Coca-Cola và vòng xoáy nhựa toàn cầu: Lời hứa “Thế giới không rác thải” hay vở diễn tiếp thị tinh vi?

Hàng năm, Coca-Cola bán ra hơn 120 tỷ chai nhựa trên toàn cầu. Trong khi công ty này tuyên bố xây dựng một “thế giới không rác thải”, điều tra mới nhất cho thấy phía sau ánh hào quang là một vòng xoáy tái chế đầy ngụy biện, bóc lột và che giấu.

Cuộc điều tra mở đầu tại quần đảo Hawaii, nơi tưởng chừng xa xôi và ít chịu ảnh hưởng của rác thải nhựa. Tuy nhiên, các nhà khoa học tại đây đã phát hiện nhựa trong dạ dày loài cá Lancet sống ở độ sâu 1.400 mét – nơi hiếm có sự can thiệp của con người.

Một trong những vật phẩm được tìm thấy là nhãn của chai nước Dasani – thương hiệu trực thuộc Coca-Cola. Điều đó cho thấy dấu vết nhựa từ Coca-Cola đã lan xa đến mức nào trong đại dương.

Chiến dịch “Người da đỏ rơi lệ”: Đổ lỗi cho người tiêu dùng thay vì doanh nghiệp

Những năm 1970, Coca-Cola cùng các tập đoàn bao bì lớn của Mỹ lập ra tổ chức Keep America Beautiful. Dưới danh nghĩa bảo vệ môi trường, tổ chức này phát động chiến dịch quảng cáo nổi tiếng “Người da đỏ rơi lệ”, nhắm vào ý thức cá nhân.

Câu khẩu hiệu “Người gây ô nhiễm là con người, người chấm dứt ô nhiễm cũng là con người” khiến hàng triệu người Mỹ tin rằng chính họ mới là nguyên nhân gây ra rác thải, chứ không phải các công ty sản xuất hàng tỷ bao bì dùng một lần mỗi năm.

Thực chất, đây là một chiến dịch marketing tinh vi, giúp Coca-Cola và các hãng đồ uống né tránh trách nhiệm môi trường.

Những lời hứa “tái chế toàn cầu” bị bóc trần

Năm 2018, CEO Coca-Cola James Quincey tuyên bố công ty sẽ thu gom và tái chế 100% bao bì vào năm 2030, đồng thời sử dụng 50% nhựa tái chế trong các sản phẩm.

Thế nhưng, một lời hứa tương tự từng được đưa ra vào năm 2008: Coca-Cola cam kết đến năm 2015 sẽ đưa 25% nhựa tái chế vào sản phẩm. Đến 2015, họ chỉ đạt 12,4%, bao gồm cả “nhựa tái chế” và “nhựa sinh học” – hai khái niệm hoàn toàn khác nhau.

Theo các chuyên gia môi trường, nhựa sinh học vẫn gây ô nhiễm như nhựa thông thường, chỉ khác ở nguồn gốc thực vật. Coca-Cola đã dùng sự nhập nhằng ngôn ngữ để che đậy việc không đạt mục tiêu.

Vận động hành lang để phản đối chính sách môi trường

Một tài liệu nội bộ rò rỉ từ văn phòng Coca-Cola tại Brussels cho thấy công ty này đã liệt kê hàng loạt biện pháp bảo vệ môi trường tại EU như những điều cần “phản công”.

Các biện pháp đó bao gồm:

• Tăng chỉ tiêu tái chế bắt buộc
• Áp dụng hệ thống hoàn trả vỏ chai (deposit system)
• Cấm quảng cáo đồ uống có đường với trẻ em dưới 12 tuổi

Coca-Cola thậm chí đưa ra kế hoạch chi tiết để vận động hành lang phản đối từng điều luật. Điều đó trái ngược hoàn toàn với hình ảnh thân thiện môi trường mà họ xây dựng qua chiến dịch World Without Waste.

Tanzania: Quốc gia đang bị nhấn chìm trong nhựa Coca-Cola

Tại Tanzania, Coca-Cola từng bán sản phẩm trong chai thủy tinh hoàn trả. Thế nhưng hiện tại, toàn bộ dây chuyền nhà máy đã chuyển sang sản xuất chai nhựa.

