Thay đổi thế giới từ chai nhựa: Hành trình vượt sóng của Zero Co

Zero Co, khởi nghiệp bởi Mike Smith, sở hữu mô hình tái chế táo bạo: cung cấp nhu yếu phẩm, đồng thời tài trợ dọn rác biển. Sau vài năm, dự án đã loại bỏ hơn 45 triệu chai nhựa và không ngừng mở rộng toàn cầu.

Khởi Đầu Từ Một Chuyến Đi

Nhìn bề ngoài, câu chuyện của Mike Smith – người sáng lập Zero Co – nghe như một cuộc phiêu lưu đầy ngẫu hứng. Nhưng đằng sau đó là khát khao giải quyết một vấn đề toàn cầu: ô nhiễm rác nhựa. Giai đoạn trước khi thành lập công ty, anh cùng vợ đã có chuyến đi dài 18 tháng, băng qua những miền đất hẻo lánh ở Trung Á. Đó không chỉ là hành trình du lịch mà còn là chuyến “thực địa” ngoài dự kiến về thực trạng rác thải.

Mike kể lại rằng trong một chuyến trèo núi dọc biên giới Afghanistan và Tajikistan, anh bất ngờ thấy rác thải nhựa tràn ngập giữa những hồ nước màu ngọc lam. Đó là vùng đất hoang sơ gần như “vắng bóng” con người, vậy mà rác vẫn hiện hữu. Trải nghiệm đó khiến anh “thức tỉnh” trước quy mô kinh hoàng của vấn đề: “Chính khoảnh khắc chứng kiến một hồ nước trên dãy núi cao ngập rác đã khiến tôi bừng tỉnh về quy mô khủng khiếp của vấn đề này.”

Không dừng lại ở việc “biết” và “sốc”, Mike quyết định hành động. Trở về Úc, anh nung nấu ý định lập doanh nghiệp có sứ mệnh kép: vừa giảm thiểu rác tại nguồn, vừa dọn sạch lượng nhựa đã “trót” xâm lấn môi trường suốt nhiều thập kỷ. Thế là ý tưởng khởi nghiệp ra đời ngay trong căn phòng cũ ở nhà bố mẹ, nơi Mike tạm trú để tiết kiệm chi phí. Hành trang khởi nghiệp vỏn vẹn 100.000 đô la Úc – số tiền còn lại sau chuyến chu du khắp thế giới.

Tư duy của Mike bắt đầu rất giản dị: rác thải nhựa tại sao cứ chất đầy lên? Anh dành thời gian lượn quanh siêu thị, quan sát các kệ hàng. Khối lượng nhựa khổng lồ hiện diện ở những sản phẩm thiết yếu như chất tẩy rửa, dầu gội, sữa tắm,… Đây chính là mỏ vàng lẫn “thủ phạm” gây lãng phí, ô nhiễm. “Vì sao không bắt đầu từ đúng những món đồ mỗi người dùng hàng ngày?” – anh tự vấn. Đó chính là lý do Zero Co nhắm đến mảng sản phẩm cá nhân và vệ sinh gia đình.

Từ đầu, Mike đã xác định: muốn giải quyết vấn đề môi trường, cần xây dựng cộng đồng mạnh mẽ. Anh không chọn lối đi “vay nợ” truyền thống, thay vào đó kêu gọi vốn bằng cách tạo chiến dịch Kickstarter – nơi cộng đồng có thể trực tiếp ủng hộ ý tưởng. Chính sự minh bạch và chân thực đã giúp Mike kêu gọi số tiền kỷ lục gần 750.000 đô la Úc. Anh quay video đơn giản tại nhà bố mẹ, kể hành trình chứng kiến rác tràn lan cùng khát khao tìm giải pháp. Những chia sẻ gần gũi, không màu mè, cộng thêm “thiên thời” (giai đoạn nước Úc đang quan tâm đến chủ đề rác thải qua chương trình War on Waste) làm nên một chiến dịch huy động vốn ngoạn mục.

