Sắc hương mứt dừa: Hồn Tết miền Tây

Không khí Tết miền Tây, nơi những mẻ mứt dừa ngọt béo được sên đều tay. Từ dừa rám đến dừa sáp, thành phẩm mang hương vị độc đáo, góp phần lưu giữ nét đẹp ẩm thực truyền thống.

Hương Vị Truyền Thống Không Thể Thiếu

Tết ở miền Tây gắn liền với những hình ảnh quen thuộc: bếp lửa đỏ hồng, nồi bánh tét nghi ngút khói, và đặc biệt là những mẻ mứt dừa ngào đường dẻo thơm. Hễ tháng Chạp về, bà con lại rộn ràng chuẩn bị dừa, rửa, nạo, bào sợi… để sên nên món mứt truyền thống. Miếng mứt dừa được xem như biểu tượng của sự sum vầy, ngọt ngào và ấm áp: nó khiến mỗi người bồi hồi nhớ lại khoảnh khắc Tết xưa bên gia đình.

Cô Hai, một người dân tại xã Long Toàn (thị xã Duyên Hải, Trà Vinh), nhớ lại: “Ngày xưa ở quê, Tết gần đến là mấy chị em đã háo hức đi bẻ dừa. Ai cũng tự chèo dừa, tự nạo rồi sên thành hai màu trắng và hường. Vui lắm!”

Mứt dừa không chỉ là món ăn truyền thống, mà còn tượng trưng cho tình cảm quê nhà. Trong những ngày Tết, mỗi khi có khách đến chơi, chủ nhà thường đem đĩa mứt dừa ra mời như một lời chúc đầu năm ngọt ngào, ấm áp.

Bí Quyết Chọn Dừa Và Công Đoạn Sên Mứt

Để có được mứt dừa ngon, khâu chọn dừa giữ vai trò quyết định. Dừa rám (cơm dày vừa phải) thường được ưa chuộng để làm mứt sợi, vừa béo vừa dai. Dừa non mềm hơn, thích hợp cho mứt dẻo. Đặc biệt, vùng Trà Vinh còn có dừa sáp quý hiếm, cơm dày, hương thơm béo ngậy, cho ra loại mứt đặc sắc, giá trị cao.

Chị Lương Thị Vui, chủ một cơ sở sản xuất mứt dừa lâu năm ở Trà Vinh, chia sẻ về bí quyết sên đường: “Trong quá trình làm, lúc đầu bỏ đường vô có thể nấu lửa lớn. Đến khi đường gần cạn thì hạ lửa, để đường kết tinh từ từ. Vậy sợi mứt mới ráo, không khét và bám đường đẹp.”

Một nồi sên thủ công thường mất hơn ba tiếng. Trong khi đó, cơ sở của chị Vui áp dụng máy sên tự động, mỗi ngày dùng khoảng 500 trái dừa, cho ra 10–15 kg mứt. Dù máy móc hỗ trợ, công đoạn sơ chế (chẻ, nạo, gọt vỏ lụa…) vẫn đòi hỏi bàn tay khéo léo và kinh nghiệm.

Sự Sáng Tạo Đa Dạng Hương Vị

Nếu trước đây mứt dừa chỉ có màu trắng hoặc hồng tự nhiên thì nay, người dân miền Tây đã sáng tạo thêm nhiều hương vị và hình dạng mới. Mứt dừa hoa mai, mứt dừa viên vuông, mứt dừa vị lá dứa, sữa tươi, đường thốt nốt… thu hút người tiêu dùng trẻ, vừa ngon miệng vừa bắt mắt.

Chị Vui bật mí: “Bọn trẻ con rất thích mứt dừa tạo hình hoa. Tôi mua khuôn về, thử nghiệm, rồi đưa ra thị trường. Được mọi người ủng hộ, tôi tăng sản lượng nhưng vẫn không đủ hàng.”

Sản phẩm mứt dừa ngày càng đa dạng, vừa giữ trọn vị truyền thống, vừa bắt kịp xu hướng mới. Một số cơ sở còn mạnh dạn đưa mứt dừa lên sàn thương mại điện tử, chủ động mở rộng thị trường, nâng cao thu nhập cho người dân.

Dừa Sáp Cầu Kè – Niềm Tự Hào Trà Vinh

Trong số các loại dừa, dừa sáp là “đặc sản độc nhất vô nhị” của huyện Cầu Kè (Trà Vinh). Chỉ 2–3 trái sáp đạt chuẩn trên mỗi buồng dừa, khiến giá thành loại dừa này luôn cao. Nhờ hương vị béo, cơm dày và nước sệt, mứt dừa sáp trở thành món quà tết xa xỉ, thu hút đông đảo khách hàng.

Tại xã Hòa Tân (huyện Cầu Kè), tổ hợp tác dừa sáp quy tụ nhiều nông hộ trồng dừa. Một phần sản lượng dừa bán tươi, phần còn lại chế biến thành mứt dừa sáp, nước màu, hoặc các thức quà tết khác. Theo chị Thúc Linh – thành viên tổ hợp tác: “Ban đầu tôi chỉ làm mứt để ăn và biếu người quen. Sau này, được khuyến khích tham gia OCOP, sản phẩm được nhiều người biết đến, từ đó nâng tầm thương hiệu và tăng giá trị cho trái dừa sáp.”

Việc chế biến dừa sáp không hề đơn giản: Cơm dừa phải cạy khéo để giữ nguyên miếng, bảo toàn độ dẻo mềm. Trung bình 10 trái dừa sáp loại ba (cơm vừa, nước lỏng) mới cho ra khoảng 2 kg mứt dừa, mất nhiều thời gian sên và đòi hỏi kỹ thuật.

Sức Lan Tỏa Và Phát Triển Nghề Mứt Dừa

Tết cận kề, nhu cầu mứt dừa tăng mạnh, khiến không khí làm việc tại các cơ sở sản xuất luôn hối hả. Có nơi phải hoạt động suốt ngày đêm, sên liên tục nhiều mẻ để kịp giao đơn. Dù vất vả nhưng ai cũng vui, bởi thu nhập cao và còn góp phần lưu giữ món ngon ngày Tết.

Cô Hai hào hứng: “Giờ gia đình tôi có công việc đều đặn, ngày nào cũng sên mứt, chia nhau làm. Vui nhất là ai cũng chờ đến Tết để đem khoe thành quả, mời khách đến chơi.”

Mứt dừa ngày nay không chỉ gói gọn trong không gian gia đình, mà đã vươn xa nhờ cách làm chuyên nghiệp và kênh bán hàng trực tuyến. Những câu chuyện về nghề mứt dừa – từ lựa chọn nguyên liệu, công thức sên đường, đến sáng tạo hương vị – tất cả đều toát lên nét đẹp truyền thống, song hành cùng tinh thần đổi mới của người dân miền Tây.

Để rồi, trên khắp nẻo đường quê hay những phiên chợ thành thị, hương dừa quyện vị ngọt đường vẫn luôn gọi về một mùa xuân viên mãn, ấm áp. Mứt dừa trở thành món quà ý nghĩa, tượng trưng cho niềm vui, sự đoàn tụ, và cũng là “đặc sản tinh thần” của Tết Việt.