OCOP – Bước chuyển mình của nông sản Việt, Nhưng cần sự thực chất!

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đang tạo ra sự chuyển mình mạnh mẽ cho kinh tế nông thôn, giúp nhiều nông sản trở thành hàng hóa có giá trị. Tuy nhiên, để OCOP thực sự bền vững, cần khắc phục những bất cập như thiếu đầu ra, giám sát lỏng lẻo và chất lượng sản phẩm chưa đồng đều.

OCOP – Động Lực Phát Triển Kinh Tế Nông Thôn

OCOP không chỉ là một phong trào, mà còn là một giải pháp thúc đẩy kinh tế nông thôn. Với mục tiêu tạo ra các sản phẩm đặc trưng, nâng cao thu nhập cho người dân và góp phần vào chương trình xây dựng nông thôn mới, OCOP đã và đang thay đổi bộ mặt nông nghiệp Việt Nam.

Từ chỗ sản xuất tự phát, nhiều địa phương đã xây dựng chuỗi giá trị bài bản, giúp nông sản địa phương vươn xa, nâng cao giá trị kinh tế. Sơn La, một trong những tỉnh đi đầu, hiện có hơn 200 sản phẩm tiềm năng, thuộc 5 nhóm chính: thực phẩm, đồ uống, thảo dược, lưu niệm, dịch vụ nông thôn.

Chương trình OCOP cũng mang lại nhiều thay đổi rõ rệt. Ở những nơi OCOP phát triển mạnh, đời sống nông dân được cải thiện, các hợp tác xã có cơ hội mở rộng sản xuất, tạo thêm nhiều việc làm. Nhưng, đằng sau những thành công đó, vẫn tồn tại không ít thách thức.

Khó Khăn Vẫn Còn Đó: Đầu Ra, Chất Lượng, Giám Sát

Một trong những điểm yếu lớn nhất của OCOP hiện nay là đầu ra không ổn định. Dù có hàng nghìn sản phẩm đạt chứng nhận 3 sao, 4 sao, thậm chí 5 sao, nhưng nhiều hộ sản xuất, hợp tác xã vẫn loay hoay với việc tiêu thụ sản phẩm.

Anh Nguyễn Văn Cường, một hộ kinh doanh tại Đông Anh (Hà Nội), chia sẻ: “Gia đình tôi có 5 sản phẩm OCOP 3 sao và 4 sao, nhưng thực tế doanh số không thay đổi nhiều. Chứng nhận OCOP giúp tăng độ nhận diện, nhưng không đảm bảo đầu ra.”

Làng nghề gỗ mỹ nghệ của anh cũng gặp tình trạng tương tự. Số lượng sản phẩm đạt OCOP ngày càng nhiều, nhưng giá trị kinh tế chưa thực sự được cải thiện. Nếu không có chính sách hỗ trợ tiêu thụ, rất nhiều sản phẩm OCOP sẽ rơi vào cảnh “có danh mà không có lợi nhuận”.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là chất lượng sản phẩm không đồng đều. Ở một số địa phương, sau khi đạt chứng nhận OCOP, nhiều cơ sở không duy trì các tiêu chuẩn đã cam kết.

Tại Hà Tĩnh, năm 2021, văn phòng điều phối nông thôn mới đã thu hồi chứng nhận OCOP của nhiều sản phẩm như gạo Cẩm Thành, nước mắm Ánh Hồng do không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng.

Một chủ cơ sở sản xuất miến gạo tại Hà Tĩnh thừa nhận: “Chúng tôi gặp khó khăn về mặt bằng sản xuất, nên phải tận dụng ngay nhà ở để làm xưởng. Điều này gây ảnh hưởng đến vệ sinh an toàn thực phẩm.”

Thực tế cho thấy, nếu không có sự giám sát chặt chẽ, việc duy trì chất lượng OCOP sẽ khó đảm bảo trong dài hạn.

Dù OCOP có bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, nhưng việc chấm điểm, giám sát sau chứng nhận vẫn chưa thực sự minh bạch. Một số địa phương vẫn dựa vào đánh giá cảm tính, chưa ứng dụng công nghệ để kiểm tra sản phẩm.

Hiện nay, một số tỉnh đã áp dụng phần mềm chấm điểm OCOP – hệ thống đánh giá bằng trí tuệ nhân tạo, giúp đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Tuy nhiên, việc triển khai chưa đồng bộ, khiến chất lượng OCOP ở từng địa phương có sự chênh lệch lớn.

Giải Pháp Nào Cho OCOP Bền Vững?

1. Hỗ Trợ Đầu Ra, Phát Triển Thị Trường

Để OCOP thực sự mang lại lợi ích kinh tế, cần có chiến lược xúc tiến thương mại bài bản, đưa sản phẩm vào chuỗi siêu thị, sàn thương mại điện tử và xuất khẩu.

Theo kế hoạch, đến năm 2025, cả nước phấn đấu có 10.000 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Tuy nhiên, nếu không giải quyết vấn đề đầu ra, con số này sẽ chỉ dừng ở mức phong trào.

2. Tăng Cường Kiểm Soát Chất Lượng

Các cơ quan chức năng cần có biện pháp giám sát chặt chẽ hơn sau khi cấp sao, đảm bảo các sản phẩm duy trì đúng tiêu chuẩn. Đồng thời, cần có cơ chế xử lý mạnh tay với các đơn vị không đáp ứng tiêu chuẩn, tránh làm mất niềm tin của người tiêu dùng.

Theo đại diện Sở Nông nghiệp Hà Nội: “Chúng tôi sẽ tăng cường kiểm tra định kỳ. Nếu sản phẩm không đạt chất lượng như công bố, chúng tôi sẽ rút chứng nhận.”

3. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Quản Lý OCOP

Việc số hóa quy trình đánh giá, sử dụng công nghệ blockchain để truy xuất nguồn gốc sẽ giúp nâng cao uy tín sản phẩm OCOP. Một số địa phương đã áp dụng hệ thống chấm điểm OCOP thông minh, giúp minh bạch hóa quy trình đánh giá.

OCOP – Cần Chuyển Từ Phong Trào Sang Giá Trị Thực Chất

Không thể phủ nhận, OCOP đã mang lại những thay đổi tích cực cho kinh tế nông thôn, giúp nhiều nông sản Việt khẳng định được vị thế. Tuy nhiên, nếu chỉ chạy theo số lượng mà không đảm bảo chất lượng và đầu ra, phong trào này sẽ mất đi ý nghĩa.

Thay vì chỉ tập trung vào chứng nhận sao, cần chuyển trọng tâm sang nâng cao chất lượng, phát triển thị trường và tăng cường giám sát. Chỉ khi đó, OCOP mới thực sự trở thành đòn bẩy giúp nông sản Việt phát triển bền vững.