Thủ tướng Phạm Minh Chính tại diễn đàn kinh tế Thế giới: Tầm nhìn AI, phát triển bền vững và cân bằng quan hệ quốc tế

Trong cuộc trao đổi với Thủ tướng Phạm Minh Chính, những chủ đề được thảo luận xoay quanh việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, chiến lược thu hút đầu tư nước ngoài, mục tiêu phát triển bền vững, và cách Việt Nam dung hòa quan hệ với các cường quốc kinh tế.

Tổng Quan Về Cuộc Trò Chuyện Và Bối Cảnh Kinh Tế Việt Nam

Việt Nam đã và đang bước vào một giai đoạn phát triển sôi động. Sau hơn 40 năm, kể từ thời kỳ “Đổi Mới” khởi xướng năm 1986, Việt Nam đã chuyển mình ngoạn mục, từ một quốc gia nghèo nàn, kém phát triển do tàn dư chiến tranh, trở thành điểm sáng kinh tế ở khu vực Đông Nam Á. Những con số tăng trưởng ấn tượng, như 7% năm 2024 cùng tham vọng 10 – 12% năm tới, cho thấy nền kinh tế này đang trên đà tiến mạnh về phía trước. Song, cùng với đó, câu hỏi được đặt ra là làm thế nào để giữ vững mức tăng trưởng này một cách bền vững, đảm bảo an sinh xã hội và đặc biệt là không bỏ lại ai phía sau.

Trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), Thủ tướng Phạm Minh Chính có buổi trao đổi, chia sẻ quan điểm với các nhà đầu tư quốc tế về triển vọng phát triển kinh tế, ứng dụng AI và chiến lược thúc đẩy nghiên cứu – phát triển (R&D) tại Việt Nam. Đồng thời, ông cũng thẳng thắn nhấn mạnh tới mục tiêu “xanh hóa” nền kinh tế, ứng phó biến đổi khí hậu và nỗ lực cân bằng mối quan hệ giữa các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc. Với tinh thần “hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro,” Việt Nam mong muốn duy trì hòa bình, ổn định chính trị, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực từ cạnh tranh thương mại toàn cầu.

Thách Thức Và Triển Vọng Phát Triển

Việt Nam là một quốc gia đang phát triển, nền kinh tế trong quá trình chuyển đổi, vì thế không tránh khỏi những khó khăn. Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhìn nhận thẳng thắn về bối cảnh này khi đề cập đến:

• Biến động trong nội bộ: Ông nhắc đến việc thay đổi ban lãnh đạo cấp cao và sự xuất hiện bất ngờ của thiên tai (ví dụ như siêu bão Yagi đổ bộ 26 tỉnh miền Bắc), khiến công tác điều hành trở nên phức tạp hơn. Tuy nhiên, ông khẳng định, nhờ tinh thần đoàn kết, nền tảng chính trị vẫn được duy trì, đảm bảo guồng máy hoạt động thông suốt.
• Thực trạng đầu tư R&D thấp: Bên cạnh tỉ lệ R&D còn hạn chế, Việt Nam cần có chính sách thu hút và ưu đãi để khuyến khích không chỉ các doanh nghiệp trong nước mà cả các tập đoàn đa quốc gia đẩy mạnh nghiên cứu, đổi mới công nghệ. Minh chứng là việc Samsung rót 100 triệu USD vào trung tâm R&D tại khu vực Láng Hòa Lạc hay Nvidia (Hoa Kỳ) cùng những dự án lớn khác đang thương thảo.
• Vươn tầm trong chuỗi cung ứng: Việt Nam đã thu hút được nhiều “ông lớn” công nghệ mở nhà máy sản xuất, song chủ yếu vẫn gia công ở phân khúc giá trị gia tăng thấp. Để nâng cấp lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị, Chính phủ định hướng đẩy mạnh đào tạo 50.000 kỹ sư chuyên sâu về công nghệ bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, đáp ứng được tiêu chuẩn quốc tế.
• Cạnh tranh thương mại Mỹ – Trung: Trước bối cảnh căng thẳng kéo dài, Việt Nam nỗ lực duy trì thế “cân bằng”, tận dụng cơ hội đầu tư nhưng không để bị cuốn vào những vòng xoáy xung đột thương mại. Thủ tướng khẳng định, Việt Nam ủng hộ thương mại tự do, chống lại các rào cản mang tính “bảo hộ” và mong muốn cùng các quốc gia đạt được lợi ích chung.

Tầm Nhìn AI: Xây Dựng Dữ Liệu Và Bước Nhảy Vọt Công Nghệ

Một trong những nội dung quan trọng được Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh là lộ trình xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI). Việt Nam đang đặt mục tiêu hoàn thiện hệ thống dữ liệu toàn dân vào khoảng giữa năm 2025, tạo nền tảng để kết nối mọi lĩnh vực, từ quản lý nhà nước, tài chính, ngân hàng, y tế, giáo dục cho tới giao thông vận tải.

