Từ “đồng nát kỹ thuật” đến vua quạt nghìn tỷ: Chân dung ông Trần Văn Lê và hành trình sản xuất của niềm tin

Ông Trần Văn Lê, một người con xứ Nghệ, khởi nghiệp từ bãi phế liệu, từng bị gọi là “Lê đồng nát kỹ thuật.” Ba thập niên sau, ông điều hành một tập đoàn cơ điện sở hữu nhà máy hàng chục nghìn mét vuông, xuất khẩu thiết bị xử lý không khí sang Nhật, Hàn, với những dây chuyền công nghệ châu Âu trị giá hàng trăm tỷ đồng.

Hành trình đó không chỉ là câu chuyện khởi nghiệp, mà còn là bản lĩnh sản xuất, khát vọng đổi đời bằng trí tuệ và đôi tay.

Bắt đầu từ con đường ít người đi

Cuối những năm 1990, khi phần lớn người khởi nghiệp bằng thương mại, ông Lê chọn con đường ít ai chọn: thu mua mô-tơ, quạt gió cũ, tân trang rồi bán lại. Trong một xã hội còn quen tiêu dùng đồ cũ Nhật Bản, công việc của ông được xem như “đồng nát kỹ thuật.” Nhưng ông không bán trao tay. Ông thay bạc đạn, sơn lại, cải tiến vận hành, giúp sản phẩm sống thêm vài năm và tạo ra giá trị thật.

Từ mô-tơ cũ, ông Lê lần ra gốc rễ của sản xuất: không phải bán hàng hóa, mà bán sự tin cậy. Chính điều đó khiến ông quyết định chuyển mình, từ sửa đồ cũ sang sản xuất quạt công nghiệp mới. Đây là bước ngoặt lớn nhất đời ông, như ông kể: “Sản xuất mới là con đường tạo ra giá trị bền vững cho xã hội.”

Tôi đi học để vận hành ước mơ

Ở tuổi ngoài 30, đã có vợ con, ông quyết định thi vào Đại học Bách Khoa Hà Nội. Ban ngày ông đi làm kiếm sống, tối đèn sách giữa giảng đường kỹ thuật. Không phải vì tấm bằng, mà vì kiến thức. Ông cần hiểu rõ mô-tơ, điện lực, điều khiển tự động hóa để phục vụ cho thứ mà ông mơ làm chủ: một nhà máy cơ khí hiện đại.

“Tôi không học để làm công ăn lương. Tôi học để tự mình vận hành một hệ thống, một doanh nghiệp sản xuất thực thụ” – ông nói.

Cái máy 70 tỷ này giúp tôi xuất khẩu sang Nhật

Khi đã đủ tích lũy, ông đầu tư mạnh vào máy móc. Một mình ông quyết mua máy laser Thụy Sĩ hơn 10 tỷ đồng giữa thời điểm khủng hoảng 2008, dù vợ ông van nài: “Anh ơi, đừng đẩy mẹ con ra đường.” Ông chấp nhận rủi ro. Và ông thắng.

Nhiều năm sau, nhà máy Phương Linh có thêm các dây chuyền công nghệ trị giá hơn 100 tỷ đồng: máy chấn đột tự động, robot hàn, hệ thống hút bụi môi trường, tất cả đều theo chuẩn châu Âu. Khi kỹ sư Nhật Bản đến tham quan, họ ngỡ ngàng: “Tôi không nghĩ Việt Nam có thể làm ra máy như vậy.”

Chính công nghệ tạo nên sự khác biệt của thương hiệu Phương Linh: sản phẩm đều, đẹp, chính xác, đủ sức thuyết phục cả những thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc.

Quy mô, nhưng không xa cách

Nhà máy Hà Nội của Phương Linh rộng hơn 20.000 mét vuông, nhà máy phía Nam hơn 10.000 mét vuông, có hơn 248 công nhân cố định. Ông vẫn nhớ tên nhiều người trong số đó. Lương kỹ sư 20 đến 30 triệu mỗi tháng, công nhân phổ thông trên 10 triệu, có bảo hiểm, ăn miễn phí, nghỉ mát định kỳ và chưa từng nợ lương suốt 25 năm.

Dù là chủ doanh nghiệp thành đạt, ông vẫn sống ở chung cư, nhường biệt thự ở khu đô thị Dương Nội làm văn phòng cho nhân viên. Quan điểm của ông: “Mình đi sau cũng được, miễn là chắc chắn.”

Tầm nhìn 20 năm, đầu tư cho điều chưa ai thấy

Ngay từ đầu những năm 2000, ông Lê tin rằng Việt Nam sẽ phát triển và các ngành công nghiệp sẽ cần quạt thông gió, máy hút bụi, thiết bị xử lý khí. Những thứ ít ai chú ý lúc đó. Ông đầu tư từ sớm, kiên trì theo đuổi và đã đúng.

Đến nay, sản phẩm của Phương Linh chiếm 70 phần trăm thị phần nội địa, còn lại xuất khẩu đi Nhật, Hàn, Lào, Campuchia. Đây đều là những thị trường có hàng rào kỹ thuật rất cao.

Từ sống sót đến sống có giá trị

Ông từng suýt chết vì vỡ ruột thừa trong quân ngũ, từng tự cắt đốt ngón tay sau tai nạn lao động, từng không có tiền mua trái cây cho vợ bầu, từng bị coi thường vì “chỉ sửa đồ cũ.”

Chính vì vậy, khi đã thành công, ông không xem tiền là đích đến. Ông lập Quỹ học bổng Trần Văn Lê – Tự lực, Tự cường, Phát triển, tài trợ bạch kim cho sinh viên kỹ thuật, đồng hành cùng các trường đại học, làm mentor khởi nghiệp.

“Tôi từng đói tri thức. Giờ tôi muốn giúp người khác có cơ hội học như tôi đã từng.”

Hành trình của ông Trần Văn Lê là minh chứng rõ ràng rằng sản xuất vẫn là con đường tạo ra giá trị bền vững nhất. Ở đó, công nghệ là bàn đạp, con người là gốc rễ, và tầm nhìn là thứ định vị doanh nghiệp giữa dòng đời biến động.

Trong một thời đại mà nhiều người mải mê đuổi theo thị trường tài chính, bất động sản hay nền kinh tế ngồi mát ăn bát vàng, ông Lê âm thầm nhắc lại điều căn bản: “Không có máy móc, kỹ sư, công nhân thì làm sao có công nghiệp Việt Nam?”

Đó không chỉ là chuyện của quạt công nghiệp. Đó là một triết lý sống và làm.