Deepseek – Hành trình kiến tạo tương lai AI

DeepSeek đang dẫn dắt làn sóng mới của trí tuệ nhân tạo (AI) tại Trung Quốc bằng một chiến lược khác biệt: ưu tiên nghiên cứu, nỗ lực thu hẹp “khoảng cách sáng tạo” và sẵn sàng chia sẻ tri thức để biến AI thành công cụ cho mọi người.

Bối Cảnh Ra Đời Của Deepseek

Vài năm gần đây, ngành công nghiệp AI thế giới liên tục chứng kiến những bước tiến ngoạn mục. Trung Quốc, với tiềm lực về nhân tài và thị trường khổng lồ, đang trở thành tâm điểm trong cuộc đua AI toàn cầu. Trong bối cảnh đó, DeepSeek – tiền thân là một nhánh nghiên cứu tách ra từ quỹ đầu tư định lượng – nổi lên như một biểu tượng mới của sự sáng tạo và khát vọng vươn lên. Điều đáng nói, họ tự tin khẳng định: Trung Quốc không thể mãi “đi sau” các cường quốc như Mỹ, mà phải sớm trở thành người dẫn đầu bằng chính nền tảng tri thức và sáng tạo của mình.

Theo Bloomberg, tổng giá trị thị trường AI toàn cầu dự kiến chạm ngưỡng 190,61 tỷ USD vào năm 2025, và còn tăng mạnh trong thập kỷ tiếp theo. Trong “mê hồn trận” cạnh tranh ấy, DeepSeek chọn cho mình một con đường khá độc đáo: “Nghiên cứu trước, thương mại sau”, và đặc biệt là cam kết chia sẻ kết quả nghiên cứu cho cộng đồng. Đây là điều hiếm thấy ngay cả với những “ông lớn” công nghệ phương Tây.

Nhưng làm thế nào mà một tổ chức “sinh sau đẻ muộn” lại có thể tạo cú hích trong thị trường AI vốn đã đông nghẹt người chơi? Chúng ta cùng điểm lại hành trình của DeepSeek và cuộc phỏng vấn độc quyền với nhà sáng lập Lương Văn Phong (Liang Wenfeng) để hiểu rõ hơn.

“Cuộc Chiến Giá Rẻ” Trong Làng LLM

Trở lại năm ngoái, DeepSeek bỗng trở thành tâm điểm chú ý khi họ tung ra phiên bản DeepS V2 – một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) – với mức giá cực kỳ cạnh tranh. Động thái này được nhiều chuyên gia xem như “cuộc chiến về giá” trong lĩnh vực AI. Thế nhưng, theo lời chia sẻ của Lương Văn Phong, đó hoàn toàn không phải nước cờ chiến lược để “chèn ép” đối thủ:

“Chúng tôi không cố tình tạo ra cuộc đua hạ giá. Mục tiêu ban đầu là làm sao để bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận và ứng dụng công nghệ AI, miễn là họ có nhu cầu.”

Phát biểu trên cho thấy cốt lõi tư duy của DeepSeek: AI dành cho tất cả. Nhờ tối ưu hạ tầng máy chủ, cải tiến mô hình để tiết kiệm năng lượng và tài nguyên, DeepSeek đủ khả năng “cắt giảm” đáng kể giá thành. Hệ quả là hàng loạt doanh nghiệp khởi nghiệp, tổ chức giáo dục và nhóm nghiên cứu cá nhân đã tiếp cận mô hình DeepS V2 với chi phí rất thấp, mở ra cơ hội cho nhiều ứng dụng AI đa dạng.

Tầm Nhìn AI Nguyên Bản Và Khoảng Cách Sáng Tạo

Một trong những phát biểu đáng chú ý nhất của Lương Văn Phong chính là ý tưởng về “khoảng cách sáng tạo”. Thông thường, người ta hay nói Trung Quốc đi sau Mỹ một hay hai năm trong việc phát triển AI. Tuy nhiên, nhà sáng lập DeepSeek phản biện:

“Vấn đề không chỉ là nhanh hay chậm về thời gian, mà là chúng ta đang sáng tạo thực sự hay chỉ bắt chước. Tôi tin Trung Quốc cần tập trung vào việc nâng tầm ‘nguyên bản’ trong AI.”

Từ trước đến nay, không ít công ty Trung Quốc thừa nhận họ thường bám sát các thành tựu của Google, OpenAI, Microsoft… để “học hỏi” rồi triển khai cho thị trường nội địa. Song DeepSeek lại tin rằng, nếu chỉ theo sau mà không nuôi dưỡng văn hóa nghiên cứu độc lập, Trung Quốc sẽ luôn ở thế bị động. Họ muốn phá vỡ tư duy này. Chỉ khi bước qua ranh giới “lắp ráp” và “cải biên” để trở thành nơi khởi nguồn những ý tưởng AI mới, Trung Quốc mới thực sự khẳng định vị thế dẫn đầu.

