Thành phố đi trước một bước: Hành trình công nghiệp hóa từ trái tim kinh tế Việt Nam (phần 1)

Từ những cơ sở vật chất cũ kỹ và thiếu điện trầm trọng, Thành phố Hồ Chí Minh đã tiên phong vượt qua mọi rào cản, xây dựng mô hình công nghiệp hóa hiện đại hóa đặc sắc, đặt nền móng cho nền kinh tế tư nhân và công nghiệp Việt Nam phát triển mạnh mẽ.

“Xé Rào” Để Mở Đường: Cái Dũng Của Người Đi Đầu

Khi cả nước còn loay hoay với mô hình tập trung bao cấp, Thành phố Hồ Chí Minh đã chọn cho mình một hướng đi táo bạo: xé rào để bung ra thị trường. Giai đoạn 1986–2000, lãnh đạo thành phố xác định rõ ràng rằng muốn thoát nghèo, muốn công nghiệp hóa, thì phải làm khác. Và họ dám nghĩ, dám làm.

Những xí nghiệp như Dệt Thành Công, Dệt Phong Phú… đã mạnh dạn chạy song song kế hoạch sản xuất phụ – tức là vừa theo chỉ tiêu nhà nước, vừa làm thêm để đáp ứng nhu cầu thị trường. Chính cách “xé rào” ấy đã mang hơi thở thị trường vào bộ máy sản xuất cũ kỹ, đánh thức sức sống mới cho toàn thành phố.

Theo đánh giá của nhiều nhà nghiên cứu, Hội nghị Thành ủy lần thứ 9 và 10 thời đó đã mở ra một giai đoạn đổi mới tư duy triệt để, không chỉ trên giấy tờ mà bằng hành động cụ thể từ cấp cơ sở.

500kv Và Bản Lĩnh Chính Trị: Khi Điện Là Xương Sống Công Nghiệp

Không có điện, không thể sản xuất. Không thể công nghiệp hóa nếu mỗi nhà máy đều “sống mòn” vì thiếu điện.

Lúc ấy, miền Bắc có thủy điện Hòa Bình, nhưng miền Nam thì thiếu điện nghiêm trọng. Thành phố Hồ Chí Minh muốn phát triển phải có điện, và muốn có điện thì phải nối mạch sống từ Bắc vào Nam. Vậy là công trình đường dây 500kV Bắc – Nam được quyết định.

Đây không chỉ là hạ tầng điện – mà là một quyết định mang tầm vóc lịch sử, thể hiện tầm nhìn chiến lược của những nhà lãnh đạo như Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

“Nếu không có Thủ tướng Võ Văn Kiệt, hệ thống điện quốc gia đã không thể hoàn thiện kịp thời. Điện đi trước một bước – và đó là bước đi đúng nhất thời điểm ấy.”

Tân Thuận – Mô Hình Khu Chế Xuất Đầu Tiên: Một Đòn Bẩy Lịch Sử

Khu chế xuất Tân Thuận không chỉ là biểu tượng công nghiệp, mà còn là bước ngoặt đột phá về tư duy quản lý.

Với sự cho phép của Bí thư Võ Trần Chí, nhóm chuyên viên đặc biệt – hay còn gọi là “nhóm thứ sáu” – đã đề xuất mô hình khu chế xuất theo kiểu mới: có ban quản lý độc lập, thực hiện cơ chế “một cửa tại chỗ” và tự đảm bảo tài chính.

Mô hình này mang lại ba lợi ích to lớn:

• Thu hút đầu tư nước ngoài mạnh mẽ
• Tạo ra hàng chục ngàn việc làm
• Tạo hành lang pháp lý cho kinh tế tư nhân bứt phá

“Chúng tôi không muốn gây hận thù. Chúng tôi muốn làm bạn, muốn học hỏi, muốn mượn vốn, kỹ thuật và thị trường từ thế giới bên ngoài để phát triển đất nước mình.”

Kinh Tế Tư Nhân – Làn Gió Đổi Mới Từ Nội Tại

Dưới sự chỉ đạo đổi mới từ Trung ương và Thành ủy, các doanh nghiệp tư nhân tại TP.HCM bắt đầu “nở rộ.” Từ ngành cơ khí, dệt may đến chế biến xuất khẩu, người dân Sài Gòn được khơi dậy sức sáng tạo và năng lực thị trường vốn có.

Doanh nghiệp tư nhân trở thành động lực tăng trưởng. Những cái tên như Dư Khánh, Mtech Việt Nam (đến từ Nhật Bản), hay các công ty cơ khí – điện tử tại Linh Trung, Lê Minh Xuân… đã góp phần đẩy GDP tăng trưởng trung bình 6,6%/năm (1986–1997) và xuất khẩu đạt mức hai con số.

Đào Tạo Gắn Với Sản Xuất – Chiến Lược Nguồn Lực Dài Hạn

Những thay đổi không chỉ nằm ở chính sách, mà còn hiện diện trong giáo dục – đào tạo. Các trường đại học tại TP.HCM, tiêu biểu như ĐH Bách Khoa, đã thay đổi chương trình giảng dạy theo hướng CDIO (Conceive – Design – Implement – Operate).

Sinh viên được đi thực tập ngay tại khu công nghiệp, được tiếp cận chuyên gia từ các nhà máy lớn, tạo ra lực lượng lao động thực chiến – đúng với nhu cầu của doanh nghiệp, và góp phần bền vững vào công nghiệp hóa.

Lan Tỏa Thành Công: Từ Tân Thuận Đến Tây Bắc Củ Chi

Sau Tân Thuận, hàng loạt khu công nghiệp khác lần lượt được hình thành:

• Linh Trung 1, 2 (Thủ Đức)
• Bình Chiểu (Thủ Đức)
• Lê Minh Xuân (Bình Chánh)
• Đông Nam, Tây Bắc Củ Chi (hướng đến công nghệ cao, thân thiện môi trường)
• Khu công nghiệp Tân Bình – thu hút hàng trăm nhà đầu tư vừa và nhỏ từ nội thành.

Mỗi khu công nghiệp đều được quy hoạch theo hướng:

• Giải tỏa ô nhiễm nội đô
• Định hình sản xuất hiện đại
• Tạo sinh kế bền vững cho người dân

Vị Thế Ngày Nay: Từ Nước Nhập Gạo Đến Xuất Khẩu Công Nghiệp

Một trong những thành tựu ngoạn mục của công cuộc công nghiệp hóa là Việt Nam từ chỗ nhập khẩu gạo (500.000 – 1.000.000 tấn/năm) chỉ sau 1 năm đã xuất khẩu thặng dư 1 triệu tấn gạo.

Cùng với đó, cơ cấu xuất khẩu chuyển dịch mạnh sang công nghiệp chế biến, kim ngạch FDI tăng từ 1,3 tỷ USD (1991) lên gần 12 tỷ USD (2008).

Tất cả đặt nền móng cho một Việt Nam tự tin hội nhập, làm chủ công nghệ và từng bước vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Từ những hội nghị “xé rào” đến đường dây 500kV, từ khu Tân Thuận đến Tân Bình, từ trường học đến nhà máy… tất cả đã tạo nên kỳ tích: Một trung tâm công nghiệp hóa đúng nghĩa của Việt Nam.

“TP.HCM không chỉ đi trước một bước, mà còn kéo theo cả một nền kinh tế cùng tiến bước.”