Theo khuyến cáo của Cục trồng trọt Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Việc tăng diện tích sầu riêng một cách ồ ạt tự phát, thiếu kiểm soát, theo phong trào, không theo định hướng khuyến cáo của các cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn sẽ dẫn đến hậu quả khó lường, cung vượt quá cầu dư thừa dội chợ.
Nghiêm trọng hơn, nếu trồng ở những vùng có khí hậu thổ nhưỡng không phù hợp sẽ gây thiệt hại về năng suất và chất lượng của Việt Nam.
Tháng 7/2022, trái sầu riêng Việt Nam được phép xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Nhờ đó giá thu mua tại vườn cũng tăng mạnh, nhiều nhà vườn bán dịp đầu năm nay trúng đậm tiền tỷ mỗi hecta.
Đây là nguyên nhân khiến cho nông dân thuộc vùng đồng bằng Sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên mở rộng diện tích ở các vùng đất có điều kiện đất đai sinh thái không phù hợp. Có trường hợp phá cây cà phê và hồ tiêu trong vườn trồng xen với sầu riêng, chuyển đổi đất lúa để trồng.
Thực tế hiện tại cây sầu riêng ở Nam Bộ đang phát triển quá nóng, nông dân chạy đua để trồng với mong muốn thu được lợi nhuận cao. Giá thu mua hiện nay từ 150.000 – 200.000 đồng/kg. Tuy nhiên cũng từ đây, diện tích trồng trên cả nước được mở rộng đáng kể.
Ở khu vực đồng bằng Sông Cửu Long, nông dân ồ ạt bỏ lúa, mít để trồng sầu riêng. Còn tại Tây Nguyên, sầu riêng cũng đang thay thế nhiều diện tích hồ tiêu, cà phê. Mặc dù lo ngại sẽ khó tìm được đầu ra trong thời gian tới do số lượng nông dân chuyển sang trồng sầu riêng ồ ạt. Tuy nhiên nhiều hộ dân ở Tây Nguyên vẫn tiếp tục mở rộng diện tích vì chạy theo giá cả thị trường.
Hiện nay diện tích ở khu vực Tây Nguyên tăng khá nhanh, lên đến hơn 40.000 hecta. Với diện tích này, sản lượng và số lượng vùng Tây Nguyên đều đã vượt quy hoạch đề ra. Theo thống kê, tính đến cuối năm 2022 ước tính cả nước có hơn 110.000 hecta trồng sầu riêng, vượt xa so với định hướng phát triển khoảng 65.000-75.000 hecta của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Nguy cơ cung vượt cầu rất dễ xảy ra trong thời gian tới.
Tại khu vực Miền Tây, trong vòng 3 năm diện tích sầu riêng tại tỉnh Tiền Giang từ 14.500 ha tăng lên 17.600 ha. Tình trạng nông dân ồ ạt trồng sầu riêng cũng phổ biến tại Cần Thơ, Hậu Giang với diện tích hàng nghìn hecta. Tại Cần Thơ, diện tích sầu riêng năm 2015 là 537 ha nay tăng lên 2.487 ha. Diễn biến tương tự ở khu vực Đông Nam Bộ, sầu riêng cũng được trồng khắp nơi. Từ nông dân đến doanh nghiệp, những vườn cao su tới đây sẽ phải nhường đất cho sầu riêng.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn từng có đề án phát triển bền vững cây ăn quả chủ lực đến năm 2030, quy hoạch diện tích sầu riêng cả nước đạt 65.000-75.000 ha. Tuy nhiên diện tích đã vượt khoảng 35.000 hecta so với định hướng. Chắc chắn trong bối cảnh này, diện tích sẽ tiếp tục được mở rộng tự phát.
Với đà mở rộng diện tích tự phát như hiện nay, trong vài năm tới một sản lượng sầu riêng lớn tại Việt Nam sẽ đưa ra thị trường. Trong khi đó, ở Đông Nam Á cùng với Thái Lan, nhiều nước khác như Lào, Campuchia, Malaysia, Philippin đang đẩy mạnh trồng sầu riêng như Việt Nam. Trong khi thị trường tiêu thụ chính chỉ có Trung Quốc.
Trươc đó vào tháng 7/2022, ngay khi ký nghị định thư xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc. Bộ NN&PT Nông thôn cũng đã có chỉ thị về phát triển bền vững cây ăn quả. Trong đó cũng định hướng người dân chú trọng vào nâng cao chất lượng thay vì chỉ tập trung vào sản lượng.
Để tránh bài học dư thừa nguồn cung như các loại trái cây khác trước đây. Các địa phương vẫn cần tuân thủ chặt chẽ định hướng quy hoạch cũng như những khuyến cáo về chất lượng sản phẩm sầu riêng.