Lý do? Nhựa rẻ hơn và tiện lợi hơn – đối với doanh nghiệp.

Người dân Tanzania, đặc biệt là phụ nữ đơn thân như chị Mata, phải nhặt ve chai để nuôi con. Mỗi ngày làm việc 8 giờ, chị kiếm chưa đến 2 euro. Trong khi đó, nhà máy Coca-Cola sản xuất tới 86.000 chai nhựa chỉ trong 2,5 giờ.

Thị trường nhựa tái chế tại đây cũng sụp đổ khi Trung Quốc ngừng nhập khẩu nhựa cũ từ năm 2018. Hậu quả là những “núi nhựa” không thể bán chất đầy các bãi rác, còn người dân thì thất nghiệp.

Báo cáo nghiên cứu bị chôn vùi: Coca-Cola biết rõ nhựa gây hại từ thập niên 70

Năm 1970, kỹ sư Arsen Dar của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ được Coca-Cola thuê đánh giá mức độ tác động môi trường của các loại bao bì: chai thủy tinh, lon nhôm và chai nhựa.

Kết luận của ông rất rõ ràng: chai thủy tinh hoàn trả là giải pháp tốt nhất cho môi trường nếu được tái sử dụng ít nhất 50 lần.

Tuy nhiên, Coca-Cola không bao giờ công bố nghiên cứu này. Thay vào đó, năm 1975, hãng tung ra quảng cáo giới thiệu chai nhựa nhẹ, tiện lợi và bắt đầu từ bỏ chai thủy tinh truyền thống.

Hệ thống hoàn trả vỏ chai từng hoạt động hiệu quả – nhưng Coca-Cola từ bỏ

Hệ thống hoàn trả vỏ chai là cơ chế thông minh giúp người tiêu dùng có động lực mang chai rỗng về lại cửa hàng để được hoàn tiền. Mô hình này từng giúp giảm thiểu rác thải rất hiệu quả, nhất là tại Đức, Bắc Âu và cả Mỹ thời trước.

Trớ trêu thay, Coca-Cola từng sử dụng mô hình này từ thập niên 50 – nhưng đã chủ động phá bỏ nó khi chuyển sang chai nhựa dùng một lần.

Khi các bang tại Mỹ muốn tái áp dụng hệ thống này, Coca-Cola lập tức vận động hành lang phản đối vì cho rằng chi phí thu hồi và vệ sinh chai là quá cao. Thực chất, đó là nỗ lực để trốn tránh chi phí xử lý rác thải.

Khi “zero waste” trở thành “zero responsibility”

Ngay cả khi Coca-Cola tuyên bố hướng đến mô hình kinh tế tuần hoàn, thì những gì họ đang làm lại cho thấy điều ngược lại:

• Họ không minh bạch về tiến độ thực hiện các cam kết
• Họ tài trợ cho các tổ chức đánh lạc hướng dư luận
• Họ tiếp tục sản xuất 4.000 chai nhựa mỗi giây
• Họ chống lại các chính sách môi trường tiến bộ nhất thế giới

Một thế giới không rác thải sẽ không thể thành hiện thực nếu các tập đoàn như Coca-Cola tiếp tục đặt lợi nhuận lên trên trách nhiệm môi trường và đạo đức kinh doanh.

Từ những lời hứa hào nhoáng cho đến các hoạt động hậu trường đầy toan tính, Coca-Cola đã chứng minh rằng: tiếp thị có thể tạo ra hình ảnh “thân thiện môi trường”, nhưng sự thật luôn nằm trong báo cáo bị che giấu và những người nghèo đang nhặt ve chai mỗi ngày để sống.

Chai Coca hôm nay không còn là biểu tượng của niềm vui và sự chia sẻ. Nó đang trở thành biểu tượng của một vòng xoáy nhựa toàn cầu, nơi người giàu hưởng lợi còn người nghèo trả giá.

Nguồn: Moconomy