Theo thống kê của Stanford AI Index 2024, Trung Quốc chiếm khoảng 20% số lượng nghiên cứu AI chất lượng cao công bố trên toàn cầu. Con số này ấn tượng nhưng vẫn chưa thể sánh ngang với Mỹ (khoảng 40%). DeepSeek nhìn nhận đây là cơ hội để đẩy mạnh nghiên cứu căn cơ, khuyến khích nhà khoa học trong nước đầu tư vào những đề tài “mang tính đột phá,” góp phần thu hẹp khoảng cách sáng tạo.

Hệ Sinh Thái Nghiên Cứu Mở

Khác với phần lớn công ty tư nhân thường giữ khư khư những bí quyết công nghệ, DeepSeek theo đuổi chiến lược mã nguồn mở hoặc bán mở cho cộng đồng nghiên cứu AI. Lương Văn Phong cho rằng, AI là một lĩnh vực có tốc độ phát triển quá nhanh, không ai có thể “đóng cửa tự làm” mà đi xa được. Anh tin rằng sự kết nối và chia sẻ sẽ giúp cả ngành AI tiến nhanh hơn:

“Đóng cửa phát triển AI chẳng khác nào cố nắm trong tay một con sông đang cuồn cuộn chảy. Chúng ta nên chung tay làm đê đập, điều hướng dòng nước, thay vì cố giữ nước cho riêng mình.”

Quan điểm này khiến DeepSeek nhận được sự ủng hộ từ nhiều trường đại học, viện nghiên cứu và cộng đồng mã nguồn mở. Bằng cách đăng tải kết quả nghiên cứu, thậm chí một phần mô hình lên GitHub, DeepSeek thu hút các nhà phát triển trên toàn thế giới đóng góp cải tiến. Chính tinh thần hợp tác rộng mở đó cũng là mấu chốt làm nên thành công sớm của họ.

Cụm GPU Khổng Lồ Với 10.000 Chiếc

Để hiện thực hóa mục tiêu “dẫn đầu bằng nghiên cứu”, DeepSeek không ngại rót vốn khủng vào hạ tầng. Hiện tại, họ sở hữu cụm máy chủ với 10.000 GPU, tập trung để huấn luyện và thử nghiệm các mô hình AI. Con số này đủ để DeepSeek sánh ngang (và thậm chí vượt) một số tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới về quy mô hạ tầng AI.

Điều đặc biệt: bước đầu, DeepSeek không dùng cụm máy chủ này cho một sản phẩm thương mại cụ thể nào. Họ dành nó để tự do khám phá. Rất nhiều nghiên cứu cơ bản, các thử nghiệm mô hình mới, thậm chí những ý tưởng “có vẻ điên rồ” đều được tiến hành với sự hỗ trợ của cụm GPU đồ sộ này.

Nhìn thoáng qua, cách làm này có vẻ “xa xỉ” so với một công ty non trẻ. Thế nhưng, đội ngũ DeepSeek tin rằng với AI, nếu không dám liều lĩnh nghiên cứu gốc rễ thì khó mà bứt phá. Hiệu quả đã được chứng minh: sự ra đời của MLA Architecture – kiến trúc mô hình đa lớp nhận thức, giúp tối ưu việc học sâu (deep learning) trên nhiều dạng dữ liệu – chính là kết quả của chuỗi thử nghiệm dài hơi.

Tư Duy Phát Triển Nhân Tài Của Deepseek

Nhắc đến con người, DeepSeek gây bất ngờ khi đa số nhân viên nghiên cứu là người trẻ, nhiều bạn vẫn đang học Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ, thậm chí chưa tốt nghiệp. Thay vì săn lùng “ngôi sao” quốc tế, họ chọn giải pháp “nuôi dưỡng tài năng bản địa”. Họ xây dựng một môi trường làm việc:

• Ít cấp quản lý: Chủ trương “bottom-up” để ý tưởng có thể nảy sinh từ bất kỳ ai.
• Khuyến khích nghiên cứu tự do: Dự án MLA Architecture nổi tiếng thực chất khởi nguồn từ một đề tài cá nhân do một nghiên cứu sinh Đại học Thanh Hoa thực hiện bên lề.
• Chia sẻ hạ tầng: Bất kỳ nhân viên nào cũng có quyền truy cập cụm GPU 10.000 chiếc để thử nghiệm ý tưởng.