Ông chia sẻ rằng việc nâng cấp hạ tầng số, đảm bảo an ninh mạng là điều kiện “sống còn,” đặc biệt khi Việt Nam muốn trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ trong tương lai. Thủ tướng cho hay:

“Việt Nam đang nỗ lực xây dựng cơ sở dữ liệu toàn dân, kết nối tất cả bộ ngành, địa phương, từ đó phát triển AI Việt Nam, phục vụ quá trình chuyển đổi số đồng bộ. Chúng tôi hy vọng hoàn thành nền tảng dữ liệu này vào giữa năm nay.”

Dẫu vậy, rào cản lớn nhất vẫn là nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính phủ đang xem xét cơ chế đặc thù về học bổng, hợp tác công – tư, tạo điều kiện cho sinh viên trong lĩnh vực STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) có cơ hội được đào tạo chuyên sâu, thực tập tại doanh nghiệp đầu ngành. Việc “đi tắt đón đầu” sẽ trở nên khả thi hơn khi Việt Nam cùng lúc kết hợp chính sách mở cửa thu hút chuyên gia, nhà khoa học từ nước ngoài thông qua ưu đãi về thuế, môi trường làm việc, thủ tục visa linh hoạt.

Động Lực Cho R&D: Khuyến Khích Sáng Tạo Và Thúc Đẩy Công Nghiệp Cao

Trong bối cảnh chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam được coi là một cứ điểm sản xuất hấp dẫn do vị trí địa chính trị thuận lợi, dân số trẻ, chi phí lao động cạnh tranh. Tuy nhiên, để tránh “bẫy gia công,” Việt Nam phải tập trung nâng cao giá trị sản phẩm thông qua R&D. Thủ tướng nhấn mạnh:

“Chính phủ sẽ dành ngân sách 2-4% cho hoạt động nghiên cứu. Điều này kết hợp cùng các chính sách ưu đãi thuế, tiếp cận tín dụng, và quyền sở hữu trí tuệ rõ ràng, nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh cho hoạt động đổi mới sáng tạo.”

Bên cạnh Samsung, hàng loạt doanh nghiệp công nghệ lớn như Intel, Foxconn, LG, Panasonic… đã xây dựng trung tâm hoặc mở rộng phạm vi nghiên cứu tại Việt Nam. Việc này không chỉ tạo thêm việc làm, mà còn đem lại cơ hội “chuyển giao công nghệ” cho đội ngũ kỹ sư trong nước. Chính phủ tin rằng, cùng với chính sách phát triển nguồn nhân lực, môi trường R&D ở Việt Nam sẽ bứt phá, tiến tới làm chủ công nghệ lõi, từ đó nâng tầm vị thế trên bản đồ công nghệ khu vực.

Chiến Lược Đối Ngoại: Dung Hòa Lợi Ích Và Tránh Xung Đột Thương Mại

Một trong những mối quan tâm lớn của cộng đồng doanh nghiệp quốc tế nằm ở rủi ro xung đột thương mại. Khi được hỏi về quan hệ Việt – Mỹ, nhất là vấn đề thặng dư thương mại, Thủ tướng khẳng định:

“Việt Nam đứng thứ ba về xuất siêu vào Mỹ. Chúng tôi hiểu rõ có những thay đổi về chính trị và chính sách tại Washington. Tuy nhiên, hai bên đã và đang tìm giải pháp để cân bằng thương mại, ví dụ: Việt Nam đặt mua thêm máy bay Boeing để phục vụ ngành du lịch và hàng không trong thập kỷ tới.”

Quan hệ đối ngoại của Việt Nam được xây dựng trên nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau, không để các bên “lợi dụng” hay biến Việt Nam thành điểm trung chuyển hàng hóa gian lận xuất xứ. Chính phủ Việt Nam cũng thể hiện rõ lập trường không đứng về bên nào trong cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung, mà tập trung vào mục tiêu quan trọng: phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân, đồng thời thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt với tất cả quốc gia.

Phát Triển Bền Vững: Ứng Phó Biến Đổi Khí Hậu Và Bảo Vệ Môi Trường

Việt Nam là một trong năm quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Với hơn 3.000 km đường bờ biển, mối đe dọa nước biển dâng, xâm nhập mặn đã khiến khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) liên tục chịu nhiều thiệt hại nặng trong nông nghiệp. Vì vậy, chiến lược “xanh hóa” nền kinh tế, giảm phát thải CO₂ và phát triển bền vững được nhắc đến như một ưu tiên hàng đầu.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tái khẳng định cam kết của Việt Nam đối với mục tiêu phát thải ròng bằng 0, theo tinh thần Hội nghị COP26. Đồng thời, đất nước đang xúc tiến chuyển đổi sang năng lượng sạch và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các ngành sản xuất. Ông nêu rõ:

“Việt Nam hướng đến mục tiêu Net Zero. Các dự án nông nghiệp thông minh, chẳng hạn phát triển 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, giảm phát thải, sẽ đảm bảo an ninh lương thực cho cả thế giới, đồng thời bảo vệ môi trường sống tại ĐBSCL.”

