Bong bóng quán cà phê tại Việt Nam: Nguyên nhân và hệ lụy

Trong thập kỷ qua, thị trường cà phê Việt Nam đã chứng kiến một sự bùng nổ chưa từng có về số lượng các quán cà phê. Với văn hóa cà phê sâu sắc và sức tiêu thụ tăng mạnh, không ít người đã tận dụng cơ hội để tham gia kinh doanh, khiến mật độ các quán cà phê tăng lên nhanh chóng tại các thành phố lớn.

Tuy nhiên, đằng sau hiện tượng này là một loạt các rủi ro kinh tế, đặc biệt khi “bong bóng” cà phê đang có dấu hiệu xuất hiện, với hàng ngàn quán mọc lên và đóng cửa mỗi năm.

Việt Nam – “Vương Quốc Cà Phê”

Việt Nam được biết đến là quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Brazil, với sản lượng hơn 1,84 triệu tấn mỗi năm, mang lại thu nhập cho hơn 600.000 hộ nông dân và tạo công ăn việc làm cho khoảng 2 triệu người. Với nguồn cung dồi dào và văn hóa cà phê đặc trưng, người Việt không chỉ coi cà phê là thức uống, mà còn là một phần không thể thiếu trong lối sống.

Theo một khảo sát của iPOS Việt Nam, cả nước có hơn 500.000 quán cà phê, nghĩa là trung bình cứ 200 người dân lại có một quán. So sánh với các quốc gia khác như Hàn Quốc (1 quán cà phê/511 người), Nhật Bản (1 quán/2.000 người) và Mỹ (1 quán/8.600 người), mật độ quán cà phê tại Việt Nam cao đáng kinh ngạc, cho thấy tầm quan trọng của cà phê trong văn hóa và lối sống của người Việt.

Vì Sao Người Việt Thích Cà Phê Dù Kinh Tế Khó Khăn?

Ngay cả khi tình hình kinh tế không mấy sáng sủa, các quán cà phê vẫn đông đúc khách. Đối với nhiều người, đây không chỉ là nơi để thưởng thức cà phê mà còn là không gian để gặp gỡ, giao lưu và giải trí. Những câu hỏi như “Khi nào đi cà phê?” thường có nghĩa là hẹn gặp mặt bạn bè. Văn hóa “đi cà phê” gắn liền với đời sống hằng ngày, khiến người ta sẵn sàng chi 50.000 – 100.000 đồng cho một ly nước tại quán, trong khi cà phê hòa tan chỉ tốn khoảng 4.000 đồng/gói.

Một yếu tố khác góp phần vào nhu cầu lớn này là khí hậu nhiệt đới nóng bức. Sống trong không gian chật hẹp ở các đô thị, nhiều người lựa chọn quán cà phê như một nơi trú ẩn tiện lợi, với giá phải chăng, máy lạnh thoải mái và không gian rộng rãi.

Khởi Nghiệp với Quán Cà Phê: Dễ Nhưng Không Bền

Nhiều bạn trẻ khi bắt đầu khởi nghiệp chọn mở quán cà phê vì chi phí đầu tư ban đầu không quá cao. Mở một cửa hàng cà phê cần ít vốn hơn so với các ngành như công nghệ hay dịch vụ tư vấn, và không đòi hỏi kinh nghiệm chuyên môn quá sâu. Hiện nay, các khóa học pha chế và hướng dẫn kinh doanh quán cà phê rất phổ biến, tạo điều kiện dễ dàng cho những ai muốn thử sức với mô hình này.

Tuy nhiên, sự cạnh tranh gay gắt và những chi phí ngầm lại là gánh nặng lớn cho các chủ quán. Theo phân tích, nếu doanh thu một quán cà phê là 100 đồng, các chi phí có thể chiếm đến 80 – 95%, bao gồm chi phí nguyên liệu, mặt bằng, nhân viên và quảng cáo. Để duy trì được lợi nhuận, các quán phải hoạt động với năng suất cao, nhưng thực tế cho thấy 80% cửa hàng ăn uống tại Việt Nam buộc phải đóng cửa trong vòng 1 năm đầu.

Bài Toán Quy Hoạch Đô Thị: Cạnh Tranh Quá Mức

Khác với các nước phát triển có quy hoạch rõ ràng giữa khu dân cư, khu thương mại và khu công nghiệp, Việt Nam hầu như cho phép mở quán cà phê ở mọi nơi mà không có sự kiểm soát chặt chẽ. Điều này dẫn đến tình trạng “bong bóng” khi các quán liên tục xuất hiện rồi đóng cửa trong thời gian ngắn. Thị trường tự do cạnh tranh khốc liệt, với những quán nhỏ lẻ bị lép vế trước các chuỗi thương hiệu lớn đầu tư quy mô. Kết quả là sự tồn tại ngắn ngủi của nhiều quán nhỏ, trong khi lợi nhuận chủ yếu rơi vào tay các chủ mặt bằng.

Ở các quốc gia phát triển, một thị trấn thường có giới hạn số lượng quán ăn uống nhất định, nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa các ngành dịch vụ khác nhau và tránh tình trạng cạnh tranh hủy diệt. Việt Nam có lẽ cần những quy định tương tự để bảo vệ sự phát triển bền vững cho các chủ quán nhỏ và trung bình.

————-

Sự bùng nổ quán cà phê tại Việt Nam, mặc dù thú vị, cũng là hồi chuông cảnh báo về một thị trường thiếu sự kiểm soát, với tỷ lệ thất bại cao và nguy cơ rủi ro lớn cho người khởi nghiệp. Để giảm thiểu tình trạng “bong bóng” này, quy hoạch đô thị cần rõ ràng và có kế hoạch lâu dài. Chỉ khi có sự cân bằng và quản lý hợp lý, các quán cà phê mới thực sự phát triển bền vững, phục vụ đúng nhu cầu của người dân và đóng góp cho nền kinh tế.