Theo một khảo sát nội bộ, có đến 80% dự án R&D ở DeepSeek bắt đầu từ ý tưởng của nhóm nghiên cứu, thay vì mệnh lệnh cấp trên. Đây là hướng tiếp cận đối lập so với nhiều doanh nghiệp Trung Quốc, vốn quen chạy theo doanh thu và áp lực tăng trưởng tức thì.

“Chúng tôi không sợ lãng phí. Chúng tôi sợ bỏ lỡ những ‘tài năng ngầm’ chỉ vì họ chưa có bảng thành tích rực rỡ.” – Lương Văn Phong chia sẻ thêm khi nói về chiến lược nhân sự.

Sức Mạnh Tài Chính Từ Quỹ Đầu Tư Định Lượng

“Bài toán kinh tế” luôn là câu hỏi lớn khi vận hành một cơ sở hạ tầng AI đắt đỏ như DeepSeek. Phần lớn doanh nghiệp AI start-up liên tục chịu áp lực doanh thu từ các nhà đầu tư. Ở đây, DeepSeek có lợi thế: xuất thân từ một quỹ đầu tư định lượng (Quant Hedge Fund) giàu tiềm lực. Trong giai đoạn đầu, quỹ này sẵn sàng “chống lưng” tài chính, tạo điều kiện cho DeepSeek phát triển mạnh mẽ hạ tầng và con người.

Tuy nhiên, DeepSeek cũng không hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn tiền ấy. Họ chủ động tìm kiếm các khoản tài trợ nghiên cứu từ chính phủ, hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước (như các đại học hay công ty công nghệ lớn). Nhờ việc công khai một phần mã nguồn và kết quả nghiên cứu, DeepSeek thu hút nhiều tổ chức sẵn sàng tài trợ, cùng chia sẻ rủi ro lẫn lợi nhuận.

Hướng Đi Tới AGI: Niềm Tin Vào Thời Đại Mới

Nhắc đến mục tiêu cuối cùng, DeepSeek không che giấu tham vọng phát triển AGI (Artificial General Intelligence) – trí tuệ nhân tạo tổng quát. Đây là “chén thánh” của ngành AI, bởi AGI hứa hẹn mô phỏng năng lực học hỏi, suy luận và thích nghi như con người. Khả năng này có thể làm thay đổi hoàn toàn cách chúng ta sống và làm việc.

Đáng chú ý, OpenAI, Google DeepMind hay một loạt tổ chức hàng đầu đều đang dốc sức cho hướng đi này. Với DeepSeek, dù quy mô chưa thể sánh kịp gã khổng lồ, họ sở hữu niềm đam mê và một tầm nhìn dài hơi:

“Tôi tin AGI sẽ đến trong đời chúng ta. Chúng tôi tập trung mạnh vào bốn trụ cột: Toán học, Lập trình, Đa phương tiện và Xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Đây là những nền tảng cốt lõi để giải quyết bài toán về nhận thức tổng quát.”

Một yếu tố quan trọng mà DeepSeek không ngừng nhấn mạnh: AGI không phải là “cỗ máy hủy diệt” như nhiều kịch bản khoa học viễn tưởng. Ngược lại, họ muốn AI trở thành công cụ hỗ trợ, thậm chí hợp tác với con người trong mọi lĩnh vực, từ y tế, giáo dục đến nghiên cứu khoa học.

Trách Nhiệm Xã Hội Và Đạo Đức AI

Trí tuệ nhân tạo đang trở thành một “lực lượng” quá mạnh mẽ, kéo theo vô số mối lo ngại về việc lạm dụng thông tin, vi phạm quyền riêng tư hay chênh lệch lợi ích giữa các quốc gia, các tầng lớp. DeepSeek nhận thức rõ tầm quan trọng của yếu tố đạo đức trong phát triển AI. Trả lời câu hỏi về cách cân bằng giữa tiến bộ công nghệ và an toàn, Lương Văn Phong khẳng định:

“Chúng tôi đề cao tôn chỉ: AI là tài sản chung, chứ không phải độc quyền của thiểu số. Mọi tiến bộ đều phải đi kèm trách nhiệm đánh giá rủi ro và xây dựng khung pháp lý, đạo đức minh bạch.”

Các tổ chức phi lợi nhuận như OpenAI hay liên minh Partnership on AI từng nhiều lần kêu gọi sự phối hợp quốc tế nhằm thiết lập nguyên tắc phát triển AI an toàn. DeepSeek cũng tích cực tham gia các diễn đàn này, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc đang rất chú trọng xây dựng hành lang pháp lý cho AI. Người sáng lập DeepSeek tin rằng, muốn AI phục vụ con người lâu dài, cần sự chung tay của cả chính phủ, khu vực tư nhân, giới nghiên cứu và cộng đồng quốc tế.

