Sản phẩm độc đáo nhất ở Quảng Bình được chế biến từ khoai là món khoai deo. Nay đã trở thành đặc sản được người tiêu dùng ưa chuộng. Các nhà sản xuất cũng mạnh dạn đổi mới mẫu mã, thử nghiệm các cách thức chế biến mới, đáp ứng nhu cầu khách hàng.
Đất Quảng Bình cát trắng, nắng gió quanh năm nên ít có cây gì mọc nổi hoặc có mọc cũng không phục vụ được nhiều cho nhu cầu nông nghiệp. Nhưng cây khoai lang lại là loại cây bất chấp cái nắng gió ấy để thích nghi với cái khí hậu này. Khoai lang trồng trên đất Quảng Bình có mùi vị rất đặc trưng, bùi và ngon hơn hẳn các vùng khác. Khoai chủ yếu giâm bằng cành chứ ít khi giâm bằng củ.
Khoai lang phát triển khá nhanh, khi thu hoạch người ta có thể luộc, nấu canh, nấu chè, làm bánh, làm mứt… Nhưng món ăn độc đáo nhất ở Quảng Bình được chế biến từ khoai là món đặc sản khoai deo.
Khoai deo được chế biến rất đơn giản, nguyên liệu duy nhất là những củ khoai sống. Đơn giản là thế nhưng để có khoai deo ngon thì phải có bí quyết riêng. Những ai lần đầu ăn khoai deo thì sẽ chê nó cứng và khó ăn. Nhưng nếu bạn ăn từ từ từng miếng nhỏ một, bắt đầu nhai thì sẽ thấy được cái dẻo, mềm, cùng vị ngọt nhẹ, có mùi thơm. Khoai deo Quảng Bình mộc mạc dân dã là thế, nhưng với những người xa xứ là món quà quê giản dị rất thân thương. Với những du khách khoai deo là món quà không thể thiếu để dành tặng cho bạn bè người thân khi trở về.
Khoang lang sau khi thu hoạch về không nên làm ngay mà phải chất đống một thời gian để khoai được ráo nước nhưng không được để mọc mầm, bởi khoai mọc mầm ăn sẽ rất độc. Công đoạn ủ phải thật cẩn thận tránh làm khoai bị ẩm ướt. Khi những củ khoai chuyển sang màu đỏ sậm, căng bóng là những củ đạt yêu cầu để thực hiện các công đoạn tiếp theo.
Để có được những miếng khoai được cắt to bản, vuông vắn thì khi lựa chọn khoai đem luộc phải chọn những củ to dài, màu sắc đẹp, không bị sùng thối. Để chắc chắn về chất lượng khoai có thể ăn sống nếu miếng khoai có độ giòn, ngọt thì củ khoai đó đạt yêu cầu.
Những người nông dân ở Quảng Bình luôn biết tận dụng cái nắng chói chang của miền Trung để làm khoai deo. Sau khi bóc vỏ dùng dao thái lát mỏng rồi đem phơi dưới trời nắng to để khoai nhanh khô, dẻo hơn, miếng khoai khô đều có màu vàng sậm hoặc màu cánh gián khô ráo ăn thấy dẻo, vị ngọt thanh và thơm nức mùi khoai là đạt yêu cầu.
Trong quá trình phơi phải có dụng cụ che đậy. Nhiều người coi khoai deo như những miếng sâm lát, vì màu sắc, vị ngọt của nó rất giống với sâm, chỉ khác ở mùi khoai. Những ai đã thưởng thức lần đầu sẽ thật khó để quên hương vị này.
