Jesper Brodin và triết lý IKEA: Khi bền vững trở thành chiến lược sống còn

Cuộc trò chuyện với Jesper Brodin, CEO của Ingka Group – tập đoàn vận hành hầu hết các cửa hàng IKEA toàn cầu là câu chuyện về một thương hiệu nội thất nổi tiếng. Đó là bản đồ tư duy về một mô hình doanh nghiệp bền vững đang thay đổi cách vận hành của nền kinh tế toàn cầu.

Trong một thế giới mà khủng hoảng khí hậu, mất niềm tin và chênh lệch xã hội ngày càng trở nên khốc liệt, thông điệp của IKEA có thể gói gọn trong một câu: muốn tồn tại, doanh nghiệp phải hành động vì tương lai của hành tinh.

Jesper mở đầu bằng một khẳng định có phần trái với những định kiến phổ biến: chuyển đổi bền vững không hề đắt đỏ, không khiến doanh nghiệp thua lỗ và không phải ai cũng thờ ơ. Trái lại, kể từ năm 2016, IKEA đã giảm được 24% lượng khí thải carbon tuyệt đối trong khi doanh thu tăng 31%. Một cú phản biện đanh thép trước các nhà lãnh đạo vẫn còn loay hoay giữa lợi nhuận và trách nhiệm xã hội.

Đối với Jesper, đây không chỉ là một quyết định chiến lược. Nó là vấn đề đạo đức. Bởi “chúng ta không thể trao lại cuộc khủng hoảng lớn nhất của nhân loại cho thế hệ kế tiếp”.

Khách hàng quan tâm đến khí hậu, nhưng không đủ tiền để chọn bền vững

Một thực tế thú vị mà IKEA phát hiện: có tới 70% khách hàng toàn cầu lo ngại về biến đổi khí hậu và coi đây là vấn đề cấp bách nhất của nhân loại. Nhưng chỉ khoảng 6% sẵn sàng chi thêm tiền cho sản phẩm bền vững. Điều này không có nghĩa họ thờ ơ, mà vì họ… không đủ tiền. Thay vì trách cứ người tiêu dùng, IKEA chọn cách tự tái cấu trúc, cắt giảm phát thải và chi phí để vẫn giữ giá cả hợp lý cho đại đa số khách hàng.

Với Jesper, một sản phẩm bền vững chỉ thực sự tạo ra tác động nếu tất cả mọi người đều có thể tiếp cận, chứ không phải đặc quyền của số ít.

Đặt lãnh đạo vào đúng vị trí của hành động

Hai năm sau khi nhậm chức CEO, Jesper yêu cầu các giám đốc quốc gia của IKEA kiêm luôn vai trò Chief Sustainability Officer (CSO). Một hành động mang tính biểu tượng nhưng cực kỳ chiến lược: thay vì đặt bền vững vào một phòng ban riêng biệt, ông tích hợp nó vào trung tâm của mọi quyết định kinh doanh. Toàn bộ đội ngũ lãnh đạo IKEA sau đó được đào tạo chuyên sâu về biến đổi khí hậu, mô hình kinh tế tuần hoàn, ESG và tác động đến dòng tiền doanh nghiệp.

Jesper cho rằng, để trở thành CFO, CEO hay kỹ sư tại IKEA ngày nay, không thể thiếu kiến thức khí hậu. Bởi bền vững không còn là “kỹ năng chuyên biệt”, mà là phần không thể tách rời của công việc.

Tuần hoàn hóa mô hình kinh doanh – không chỉ để xanh, mà còn để sống

Kinh tế tuần hoàn là một phần cốt lõi trong chiến lược của IKEA. Từ việc mua lại đồ cũ, tái chế nệm tại Hà Lan đến phát triển nền tảng giao dịch đồ nội thất second-hand sử dụng AI, IKEA đang định nghĩa lại toàn bộ thị trường. Jesper tiết lộ rằng đồ cũ chiếm khoảng 10% giá trị và tới 1/3 tổng lượng đồ nội thất lưu hành trên thị trường, một thị trường bị bỏ ngỏ quá lâu.

Đối với Jesper, điều này không chỉ là giải pháp môi trường, mà còn là chiến lược mở rộng kinh doanh. Vì nguyên liệu thô hiện chiếm tới 40% tổng lượng phát thải carbon của IKEA, nên việc khai thác lại từ đồ đã qua sử dụng là cách duy nhất để tạo mô hình kinh doanh bền vững thực sự.

