Hàng giả, hàng nhái: Mặt trái cay đắng của một thị trường đang lớn (Kỳ 1)

Cộng đồng mạng xôn xao chuyện một shop online tại Hà Nội bán giày gắn mác “auth 1:1”, khoe xách tay chính hãng. Khách phát hiện đôi giày ấy thực chất chỉ là hàng giả loại cao, tinh vi đến mức tem mác QR quét ra cũng báo đúng website chính hãng. Chủ shop bị bóc phốt, video lan truyền, nhưng rồi… chỉ vài ngày sau, vẫn có khách mới hỏi mua.

Chúng ta đang sống trong một thị trường mà niềm tin của người tiêu dùng mong manh hơn bao giờ hết. Bởi hàng giả, hàng nhái không chỉ tràn ngập ở các chợ tỉnh, mà còn núp bóng lộng lẫy trên sàn thương mại điện tử, trong những livestream lấp lánh lượt xem.

Theo báo cáo mới nhất của Tổng cục Quản lý Thị trường, chỉ trong nửa đầu năm 2025, lực lượng này đã kiểm tra hơn 46.000 vụ, xử lý gần 30.000 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách trên 250 tỷ đồng. Trong đó, vi phạm về sản xuất, buôn bán hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ chiếm tỷ lệ rất lớn.

Ông Hoàng Ánh Dương, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT nhấn mạnh: “Trong môi trường thương mại điện tử, tình trạng vi phạm ngày càng tinh vi. Người tiêu dùng chỉ thấy một cửa hàng sáng đèn, một video lung linh, nhưng đằng sau có khi là cả một hệ thống làm giả, phân phối giả.”

Hàng giả không chỉ là túi tiền – mà là sức khoẻ, thậm chí sinh mạng

Chúng ta dễ nghĩ hàng giả chỉ là “tiền mất tật mang”. Nhưng thực tế, có những cái giá còn đau hơn rất nhiều.

• Đầu năm 2025, tại TP.HCM, hơn 20 bệnh nhân tiểu đường nhập viện cấp cứu sau khi dùng thuốc mua online được quảng cáo “chính hãng xách tay Mỹ”. Kết quả kiểm nghiệm: thuốc giả, hoạt chất lệch chuẩn nghiêm trọng.
• Một spa tại quận 10 quảng cáo “mỹ phẩm Pháp nhập khẩu”, làm trắng chỉ sau một liệu trình. Vài khách đã phải vào bệnh viện da liễu với các vết hoại tử sâu, bác sĩ xác định do hoá chất công nghiệp pha trộn.
• Hay ở Thanh Hoá, lực lượng chức năng vừa phát hiện kho hàng nước ngọt giả nhãn nổi tiếng, đóng chai bằng phẩm màu và hoá chất rẻ tiền, chuẩn bị tung đi các quán tạp hoá vùng sâu.

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, nói rất rõ tại buổi tọa đàm gần đây do Bộ Công Thương tổ chức: “Hàng giả không chỉ làm mất doanh thu, không chỉ là thiệt hại của doanh nghiệp chính hãng, mà là rủi ro trực tiếp cho sức khoẻ, thậm chí mạng sống của người tiêu dùng.”

Một nền kinh tế cũng bị bào mòn

Không chỉ người tiêu dùng mất niềm tin, các doanh nghiệp chân chính cũng khốn đốn. Đặc biệt, các thương hiệu mới gây dựng, sản phẩm OCOP, DN khởi nghiệp sáng tạo càng dễ bị làm nhái ngay từ bao bì, tem mác.

Nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ tâm sự: “Kiện ai bây giờ? Phí luật sư bảo hộ SHTT còn cao hơn lợi nhuận mình kiếm được.”

Về phía Nhà nước, hậu quả không hề nhỏ. Theo một chuyên gia ngành công thương, Việt Nam thất thoát hàng tỷ USD giá trị gia tăng mỗi năm, vì hàng giả làm méo mó cạnh tranh, giết chết động lực sáng chế và khiến thu ngân sách sụt giảm.

Vậy ai là người hưởng lợi?

Chỉ có những kẻ làm giả, bán giả là bỏ túi siêu lợi nhuận. Một chủ xưởng in tem mác giả ở Bình Dương bị bắt khai: “Chỉ cần in tem hàng hiệu nước ngoài, bán sỉ cho các xưởng nhỏ dán lên hàng trôi nổi, mỗi tháng tôi lời cả trăm triệu, còn hơn chạy chính ngạch.”

Trong khi đó, người tiêu dùng thì phải học cách nghi ngờ chính những gì mình cầm trên tay: “Không biết có phải hàng thật không? Hay cũng là fake cao cấp dán tem khéo quá?”

Vì sao chưa thể dẹp triệt để?

• Pháp luật Việt Nam đã có Luật Sở hữu trí tuệ, Nghị định 98. Nhưng chế tài xử phạt vẫn bị cho là chưa đủ sức răn đe, mức phạt nhiều khi không thấm vào đâu so với lợi nhuận làm giả.
• Lực lượng kiểm tra, kiểm soát thị trường dù nỗ lực ngày đêm nhưng quá mỏng so với mạng lưới phân phối phức tạp, đặc biệt trên TMĐT.
• Cộng thêm một bộ phận người tiêu dùng còn tâm lý thỏa hiệp, ham rẻ, dù biết có nguy cơ vẫn mua, vô tình nuôi dưỡng thị trường giả.

Đây mới chỉ là khởi đầu…

Loạt bài “Định danh hàng giả – Bảo vệ tiêu dùng” khởi động từ đây, để không chỉ bóc trần những mánh khóe lừa dối, mà còn soi rọi vào nỗ lực của lực lượng QLTT, Công an, Hải quan, Doanh nghiệp chân chính đang gắng sức giữ lại một thị trường minh bạch cho chúng ta.

Ở kỳ 2, chúng tôi sẽ dẫn bạn đi sâu hơn vào hành trình “truy quét” – từ chiến dịch tầm quốc gia cho đến từng đợt kiểm tra bất ngờ, để thấy bắt một container hàng giả không hề dễ, và đôi khi còn phải đối mặt với thế lực ngầm đầy toan tính.