Trám đen Thanh Chương đã dần có chỗ đứng trên thị trường. Có những thời điểm không đủ hàng cung ứng cho người tiêu dùng. Đây là thành quả ngọt ngào mà bà con chính quyền nơi đây đã dày công xây dựng cho sản phẩm của mình. Họ có quyền hy vọng sản phẩm sẽ được vươn xa ra thị trường quốc tế, bởi quả trám đen có hương vị rất đặc biệt mà không nơi nào có được.
Trước đây cây trám đen thường được trồng để lấy gỗ hoặc lấy quả làm thực phẩm dân dã cho bữa ăn hàng ngày ở nông thôn. Nay quả trám đen lại lên đời trở thành thứ đặc sản hấp dẫn, có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, nên cũng được nhân rộng diện tích, sản xuất thành nhiều sản phẩm để xuất bán ra nhiều nơi. Đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân vùng núi Nghệ An. Nhờ việc chú trọng đầu tư máy móc công nghệ trong sản xuất chế biến của trái cây địa phương, những sản phẩm này được đánh giá là ngon nhất và độc đáo nhất của vùng đất Nghệ An.
Trám đen là một loại cây dễ trồng thích hợp với vùng đồi núi trung du, mỗi năm thu hoạch một mùa vào tháng 7 âm lịch. Trước đây người dân ít để ý chăm bón, chỉ để cây phát triển tự nhiên. Bởi nếu trồng tự nhiên thì phải mất 7-8 năm mới cho thu hoạch, nhưng ngày nay do mang lại giá trị kinh tế cao nên nhiều người đã quy hoạch thành vùng để trồng trám.
Cây mọc tự nhiên thường rất cao khó thu hoạch. Mỗi khi vào mùa người dân phải leo trèo cao để hái rất nguy hiểm. Khi hái phải thật khéo léo nếu không trám sẽ bị dập nát trầy vỏ làm giảm giá trị. Trước khi thu hái người dân giăng lưới dưới gốc cây để trám rơi xuống không bị dập. Người dân dùng thang trèo lên cây, dùng sào có buộc sẵn dao để hái trám.
Nhiều năm trước đây bà con chỉ bán được quả tươi với giá rẻ từ 40.000-50.000 đồng mỗi kg, có năm còn không bán được nên nhiều hộ để trám tự rụng không mặn mà thu hái. Thế nhưng từ khi có Công ty đầu tư và phát triển nông nghiệp Trọng Anh liên kết bao tiêu sản phẩm để sản xuất sản phẩm trám om Thanh Chương, giá trám thu mua của bà con được nâng lên 90.000 đồng/kg. Việc liên kết với công ty đã giúp đầu ra cho sản phẩm của bà con được ổn định, giá thành cao hơn. Nay sản phẩm trám đen muối ăn liền của công ty được công nhận OCOP 3 sao trong chương trình quốc gia mỗi xã một sản phẩm.
Những quả trám đen om thịt dày, hạt nhỏ có vị thơm, bùi béo đặc trưng của vùng núi trung du Nghệ An được nhiều người ưa chuộng và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân. Quả trám đen có hàm lượng dinh dưỡng cao, chứa protit, chất béo, hydrat carbon, beta carotene, một số khoáng chất canxi, kali, photpho, sắt và vitamin C, hạt trám chứa các axit béo. Theo y học cổ truyền trám có vị chua ngọt, chát, tính ấm vào kinh tâm, phế, có tác dụng thanh nhiệt, sinh tân, chỉ khát, giải độc, lợi hầu họng không độc nên được dùng trị các bệnh về hầu họng sưng đau, ho nhiều đờm, viêm ruột, lỵ, tiêu chảy, khát nước. Quả trám xanh có tác dụng giải độc, đặc biệt là hàm lượng canxi thuộc loại cao nhất trong các loại hoa quả.
Trước đây đặc sản chỉ được chế biến bằng cách muối mặn om kiểu truyền thống, ăn theo mùa không bảo quản được lâu. Hiện nay người dân đã ứng dụng công nghệ mới để chế biến. Theo đó quả trám sẽ được bảo quản lâu hơn trong nhiệt độ thường, hạn sử dụng của sản phẩm là 1 năm kể từ ngày sản xuất. Trở thành hàng hóa được người tiêu dùng ưa chuộng.
Để sản phẩm giữ được nguyên hương vị và hàm lượng dinh dưỡng. Đầu tiên là quá trình chọn nguyên liệu phải đạt chuẩn như độ chín và phải đồng đều. Tiếp đến là sơ chế loại bỏ những quả bị hư dập, sâu bệnh. Rồi đưa nguyên liệu vào rửa 5 bước cho thật sạch, do trám có nhựa tương đối nhiều nên phải làm kỹ. Sau đó đến quá trình om trải qua 2 bước, om cho trám chín và tiếp tục gia nhiệt, sử dụng luôn nước om để pha một nồng độ thích hợp, rồi đun ở 100 độ C để đảm bảo tiệt trùng, rót vào lọ thủy tinh, đóng nắp kín lại. Để sản phẩm được bảo quản lâu hơn, cần phải thêm quá trình thanh trùng và sốc nhiệt. Nấu 100 độ C trong vòng 15 phút và sốc nhiệt ở 40 độc C. Quá trình này sẽ đảm bảo được các vi trùng có hại sẽ bị loại bỏ.
Giờ đây là trám thứ quà đặc sản hấp dẫn được du khách không thể bỏ qua mỗi khi đến với Nghệ An. Bởi nó là món ăn dân dã nhưng có sức hút đặc biệt, được kết tinh từ sương gió khí trời và là nông sản, nông phẩm tinh túy của đất và người Nghệ An, là sự sáng tạo chắt chiu chịu thương chịu khó của người dân trung du miền núi Miền Trung.
Việc chú trọng đầu tư xây dựng thương hiệu đã giúp quả trám đen được nâng cao hơn. Không chạy theo số lượng, tận dụng lợi thế khác biệt về khí hậu thổ nhưỡng mà không nơi đâu có được, cũng như tạo nên câu chuyện thương hiệu cho chính đặc sản trám đen của mình là những định hướng mà ngành chức năng kỳ vọng đưa sản phẩm đặc sản này đi xa hơn.
Ông Nguyễn Viết Hùng, PGĐ sở Khoa học và Công Nghệ Tỉnh Nghệ An cho biết: “Sở Khoa học Công Nghệ và UBND Huyện Thanh Chương đã có nhiều giải pháp hỗ trợ cho bà con người dân trồng trám nhằm mục đích nâng cao giá trị và chất lượng của sản phẩm để đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. Hiện nay sở Khoa học Công Nghệ cùng với UBND huyện Thanh Chương đã được UBND tỉnh cho phép triển khai dự án tạo lập, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý trám đen Thanh Chương nhằm bảo vệ thương hiệu, phát triển danh tiếng của cây trám đen bản địa và nâng cao thu nhập của người nông dân.”
Hiện nay sản phẩm được cung ứng cho nhiều tỉnh thành phố trên cả nước, đặc biệt là 2 thị trường chính là Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và xuất khẩu sang Trung Quốc.
