“Em về Vạn Phúc cùng anh, áo lụa em mặc thêm thanh vẻ người“. Câu ca dao trên nhắc lại cho chúng ta về một thức vải quý hiếm đã từng là vật phẩm tiến vua triều đình, thức vải đi vào thơ ca say đắm lòng người. Đó là lụa Hà Đông, hay còn gọi lụa Vạn Phúc.
Năm cách trung tâm Hà Nội 10km, làng lụa Vạn Phúc nằm bên bờ sông Nhuệ thuộc phường Vạn Phúc, quận Hà Đông. Đây chính là nơi có nghề dệt lụa truyền thống một nghìn năm tuổi còn hoạt động đến ngày nay. Làng nghề dệt lụa tơ tằm đẹp nổi tiếng từ xa xưa với nhiều mẫu hoa văn cổ, đẹp và lâu đời bậc nhất. Từng được chọn để may trang phục cho Triều Đình.
Ngày nay làng lụa mang dáng vẻ khang trang của thời hiện đại nhưng vẫn giữ nét cổ kính xưa. Làng lụa giờ không chỉ còn là nơi dệt lụa mà có những cửa hàng san sát tấp nập bước chân người mua kẻ bán và du khách tham quan.
Con thoi kéo sợi tơ vàng, theo tay dệt của người Hà Đông từ cả hàng nghìn năm. Những thớ lụa mềm mại, óng ả trong cung đình, ra thế giới, ở cả thơ ca. Nổi tiếng sau một hội chợ ở Pháp vào năm 1921, lụa Hà Đông dần định hình được tên ra thế giới. Sau này xuất khẩu sang Đông Âu và nhiều quốc gia khác. Nhưng những đường thoi không phải lúc nào cũng suôn sẻ như lụa Hà Đông luôn có đoạn thăng trầm. Đã có gia đình phải treo cửi, gác nghề.
Giờ mẫu nhiều, thiết kế bằng máy, dệt cũng bằng máy. Trên 100 hộ dệt với 2 triệu mét lụa mỗi năm. Giờ lụa Hà Đông vấp phải hai nút thắt nguồn tơ đắt đỏ và đầu ra bão hòa. Năm 2017 vụ nhập nhèm nguồn gốc xuất xứ của một thương hiệu lụa trong nước đã khiến cho người dùng lụa bị mai một niềm tin, đẩy cái khó cho những người làm lụa chân chính. Trong đó có lụa Hà Đông. Làng lụa Hà Đông những ngày cuối năm là câu chuyện không dứt của người làm lụa, được nói về lụa. Và cả những tâm tư của những người gắn cuộc đời cho lụa.
“…Nắng Sài gòn anh đi mà chợt mát
Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông…”
Lụa Hà Đông chắc chắn sẽ còn mãi trong thơ ca, nhưng để tiếp tục phát triển thương hiệu thì Lụa Hà Đông nên gắn giá trị văn hóa hay kinh tế. Câu trả lời cho câu hỏi này rõ ràng không chỉ thuộc làng nghề mà còn rộng hơn thế.