Chiến Dịch Gây Quỹ: Niềm Tin Từ Cộng Đồng

Sau thành công của Kickstarter, Mike đối diện thách thức: có quá nhiều người tin tưởng đặt mua, đồng nghĩa anh phải sản xuất khối lượng lớn hơn dự kiến gấp nhiều lần. Rồi đại dịch ập đến, chuỗi cung ứng toàn cầu “đóng băng”. Bao bì, nguyên liệu, quy trình sản xuất tắc nghẽn. Thời gian giao hàng dự kiến chậm mất hàng tháng trời. Đối với bất cứ startup nào, đây là tình thế ngặt nghèo: khách hàng đã trả tiền, lòng tin đặt sẵn, nhưng hàng hóa chưa sẵn sàng.

Đáp lại, Mike Smith tiếp tục lựa chọn con đường duy nhất: minh bạch. Anh gửi email hằng tuần, thường xuyên xuất hiện trên mạng xã hội, cập nhật liên tục: “Mọi thứ đảo lộn vì chuỗi cung ứng, nhưng tôi muốn các bạn biết chúng tôi đang nỗ lực tới đâu rồi. Zero Co hứa sẽ không bao giờ ‘thất hứa’ mà không giải thích rõ ràng.”

Chính phương thức giao tiếp gần gũi này đã biến khách hàng trở thành “nhà đồng hành” thật sự. Những người đã góp vốn không cảm thấy bị bỏ rơi hay nghi ngờ. Thay vào đó, họ thấu hiểu và sẵn sàng kiên nhẫn chờ đợi sản phẩm. Từ đó, Zero Co vượt qua giai đoạn khủng hoảng đầu tiên và hình thành nhóm khách hàng trung thành lên tới hàng chục nghìn người ngay khi chưa kịp ra mắt chính thức.

Ban đầu, Zero Co vận hành mô hình: người dùng mua chai sử dụng lâu dài, còn gói nhựa đựng dung dịch (túi refill) sau khi dùng sẽ gửi lại công ty để làm sạch, tái sử dụng. Tuy nhiên, có những vấn đề nảy sinh. Gói nhựa vẫn là gói nhựa, và không phải ai cũng gửi lại. Thống kê chỉ ra chỉ khoảng 43% khách hàng thực hiện. Hơn nữa, quy trình lau rửa túi và chuyển hoàn lại tốn nhiều chi phí, năng lượng, chưa kể thải thêm CO2 từ hoạt động vận chuyển hai chiều.

Điều này buộc Mike và đội ngũ phải cân nhắc: liệu có bao bì nào loại bỏ gần như hoàn toàn việc dùng nhựa, tối ưu vận chuyển, vẫn giữ được tính thân thiện với người dùng và môi trường?

Kiên Trì Đổi Mới: Bao Bì Giấy Và Tương Lai Bền Vững

Để tìm giải pháp, Mike bắt tay vào công cuộc R&D kéo dài hai năm. Họ thử nghiệm mọi chất liệu tiềm năng: tảo biển, sợi gai dầu, sợi tre, vỏ chai sinh học,… Thế nhưng, bài toán nào cũng có mặt hạn chế. Cuối cùng, công nghệ dựa trên bao bì giấy – với lớp phủ mỏng, đạt 97% giảm thiểu nhựa – được lựa chọn. Mẫu bao bì mới này:

• Giúp giảm lượng nhựa đến mức tối thiểu: chỉ giữ một màng nhựa siêu mỏng bên trong để ngăn rò rỉ.
• Có thể bỏ vào thùng rác tái chế tại nhà.
• Hạn chế lượng CO2 do không cần “đòi” khách trả ngược bao bì và không phải giặt rửa quy mô công nghiệp.