Nguồn năng lượng tái tạo: từ giải pháp môi trường đến mô hình lợi nhuận

IKEA đã đầu tư hơn 4,1 tỷ euro vào năng lượng tái tạo và hiện sản xuất lượng điện tương đương 160% nhu cầu tiêu thụ nội bộ. Điều đáng nói là bước đầu, họ đầu tư vì lý do đạo đức và định hướng khí hậu. Nhưng càng đi sâu, họ càng phát hiện đây là lĩnh vực lợi nhuận ổn định. IKEA, theo cách nào đó, đã trở thành một công ty tiện ích (utility company) – bán năng lượng dư thừa ra bên ngoài và tái đầu tư vào các chương trình chuyển đổi khác.

Một trong những dự án thành công nhất của IKEA là chương trình tái chế nệm tại Hà Lan. Nhưng Jesper thừa nhận: “chúng tôi không thể làm điều đó nếu không có sự tham gia của chính phủ”. Hà Lan đã cấm đốt nệm, thiết lập điểm thu gom và hỗ trợ logistics. IKEA từ đó mở nhà máy “ngược dòng”, tái chế nệm thành foam, kim loại và polyester – những nguyên liệu được đưa ngược lại vào dây chuyền sản xuất.

Điều đáng nói là IKEA không chỉ tái chế nệm của họ, mà còn xử lý toàn bộ lượng nệm cũ tại Hà Lan, khoảng 1,7 triệu chiếc mỗi năm.

Không ai có thể làm một mình – và đó là lý do cần liên minh

Jesper cảnh báo: nếu không có các liên minh hành động khí hậu, sẽ không doanh nghiệp nào có thể giảm được 50% phát thải vào năm 2030. IKEA là thành viên sáng lập của World Economic Climate Alliance – một liên minh gồm hơn 130 công ty toàn cầu cam kết thực hiện Thỏa thuận Paris.

Các bên không chỉ là đối tác, mà còn là đối thủ, chính phủ, chuỗi cung ứng – tất cả cùng chia sẻ dữ liệu, mô hình, công nghệ để tiến nhanh hơn trong cuộc đua không có vạch đích này.

Jesper kêu gọi các trường kinh doanh trên thế giới, đặc biệt là các chương trình MBA, cần nhanh chóng tích hợp kiến thức về biến đổi khí hậu, kinh tế khí hậu và ESG. Ông cho biết gặp rất nhiều ứng viên giỏi, nhưng “không biết gì về khí hậu”. Điều này cực kỳ nguy hiểm, bởi mô hình kinh tế sắp tới sẽ đặt khí hậu làm trung tâm của mọi chuỗi giá trị.

Tại IKEA, việc tuyển dụng đã thay đổi: tiêu chí đầu tiên không còn là kinh nghiệm, mà là tư duy, khả năng thích ứng và hiểu biết về mô hình kinh tế mới.

Niềm tin và hy vọng phải bắt đầu từ thế hệ trẻ

Jesper chia sẻ rằng điều ông lo lắng nhất là giới trẻ hiện nay không có đủ niềm tin vào tương lai khí hậu. Không phải vì họ không quan tâm, mà vì họ không thấy ai làm gì, không thấy điều gì tốt đang xảy ra. Những công ty làm tốt thì lại… ngại chia sẻ vì sợ bị cáo buộc “greenwashing”.

Vì vậy, chiến dịch “Action Speaks” ra đời không để khoe khoang, mà để trao lại niềm tin. Các câu chuyện thật, số liệu thật, người thật – được chia sẻ giữa các doanh nghiệp, giữa các thế hệ – để ai cũng thấy: chuyển đổi là có thật, đang diễn ra, và cần được tăng tốc.

Jesper không tránh né khó khăn. Ông thừa nhận: doanh nghiệp niêm yết, bị áp lực quý, rất dễ chùn bước. Nhưng vẫn phải chọn: hoặc lên tàu, hoặc bị bỏ lại. Và nếu đã lên tàu, dù có bước sai, dù có đi chậm, điều quan trọng nhất là giữ đà, giữ niềm tin và hành động nhất quán.

Bởi vì, theo ông, khí hậu không chờ đợi bất kỳ ai.