Một bước ngoặt quan trọng là việc tạo ra sản phẩm có thể dùng thay thế hoàn toàn nhựa: tay cầm dao cạo, bàn chải với lông từ dầu thầu dầu (castor oil), khay ăn, cốc giấy phủ màng sinh học. Từ đó, tre không chỉ là một lựa chọn “đẹp nhưng bất tiện” – mà trở thành giải pháp toàn diện.

Doanh thu bùng nổ và bài học về tốc độ + chiều sâu

Từ doanh thu chỉ 8 lakh INR (~220 triệu đồng) trong năm đầu, Amwoodo tăng trưởng lên hơn 22 crore INR (~60 tỷ đồng) vào năm 2024 và dự kiến đạt 60 crore INR (~170 tỷ đồng) trong năm nay. Họ sản xuất hơn 2 triệu sản phẩm tre mỗi tháng, có hơn 200 mã sản phẩm, phục vụ hơn 30 thương hiệu lớn trong ngành khách sạn và bán lẻ.

Khách hàng của họ bao gồm Taj Hotels, The Leela, The Man Company, Himalaya Herbals và nhiều hãng hàng không nội địa. Ngoài ra, họ phát triển ba thương hiệu riêng: Denrush (chăm sóc răng miệng), Shave Eco (dao cạo tre), và IMO (bộ kit du lịch sinh thái).

Điều khiến họ nổi bật không chỉ là tăng trưởng gấp 3 lần mỗi năm, mà là cách họ giữ vững “chiều sâu” – với chuỗi cung ứng dựa vào nông dân nghèo và nghệ nhân làng nghề.

Một mô hình khởi nghiệp công bằng: chia lợi nhuận cho người yếu thế

Amwoodo hợp tác với hơn 400 nông dân có dưới 1 acre đất và 380 nghệ nhân có thu nhập dưới 10.000 INR/tháng. Họ không chỉ mua tre thô mà còn cung cấp máy móc, đào tạo kỹ thuật và cam kết thu mua sản phẩm đầu ra. Một cây tre dài 15–20 feet được mua với giá 80–110 INR/cây – gấp nhiều lần giá thị trường tự do.

Nhiều nghệ nhân từng sống bằng nghề đan lát đã có cơ hội học chế biến tre công nghiệp – và thu nhập tăng từ 15.000 INR/tháng lên 45.000–50.000 INR/tháng. Đó là mô hình “just transition” – chuyển đổi công bằng – giúp những người ở vị trí dễ bị tổn thương nhất tham gia vào nền kinh tế xanh.

Đưa tre trở thành giải pháp quốc gia, không chỉ là sản phẩm trang trí

Trong suốt hàng thập kỷ, tre ở Ấn Độ chỉ được xem là vật liệu dân dụng, thủ công, không đủ “hiện đại” để thay thế vật liệu công nghiệp. Luật Lâm nghiệp còn phân loại tre là “gỗ” khiến việc vận chuyển giữa các bang bị hạn chế cho đến năm 2017.

Sau khi luật được thay đổi và chương trình “National Bamboo Mission” ra đời, hàng nghìn nông dân được hỗ trợ giống, kỹ thuật trồng tre và tiêu thụ. Amwoodo trở thành một trong những đơn vị đầu tiên biến chính sách thành hành động cụ thể.

Tại xưởng chế biến gần Kolkata, tre từ Đông Bắc được đưa về, xử lý qua 12 công đoạn, ép thành ván, phủ keo, cắt CNC và hoàn thiện thành sản phẩm. Những tấm sàn, trần, tường tre kỹ thuật hiện được bán cho cả chính phủ Ấn Độ thay thế gỗ và đá trong nhiều công trình công.

Chuyển đổi hành vi tiêu dùng, bài toán khó nhất nhưng đáng theo đuổi nhất

Agni thừa nhận: “Thay đổi công nghệ dễ hơn thay đổi thói quen người dùng. Một chiếc bàn chải tre có thể đẹp và tốt, nhưng nếu người dùng không muốn đổi từ bàn chải nhựa 5 rupee thì mọi chuyện dừng lại.”

Đó là lý do tại sao Amwoodo đầu tư vào thiết kế, đóng gói, truyền thông, trải nghiệm người dùng để sản phẩm tre không chỉ bền vững mà còn hấp dẫn, sang trọng, dễ tiếp cận. Họ tung ra phiên bản travel kit sinh thái gồm bàn chải, lược, dao cạo và tuýp kem đánh răng giấy, bán trong các sân bay, chuỗi khách sạn.

Bài học cho Việt Nam: từ cây tre bị lãng quên đến tài sản quốc gia

Tre mọc khắp làng quê Việt Nam, từng là biểu tượng dân tộc, là nguồn nguyên liệu cho hàng nghìn làng nghề. Nhưng hiện nay, tre Việt phần lớn vẫn dừng ở hàng thủ công xuất khẩu nhỏ lẻ, thiếu chuỗi giá trị khép kín, thiếu công nghệ chế biến sâu và thương hiệu quốc tế.

Amwoodo chứng minh rằng: chỉ cần một tầm nhìn rõ ràng, công nghệ phù hợp, và tinh thần không bỏ ai lại phía sau – tre có thể trở thành vũ khí xanh trong cuộc chiến chống nhựa toàn cầu. Từ một chiếc bàn chải nhỏ bé, họ đã vẽ lại toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp – công nghiệp – tiêu dùng.

Tương lai: tre không chỉ là vật liệu mà là tư duy phát triển

Amwoodo đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ hợp tác với 100.000 nông dân và 100.000 nghệ nhân. Họ gọi hành trình này là “tre kiến tạo công bằng”, nơi mỗi cây tre không chỉ thay thế nhựa mà còn tạo ra sinh kế bền vững, thu nhập ổn định và một tương lai khác cho nền kinh tế nông nghiệp.

Bài học từ Amwoodo không nằm ở tốc độ tăng trưởng, mà ở cách họ biến điều bình thường thành phi thường. Từ chiếc bàn chải tre ở cửa hàng Đức đến chuỗi cung ứng toàn quốc, chỉ cần bắt đầu từ một câu hỏi: Tại sao không phải là mình?