Kèm theo đó, Zero Co cũng thay đổi công thức, cô đặc sản phẩm để vận chuyển ít nước hơn, giảm tối đa tải trọng và chi phí. Mỗi gói giặt (laundry liquid) mới chỉ chiếm 1/4 thể tích ban đầu nhưng vẫn đảm bảo số lần giặt.

Mike thừa nhận: đổi mới này không hề “dễ nuốt”. Phát triển và kiểm định hàng loạt chỉ để loại bỏ tiếp những ý tưởng không khả thi khiến đôi lúc anh muốn buông xuôi. Song, tinh thần “bị đấm ngã thì nằm vài phút, rồi lại gượng dậy” đã nâng đỡ anh qua khó khăn: “Dự án này dạy tôi bài học kiên trì: tôi bị đấm vào bụng, nằm đó, nhưng sẽ đứng lên, phủi bụi và tiếp tục.”

Kết quả mang lại là một mô hình hoàn thiện hơn nhiều so với ý tưởng ban đầu. Thay vì trông cậy 100% vào ý thức người dùng gửi lại túi nhựa, giờ đây ai cũng có thể vứt bỏ bao bì giấy vào thùng rác tái chế. Zero Co, theo đúng lời Mike, đang “đơn giản hóa mọi thứ cho người bận rộn.”

Nhờ lợi thế “tiêu dùng hàng ngày” (mỹ phẩm, sản phẩm vệ sinh, tẩy rửa), Zero Co nhanh chóng xây dựng cơ sở khách hàng rộng khắp nước Úc – hiện đạt khoảng 120.000 người. Họ bán trực tiếp qua kênh online, giao hàng tận nhà, đồng thời trích một phần doanh thu làm quỹ dọn rác biển. Tính đến nay, dự án đã dọn được tương đương 45 triệu chai nhựa khỏi đại dương thông qua các đợt gom rác thủ công, từ Úc đến Philippines. Có nơi nhóm còn phải thuê xe cẩu, máy xúc để “đào bới” vì rác ngập đến tận đầu gối.

Tầm Nhìn Toàn Cầu: Mở Rộng Thị Trường, Thu Hút Đầu Tư

Zero Co không dừng bước ở thị trường nội địa. Để nhân rộng tầm ảnh hưởng, công ty dự kiến tiến ra châu Âu, Anh và xa hơn là Mỹ, Bắc Mỹ. Mục tiêu cuối cùng: xóa bỏ 1 tỷ chai nhựa khỏi đại dương trong 5 năm kế tiếp. Tham vọng này không thể chỉ dựa trên thị trường Úc dù ngày càng tăng trưởng.

Dấu ấn khác của công ty là thuyết phục thành công quỹ đầu tư mạo hiểm Square Peg – thường tập trung vào startup công nghệ – rót 6 triệu đô la Úc. Thực tế cho thấy, nhà đầu tư sẵn sàng rót vốn khi thấy tiềm năng sinh lời, cùng sứ mệnh lớn lao. Kiểu “kinh doanh bền vững” dựa trên mô hình sản phẩm thiết yếu, chạm tới bài toán ô nhiễm rác biển rõ rệt, khơi gợi niềm tin và thiện cảm.

“Tôi không tạo Zero Co để làm giàu và bán nó trong vài năm. Tôi muốn giải quyết vấn đề toàn cầu. Điều đó cần thời gian, nhưng cũng cần sự kiên nhẫn từ các nhà đầu tư.”

Đây chính là lời khẳng định của Mike khi thương thảo với Square Peg. Không chỉ góp vốn, họ còn “chống lưng” dài hạn, đồng hành cùng anh tiến ra thị trường thế giới. Mike xem đây như tấm “hộ chiếu” để công ty từng bước xây dựng hạ tầng sản xuất, chuỗi cung ứng quốc tế, mở rộng đội ngũ dọn rác đại dương và thử nghiệm các sản phẩm khác.

