Cái Mơn – “Thủ phủ cây lành trái ngọt” miền Tây

Với vị trí độc đáo nằm giữa sông Cổ Chiên và Hàm Luông, Cái Mơn từ lâu nổi danh là vùng đất trù phú, “thủ phủ” của cây ăn trái, du lịch sinh thái và nghề ươm cây giống hàng đầu Việt Nam.

Tọa lạc tại xã Vĩnh Thành, huyện Chợ Lách (tỉnh Bến Tre), Cái Mơn được thiên nhiên ưu ái ban tặng vị trí lý tưởng khi nằm giữa hai dòng sông lớn – Hàm Luông và Cổ Chiên. Với khí hậu ôn hòa, lượng phù sa dồi dào, đất đai màu mỡ, từ lâu nơi đây đã trở thành trung tâm cây trái nổi tiếng bậc nhất Nam Bộ. Theo ghi chép lịch sử, ban đầu tên gọi Cái Mơn chỉ một con rạch nhỏ nhưng sau này dần mở rộng ra cả vùng đất trù phú ven đôi bờ sông.

Nhà văn Sơn Nam từng nghiên cứu và đưa ra nhiều giả thuyết thú vị về tên gọi “Cái Mơn”. Có giả thuyết cho rằng, “Cái Mơn” xuất phát từ tiếng Khmer, nơi ong mật tụ về sum sê hoa trái. Cũng có giải thích theo tiếng Pháp là “cá sấu mỏm dài”, bởi thuở khai hoang, vùng đất này nổi tiếng là nơi tập trung nhiều cá sấu hoang dã. Tuy nhiên, dù nguồn gốc ra sao, ngày nay cái tên thân thương này đã gắn liền với thương hiệu trái cây nổi tiếng trên cả nước.

Nơi Khởi Nguồn Của Nhiều Giống Cây Trái Đặc Sản

Nhắc tới Cái Mơn, người ta nghĩ ngay đến các đặc sản nổi tiếng như sầu riêng, măng cụt, chôm chôm, bòn bon… Theo thống kê, hiện nay huyện Chợ Lách sở hữu khoảng 6.000 ha diện tích vườn cây ăn trái, mỗi năm cung ứng ra thị trường gần 100.000 tấn trái cây các loại.

Đặc biệt, danh tiếng “Sầu riêng Cái Mơn” vang xa với hơn 10 giống khác nhau. Trong đó, nổi bật nhất là giống Sầu riêng cơm vàng hạt lép. Nguồn gốc giống sầu riêng nổi tiếng này gắn liền với công lao ông Nguyễn Duy Lưu, thường được người dân gọi thân mật là “ông Phó Lưu”. Tương truyền, trong thời gian dạy học tại Campuchia, ông đã mang giống sầu riêng ngon nhất về trồng tại vườn nhà bên bờ sông Cái Mơn.

Theo ông Sáu – một nhà vườn lâu năm chia sẻ: “Ông bà mình ngày xưa có giống sầu riêng hũ hoa xanh, sầu riêng chuồng bò và cơm vàng sữa hạt lép. Thời đó sầu riêng chỉ tiêu thụ trong nước nên giá rất rẻ. Nay bà con chuyển sang trồng sầu riêng Dona, Ri6, cơm vàng hạt lép để xuất khẩu và kinh tế cao hơn.”

Không chỉ có sầu riêng, măng cụt Cái Mơn cũng sở hữu cây cổ thụ hàng trăm tuổi được lưu giữ qua nhiều thế hệ. Chủ một vườn cây cổ thụ lâu đời tại đây chia sẻ: “Vườn này hồi ông cố của tôi trồng, tới nay hơn cả trăm năm tuổi rồi. Chúng tôi vừa giữ cây quý vừa làm du lịch sinh thái để khách biết đến cây lâu năm.”

Nghề Sản Xuất Cây Giống Lớn Nhất Việt Nam

Bên cạnh trái cây đặc sản, thương hiệu “Cái Mơn” còn gắn với nghề sản xuất và ươm cây giống phát triển mạnh mẽ, được Sách Kỷ lục Việt Nam công nhận là Vương quốc cây giống lớn nhất cả nước.

Trước đây, việc nhân giống chủ yếu phục vụ trong gia đình hoặc tặng người thân. Từ sau năm 1990, nhờ chính sách phát triển kinh tế vườn cùng sự ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, nghề cây giống mới thực sự chuyển mình phát triển mạnh. Từ con số khiêm tốn ban đầu, sản lượng giống của Cái Mơn ngày nay đã tăng lên đáng kể, đạt khoảng 40 triệu cây giống mỗi năm.

Các kỹ thuật ghép mắt, ghép cành được bà con áp dụng hiệu quả. Theo lời chú Tư, người có thâm niên hơn 20 năm làm giống cây ở Chợ Lách: “Ngày xưa làm giống cây chỉ phục vụ trong nhà thôi. Nay giống cây Cái Mơn đi khắp nơi từ miền Trung, Tây Nguyên, thậm chí ra tới Hà Nội, bởi uy tín, chất lượng cây giống nơi đây đã nổi tiếng từ rất lâu.”

Kết Nối Nông Nghiệp Với Du Lịch Sinh Thái

Người dân Cái Mơn giờ đây còn nhanh chóng bắt nhịp xu hướng làm du lịch nông nghiệp. Nhiều nhà vườn xây dựng mô hình du lịch sinh thái, trải nghiệm vườn cây trái, giới thiệu lịch sử, văn hóa miệt vườn để thu hút du khách đến tham quan và mua đặc sản địa phương.

Mô hình này giúp tạo thêm nguồn thu nhập, đồng thời quảng bá thương hiệu trái cây Cái Mơn hiệu quả hơn. Vườn cây cổ thụ, những giống cây lạ mắt, độc đáo đều trở thành điểm check-in lý tưởng, thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước.

Vượt qua những biến thiên lịch sử, Cái Mơn vẫn vững vàng khẳng định vị thế một vùng đất giàu truyền thống văn hóa, giàu sức sống kinh tế. Những thế hệ nông dân miệt vườn nơi đây luôn kiên trì giữ gìn, phát huy giá trị cha ông để lại, tạo dựng thương hiệu vững chắc trên bản đồ trái cây Việt Nam.