Tương Lai Hợp Tác Và Mở Rộng Thị Trường

Khi được hỏi về phương án kinh doanh lâu dài, DeepSeek xem việc hợp tác với các công ty và tổ chức khác là hướng đi then chốt. Thay vì đơn thuần bán sản phẩm AI, DeepSeek mong muốn tạo dựng một hệ sinh thái AI toàn diện:

• Nền tảng chia sẻ: Cung cấp mô hình lõi, công cụ phát triển, dịch vụ huấn luyện cho bất kỳ ai muốn xây dựng ứng dụng AI riêng.
• Cộng đồng mở: Thu hút nhà phát triển toàn cầu cùng cải tiến mô hình, xử lý bài toán mới, thúc đẩy sáng tạo đa dạng.
• Dịch vụ chuyên sâu: Trợ giúp doanh nghiệp ở các ngành dọc như tài chính, y tế, giáo dục, sản xuất… chuyển đổi số thông qua nền tảng AI của DeepSeek.

Với tốc độ tăng trưởng chóng mặt, DeepSeek đặt mục tiêu mở rộng đội ngũ nghiên cứu lên gấp đôi trong hai năm tới, đồng thời xây dựng các trung tâm R&D quốc tế nhằm thu hút chất xám đa dạng. Đây cũng là cơ hội để những nhân tài AI tại Trung Quốc có dịp tiếp xúc, học hỏi trực tiếp với chuyên gia nước ngoài, thu hẹp dần khoảng cách về tri thức.

Vai Trò Của Cộng Đồng Và Chính Phủ

Tất nhiên, DeepSeek không hoạt động trong “chân không”. Họ thừa nhận vai trò quyết định của chính phủ trong việc tạo ra môi trường pháp lý khuyến khích đổi mới. Các chính sách hỗ trợ nghiên cứu AI, đào tạo nhân lực chất lượng cao, hay việc khơi dậy tinh thần doanh nghiệp địa phương đều là chất xúc tác quan trọng. Cộng đồng phát triển AI tại Trung Quốc cũng ngày càng lớn mạnh, nhiều diễn đàn, hội thảo AI quy mô quốc tế diễn ra, tạo điều kiện để các startup như DeepSeek kết nối và tiến xa hơn.

Một số dữ liệu từ Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc công bố vào cuối năm 2024 cho thấy: Trung Quốc đang lên kế hoạch đầu tư hơn 100 tỷ Nhân dân tệ (tương đương khoảng 14 tỷ USD) cho các dự án hạ tầng AI và hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ mới nổi. Đây là “làn gió mới” giúp DeepSeek càng thêm vững tin trên lộ trình của mình.

Câu chuyện của DeepSeek không chỉ dừng lại ở việc “làm AI tốt hơn” hay “bán mô hình giá rẻ hơn”. Họ đang thách thức cả định kiến về vai trò của Trung Quốc trong bản đồ công nghệ thế giới, đặt ra câu hỏi: Liệu đất nước này có thể bứt phá về tính sáng tạo, thay vì chỉ tập trung sao chép và nội địa hóa?

Bằng cách đầu tư nghiêm túc cho nghiên cứu, xây dựng môi trường mở để khuyến khích phát kiến, và trao quyền cho nhân lực trẻ, DeepSeek đã gặt hái những thành công ban đầu rất đáng ngưỡng mộ. Cụm GPU 10.000 chiếc, các mô hình LLM sáng tạo như DeepS V2, kiến trúc MLA… tất cả minh chứng cho quyết tâm của họ trong việc biến AI thành chiếc cầu nối tri thức và cơ hội.

Trong cuộc phỏng vấn cuối, Lương Văn Phong đúc kết đầy đam mê:

“Điều khiến tôi tự hào không phải là DeepSeek đã đi được bao xa, mà là chúng tôi dám nghĩ dám làm, dám vươn tới những miền sáng tạo nguyên bản. AI không chỉ là công nghệ, nó là tương lai, là hy vọng cho cả nhân loại.”

Chặng đường phía trước còn dài, song với cách tiếp cận “đặt nghiên cứu lên trước, đặt lợi ích cộng đồng làm trọng”, DeepSeek đã thắp lên một niềm tin rằng: Trung Quốc hoàn toàn có thể trở thành nhà tiên phong AI, chứ không chỉ mãi chạy theo trào lưu toàn cầu. Và biết đâu, trong một tương lai không xa, chính DeepSeek sẽ làm nên những bước ngoặt đột phá, đưa AGI trở thành hiện thực ngay trong thế hệ của chúng ta.