Sau khi bán doanh nghiệp rượu vang trước đó, Mike dồn mọi vốn liếng cho Zero Co. Anh chấp nhận quay lại sống trong phòng cũ nhà bố mẹ ở tuổi 35. Từ thời gian đến tài chính, anh đặt tất cả lên bàn “cá cược” cùng niềm tin. Tới nay, khi đã có gia đình riêng, Mike thừa nhận áp lực càng lớn: vừa đảm bảo phát triển doanh nghiệp, vừa phải dành thời gian cho con nhỏ. Anh tiết lộ chỉ có thể tập trung vào hai thứ: công việc và gia đình, chấp nhận hy sinh nhiều mối quan hệ bạn bè, sở thích cá nhân trong giai đoạn này.

Dù có khó khăn hay mệt mỏi, Mike vẫn quay lại sứ mệnh cốt lõi: “Mỗi chai nước giặt hay sữa tắm bán ra, ta dọn rác ở ngoài kia.” Anh tin rằng, chính đam mê và mục tiêu ý nghĩa sẽ kéo ta đi qua những thời điểm gian nan bậc nhất của khởi nghiệp.

Giá Trị Cốt Lõi: Kinh Doanh Gắn Liền Với Trách Nhiệm

Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch sang tiêu dùng bền vững, Zero Co được xem là ví dụ điển hình cho mô hình “hai trong một”: sản phẩm thiết yếu + trách nhiệm môi trường. Chính triết lý “vì sao” – tại sao mình làm điều này? – giúp Mike Smith đi đúng hướng, dù vô vàn trắc trở. Ba yếu tố chủ đạo tạo nên thành công của công ty:

1. Liên tục sáng tạo: Nhận ra mô hình tái sử dụng túi nhựa chưa tối ưu, anh nhanh chóng chuyển sang bao bì giấy; cô đặc sản phẩm để giảm khối lượng vận chuyển.
2. Minh bạch triệt để: Từ lúc gọi vốn cộng đồng, Mike công khai khó khăn, tâm sự với khách hàng như người nhà, tạo nên cầu nối tin cậy hiếm có.
3. Tái đầu tư cho cộng đồng: Mỗi đơn hàng bán ra đều trích quỹ dọn rác. Con số 45 triệu chai nhựa “giải phóng” khỏi đại dương sau vài năm là minh chứng hùng hồn.

Dẫu đường phía trước còn lắm chông gai, Mike tin rằng khi mô hình này được sao chép và nhân rộng, cuộc chiến chống rác thải – nhất là nhựa dùng một lần – sẽ có cơ hội xoay chuyển. Như anh đã nhấn mạnh: “Chúng ta không phải chờ đến năm 2050 để có giải pháp; hãy bắt đầu từ hôm nay, và mọi người sẽ cùng hưởng thành quả.”

Zero Co không đơn thuần là một công ty bán xà phòng hay nước giặt. Thương hiệu này chứa đựng khát vọng lớn: thay đổi lối tiêu dùng và góp tay xóa mờ vết nhơ của rác thải nhựa. Qua hành trình khởi đầu khiêm tốn, vượt qua vô vàn khó khăn, Zero Co đã chứng minh mô hình bền vững hoàn toàn có thể “lên ngôi” khi Founder biết kết nối cộng đồng, biết lắng nghe thị trường và sẵn sàng điều chỉnh sản phẩm.

Với nền tảng khách hàng trung thành, vốn đầu tư vững chắc, cùng chiến lược bao bì không ngừng cải tiến, Zero Co tự tin hướng đến mục tiêu đầy tham vọng: loại bỏ 1 tỷ chai nhựa khỏi đại dương trong vòng 5 năm. Ẩn sau đó, tinh thần cơ bản nhất vẫn là: “Cứ làm, cứ vươn tới. Mỗi ngày, mỗi hành động, chúng ta đang tiến gần hơn đến một đại dương sạch và một hành tinh đáng sống.”