Không dừng lại ở nông nghiệp, Việt Nam có nhiều chính sách hỗ trợ để khuyến khích sử dụng xe điện, hạ tầng sạc, thay thế dần nhiên liệu hóa thạch bằng điện mặt trời, điện gió. Điển hình, dọc bờ biển miền Trung và Nam Bộ, các dự án điện gió đang hình thành, góp phần tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương, tạo nguồn thu lớn cho ngân sách và tham gia vào chuỗi cung ứng năng lượng sạch toàn cầu.

Vai Trò Của Cộng Đồng Doanh Nghiệp Và Hành Động Tiếp Theo

Rõ ràng, trong bức tranh tổng thể phát triển bền vững của Việt Nam, cộng đồng doanh nghiệp giữ vai trò xương sống. Thủ tướng đánh giá cao sự hiện diện và đóng góp của các tập đoàn quốc tế, đồng thời khuyến khích khối doanh nghiệp trong nước nâng cao tính cạnh tranh, chú trọng hơn vào tiêu chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị).

Việc “lấp đầy” khoảng trống về công nghệ, trình độ quản lý, hay nguồn lực tài chính rất cần sự hợp lực của cả chính quyền lẫn doanh nghiệp tư nhân. Chia sẻ cùng một tầm nhìn, doanh nghiệp hoàn toàn có thể đón nhận những chính sách ưu đãi khi đầu tư vào công nghệ sạch, hay các dự án phát triển bền vững ở khu vực nông thôn. Trong tương lai, Chính phủ cũng hướng tới việc minh bạch hoá quy trình cấp phép, cắt giảm thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho nhà đầu tư.

Những Dấu Ấn Và Cơ Hội Mới Trong “Kỷ Nguyên Thông Minh”

Chưa bao giờ Việt Nam lại đứng trước nhiều cơ hội to lớn như giai đoạn hiện nay. Nếu tận dụng được đà phục hồi kinh tế toàn cầu và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng, đồng thời giải quyết tốt những thách thức nội tại về môi trường, biến đổi khí hậu, giáo dục – đào tạo, Việt Nam sẽ có cơ hội vươn lên thành một “công xưởng công nghệ cao” của thế giới. Trọng tâm phát triển bền vững sẽ dựa trên:

• Nâng cấp thể chế: Tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về sở hữu trí tuệ, chính sách thu hút vốn FDI chất lượng, cũng như xây dựng môi trường minh bạch, công bằng cho mọi thành phần kinh tế.
• Đầu tư mạnh vào khoa học – công nghệ: Tập trung vào trí tuệ nhân tạo, Big Data, 5G, Internet vạn vật (IoT). Từ đó, Việt Nam có thể vươn lên thành trung tâm khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo khu vực.
• Thúc đẩy nội lực địa phương: Khai thác lợi thế vùng, phát triển những mô hình kinh tế biển, du lịch sinh thái, đồng thời bảo tồn giá trị văn hóa bản địa.
• Liên kết quốc tế: Duy trì đối thoại, hợp tác trên nguyên tắc cùng có lợi. Tôn trọng luật pháp quốc tế, giải quyết bất đồng một cách hòa bình, và tham gia tích cực vào các diễn đàn kinh tế, chính trị lớn.

Cuộc trò chuyện với Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gợi mở nhiều góc nhìn sâu sắc về chiến lược phát triển của Việt Nam, từ nền tảng AI cho tới nỗ lực bảo vệ môi trường và giữ thế cân bằng trong quan hệ quốc tế. Dù còn nhiều thách thức, triển vọng cho nền kinh tế Việt Nam là vô cùng rộng mở.

Thủ tướng nhấn mạnh, Việt Nam sẽ tiến lên “kỷ nguyên thông minh” bằng cách kết hợp chặt chẽ giữa khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao, trên cơ sở xây dựng nền kinh tế hiện đại, minh bạch và bền vững. Tất cả điều này chỉ thành hiện thực nếu quốc gia duy trì được sự ổn định chính trị, linh hoạt trước những biến động toàn cầu và nhất quán với triết lý “chia sẻ lợi ích, hài hòa rủi ro.”

Những câu chuyện về tăng trưởng kinh tế, mối quan tâm của doanh nghiệp nước ngoài, hay thách thức biến đổi khí hậu sẽ tiếp tục là chủ đề “nóng” trên bàn nghị sự. Tinh thần lạc quan, cởi mở và chủ động của Việt Nam, như thông điệp mà Thủ tướng Phạm Minh Chính truyền tải, chính là “chìa khóa” để đất nước đối diện và vượt qua thử thách. Nền tảng này cũng trở thành động lực lớn để thu hút thêm nhiều nhà đầu tư chiến lược, góp phần xây dựng một Việt Nam thịnh vượng, sẵn sàng đón nhận bất kỳ cơ hội mới nào trên sân chơi toàn cầu.